Morgunblaðið - 18.11.1997, Page 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
A
A mörk-
um hins
sýnilega
MYMDLIST
M ;í I v (> r k
TUTTUGU FERMETRAR
VESTURGÖTU 10A
JÓN BERGMANN
KJARTANSSON
Til 23. nóvember. Opið miðvikudaga
til sunnudaga frá kl. 15-18.
TUTTUGU fermetrar er ekki
stór sýningarsalur, en hefur þó
komið sér rækilega á blað fyrir
ágætar sýningar. Það hlýtur því að
vera akkur fyrir listamenn að fá
þar inni þótt hugmyndin um að
„vinna sig upp“ sé víðs fjarri ís-
lenskum listveruleik. Nú sýnir þar
Jón Bergmann Kjartansson, ung-
ur málari, sem lærði í Enschede í
Hollandi og Dyflinni á írlandi.
Verk Jóns virðast við fyrstu sýn
mjög hefðbundin og ef til vill eilítið
kraftlítil. Við nánari skoðun kerm-
ur þó ýmislegt í ljós sem veit á
ónumda möguleika. í lítilli þrenn-
ingu, Falið, með mynd af ljóni,
taugakerfi og frumusvamli reynir
Jón að bregða ljósi á það sem okk-
ur er hulið, eða öllu heldur sýna
gestum fram á allan þann aragrúa
fyrirbæra sem þeir vita af en sjá
sjaldan eða aldrei. Sýnileg tilvera
okkar er eins og það sem sést af ís-
jakanum, einber tíund af öllu því
sem undir býr. Hvernig á þá
myndlistin að láta sér nægja að
damla í þessu sýnilega yfirborði ef
heimurinn er svona margfalt um-
fangsmeiri?
Svona spurningum virðist Jón
Bergmann velta fyrir sér frá ýms-
um hliðum. Ónemanlegur vængja-
sláttur kólibrífuglsins, gagnsær
hliðaruggi skrautfisksins og
ógreinilegir þræðir gluggatjald-
anna eru meðal þeirra fyrirbæra
örveraldarinnar sem listamaður-
inn lætur sig varða.
Vissulega á Jón langt í land
tæknilega séð. Myndir hans eru
óþarflega tilfinningalausar ef mið-
að er við næmi hans fyrir smáat-
riðum. En með jafnskýr markmið í
farteskinu og fram koma á þessari
litlu sýningu er engin ástæða til að
örvænta um árangur hans i fram-
tíðinni. Það er þráfaldlega betra að
vita hvert maður stefnir þótt
tæknilega eigi maður langt í land
en vera kominn að landi án þess að
vita til hvers var lent.
Halldór Björn Runólfsson
Meiriháttar
heilsueftii
Polbax eykur andlegt
og líkamlegt þol
Blóma-
frjókorn
og
fræfur
+ SOD
ofnæmis-
prófað.
Fólk kaupir
POLBAX
aftur og
aftur.
Ungir sem aldnir nota POLBAX
með góðum árangri.
íþróttafólk notar POLBAX.
Fæst hjá:
Árbæjar Apóteki, Blómavali,
Fjarðarkaupum, Heilsuhúsinu, Kringlunni
og Skólavörðustíg, Heilsuvali,
Heilsuhominu Akureyri, Heilsulindinni
Keflavík, Mosfells Apóteki.
BIO-SELEN UMB. SÍMI 557 6610
RAUNVERULEG íslensk gleði, eftir Birgi Andrésson. Höfundurinn er
með gítar, en við hlið hans situr Bjarni Þórarinsson.
Hlýja og kuldi
MYMDLIST
Nýlistasafiiið
RAGNA HERMANNSDÓTTIR,
BIRGIR ANDRÉSSON,
RALF SAMENS,
BKH GUTMANN,
HANNESLÁRUSSON,
SAM & BEN.
Opið þriðjudaga til sunnudaga frá
14-18. Lokað mánudaga.
Til 23. nóvember.
MEÐ nýjum sölum hefur sýning-
araðstaðan í Nýlistasafninu stækkað
og þar með geta fleiri listamenn sýnt
þai- í einu. Það er spuming hversu
heppilegt það er þegar þess er gætt
að sýning eins og sú sem nú er uppi í
sölum safnsins er ekki annað en sex-
fóld einkasýning; sérsýningar fimm
listamanna sem nánast eiga ekkert
sameiginlegt annað en eitt og sama
þakið um stundarsakir. Einhvern
veginn er það svo að Nýlistasafnið
með sitt mjög svo takmarkaða rými
á erfitt með að elta Kjarvalsstaði í
fjölda sérsýninga. Utkoman verður
sú að allt er fljótandi í sýningum sem
skarast en eru þó engin samsýning
þegar vel er gáð.
Listamennirnir njóta sín þó mis-
jafnlega vel. Þau Hannes Lárusson
og Ragna Hermannsdóttir eiga því
láni að fagna að verk þeirra skarast
ekki við list annarra. Svissneski
listamaðurinn Ralf Samens er einnig
undanþeginn öllu félagslegu sam-
neyti þegar hann er ekki í hlutverki
Sams í dúóinu Sam & Ben. Birgir
Andrésson og þýski listamaðurinn
Benny (BKH) öutmann mæta hins
vegar afgangi í svokallaðri gryfju,
stærsta og neðsta sal Nýlistasafns-
ins, ásamt einu af sameiginlegum
verkum Sams & Bens. A einum stað
tengist Birgir reyndar viðfangsefni
Gutmanns með nærveru sinni í einni
af 30 ijósmyndum listamannsins á
vesturvegg gryfjunnar og því getur
verið freistandi að gh'ma við þá þraut
að fínna tengsl milli verkanna í hin-
um ólíku sölum.
Myndröð Gutmanns snýst um
gylltan skemil sem gott er að hafa
fyrir flökkukoll og tylla sér á í staðin
fyrir að húka á hækjum sér þegar
maður rekst á einhvem kunnugan.
Skemillinn og gylling hans er í und-
arlegu ósamræmi við kalt og óper-
sónulegt Berlínarumhverfið þar sem
steinsteypan hrá ræður ríkjum og
virðist skjóta loku fyrir öll mannleg
samskipti. Sem táknmynd horfínnar
menningar, ef til vill handverks-
menningarinnar sem Paul Valéry
saknaði svo sárt - en enn má sjá
austurlenska silfursmiði sitja á slík-
um kollum og banga út keröld á
tyrkneskum basartorgum - kemur
gyllti skemillinn heim og saman við
mynstrið sem ræður upphengi ljós-
myndanna á veggnum. Vegferð föru-
mannsins virðist einmitt teikna útlín-
ur Aladdínlampans góða úr Þúsund
og einni nótt. Gæti hugsast að hann
væri tyrkneskur innflytjandi?
Slíkt kæmi vissulega heim og sam-
an við hin dæmigerðu flökkukvæði
fyrri tíðar þar sem hinn veglausi
finnur hvergi frið því hann er bæði
vinalaus, málvana og hvarvetna
framandi. Hamingjan virðist ætíð
koma þar sem förumaðurinn var eft-
ir að hann sjálfur er horfinn í braut.
Þetta ósætti veru og vitundar stað-
festir Birgir sínum megin við gryfj-
una með myndröð af horfnum gleði-
stundum. Birgir virðist nota gamlar
ljósmyndir úr dæmigerðum, íslensk-
um partíum til að rétta sig af, eða
öllu heldur leiðrétta endurminning-
una með útsmognu háði. Ljósmyndin
frystir miskunnarlaus stundina sem
virkar svo ljúf í endurminningunni.
Nálægðin verður ekki annað en sam-
fundir tveggja eða fleiri sambands-
lausra einstaklinga sem útiloka frek-
ari samskipti með fyllirí og flótta inn
í eigin hugarheim. Myndin af honum
og Bjarna Þórarinssyni er því eins
lags heimfærð endurgerð af Absinti
Degas frá öldinni sem leið.
Milli Birgis Andréssonar og
Benny Gutmanns hafa Ben & Sam -
Gutmann og Samens - komið fyrir
hrúgu af drasli á gólfinu undir fyrir-
sögninni Til lengdar er ekki um
neinn annan valkost að ræða en
hlutabréfið. Þessi dæmigerða fyrir-
sögn úr fjármálaheiminum, valin af
handahófi af forsíðu þýsks dagblaðs í
miðri hrúgunni, nýtist iistamönnun-
um tveim tO samanburðar á and-
stæðum mannlegi'a umsvifa. Væri
fyrirsögnin botnuð með orðinu lista-
verkið í stað hlutabréfið mundi setn-
ingin fá allt aðra og háleitari merk-
ingu. Og þó er ekkert sem mælir því
mót að listaverk geti verið fullgild
ávísun á hlutbréf og öfugt. Ætti ég
mér eitt stykki Rembrandt eða van
Gogh væri það ábyggilega á við væn-
an bunka af aksíum í kvótamiklu út-
gerðarfyrirtæki.
A miðhæðinni hefui- Ralf Samens
hreiðrað um sig á skrifstofunni fryrr-
verandi með samsetningu af tveimur
brjóstmyndum úr leir í anda Gi-
acomettis. Þær sitja einangraðar
hvor á sínu borðinu og stara um-
komulausar út í tómið, umsetnar
mislitum þvottaskálum með hvítum
þvotti úr undnu kertavaxi, marandi
eins og nærfatnaður í vatnsborðinu.
Milli þeirra er hægindastóll með
vaxþvotti sem hefur verið undinn ut-
an um annan arminn. Samens hefur
mikla tilfinningu fyrir innbyrðis
tengslum efnis og rýmis. Hversu fá-
tæklegt sem samsafn hans virðist
vera í smáatriðum nær hann að
skapa óvenjulega margrætt and-
rúmsloft með litlum tilkostnaði. Sá
hæfileiki að gera sér mat úr litlu eru
svissnesk gildi par excellence. Með
því að tefla til dæmis saman tveimur,
ólíkum efnistegundum með annarri
styttunni tekst honum að magna
ákveðna sérstemmningu kringum
hana, eins konar helgileik í kulda-
le^ri einmanakenndinni.
I myrkrakompunni inn af gömlu
skrifstofunni hefur Ragna Her-
mannsdóttir hreiðrað um sig með
sýningarvél og hringekju fulli'i af lit-
skyggnum. í stað einfaldrar filmu í
hverjum ramma hefur Ragna skellt
saman tveim skyggnum og þannig
blandast tvær myndir saman í ljós-
inu á veggnum. Uppistaðan í þessu
einfalda verki eru ferðamyndir frá
ýmsum stöðum. Tvöföldunin hefur í
fór með sér dýptarbrigði sem virka
þegar best lætur eins og skyggnurn-
ar öðlist þriðju víddina og sumir
hlutar myndanna standi nær áhorf-
andanum en aðrir hopa. Þetta er
langbesta verk Rögnu sem ég hef
séð og hefur henni þó oft tekist
L’ABSINTHE, 1876, eftir Edgar Degas. Fyrirsæturnar voru grafík-
listamaðurinn Marcellin Desboutin og leikkonan Elien Andrée.
býsna vel upp í sjálfsprottnu hug-
myndaflugi sínu.
Lestina rekur Hannes Lárusson í
gamla SUM-salnum með einkar
lunkið verk sitt Hlýja. Á gólfinu hef-
ur hann komið fyiTr allsérstæðri
kabyssu, að hálfu leyti heimasmíð-
aðri í hálfkúbískum stíl, sem hann
kyndir eins og útlærður baðstofu-
meistari svo viðar- og tjöruangan
fyllir allan salinn. Framan við ofninn
heíúr hann smíðað tvær raðir af
bekkjum með ígreyptri setu eins og
þeirri sem prýddi forðum sætið í
myndbandsverki hans á Vesturgöt-
unni. Þá hefur hann klætt alla veggi
SÚM-salarins með léreftsræmum,
þrykktum með viðaráferð.
Líkt og verkið á Vesturgötunni
ber Hlýja höfundi sínum fagurt vitni.
Yfirsýn yfir það sem á undan fór
ásamt spartanskri, en skýrri fram-
setningu gefa verkinu þann þunga
sem þarf til að snerta gesti sem
hætta sér upp á skörina. Ef list
Hannesar hefur liðið eilítið fyrir
skort hans á skynrænni tilfinningu
má staðfesta að hér hafi hann yfir-
unnið þann vanda og gott betur.
Áhorfandinn finnur nefnilega einkar
vel fyrir návist listamannsins þótt
hann sé víðs fjarri. Reyndar er hann
mun nálægari í fjarveru sinni nú en
þá þegar hann sat kviknakinn í eigin
persónu eins og klassískt víngoð í
sjónvarpinu á Vesturgötunni með
laufhaddinn líkastan sundhettu.
Af þessu má sjá að sýning fimm-
menninganna í Nýlistasafninu á sér
lausbeislaðan samnefnara í þeim fé-
lagslega táknheimi sem lýtur að
mannlegum samskiptum, einmana-
kennd, firringu, þörf fyrir hlýju og
gagnstæðri löngun til að láta sig
hverfa á vit hins óþekkta og ævin-
týralega. Með almennilegum inn-
gangi að slíkum vangaveltum og
nauðsynlegum upplýsingum um
sýnendur hefði mátt koma ríkuleg-
um og nauðsynlegum ábendingum til
áhorfenda, verkunum og listamönn-
unum að meinalausu. Nýlistasafnið
er alltént safn með allri þeirri upp-
lýsingaskyldu sem í viðhenginu felst.
Nýl isías«Tfnið
GESTUR í SETUSTOFU:
SIGRÍÐUR BJÖRNSDÓTTIR
LANDSLAG
Opið þriðjudaga til sunnudaga
frá 14-18. Lokað mánudaga.
Til 23. nóvember.
EFTIR að Nýlistasafnið fékk síð-
ustu andlitslyftinguna og sla-ifstofan
var flutt í gömlu setustofuna hefur
sýningasvæðið stækkað til muna. Að
vísu var pallinum fórnað með því að
koma þar fyrir þunglamalegum við-
arhúsgögnum sem ekki venjast,
hversu jákvæða sem gestir reyna að
gera sig gagnvart svo furðulegri
skátasmíð. Sigríður Björnsdóttir -
svokallaður „gestur í setustofu" -
geldur ómaklega íýrir hina mis-
heppnuðu innréttingu en hún sýnir
17 lítil landslagsmálverk á pallinum
og hafa hlédrægar myndir hennar
tilhneigingu til að blikna í skugga
allra viðardrumbanna. I jafn panel-
kiæddu umhverfi sem Nýlistasafn-
inu er óþai-ft að ofgera sölunum
frekar með svo klunnalegri hráka-
smíð.
Raunar mundi öll list njóta sín
mun betur á pallinum ef húsgögnin
væru fjarlægð, eða þeim skipt út fyr-
ir finni, léttari og öðru fremur hlut-
lausari bekki. Forsvarsmenn safns-
ins ættu ef til vill að snúa sér til aust-
urríska myndhöggvarans Franz
West og falast eftir einu af hinum
látlausu borðstofusettum hans. Ef
það er buddunni ofviða mætti biðja
Ólaf Svein um að lána safninu kass-
ana sína. Ef ég man rétt voru þeir
hlutleysið uppmálað.
Enda þótt ég hafi séð sterkara
framlag frá Sigríði eiga smámyndir
hennar skilið betri félagsskap. Þær
bestu lýsa nefnilega næmi hennar
fyrir birtubrigðum í rökkurtíðinni og
þarfnast því rólegra rýmis en palls-
ins á Nýló til að fínstillingin njóti sín.
Reyndar býr Sigríður yfir allri þeirri
kunnáttu sem prýða má góðan smá-
myndamálara. Sú kunnátta kveður á
um að inntakið yfirskyggi stærðina
svo áhorfandinn gleymi smæð mynd-
arinnar og fínnist hún óendanleg í
öllu sínu lítilræði. Vandinn er sá að
Sigríður lætm- of mikla hlédrægni, of
litla skapsmuni eða skort á metnaði
draga úr „árunni“ í flestum mynd-
anna, en áran er eins og Walter
Benjamin orðaði svo vel „...einstæð
opinberun fjarskans hversu nálægur
sem hann er.“
í listum dugar engin varfærni eða
hálívelgja. Það sannast reyndar á
framlagi Sigríðai’. í þeim myndum
þar sem hún keyrir upp kraftinn og
skapið nær hún að yfirgnæfa smæð
stærðanna með eftirminnanlegum
hætti. Ef til vill er galdurinn ekki
fólginn í öðru en losa sig við lands-
lagið um leið og áhrifamætti birtu-
brigðanna er haldið til haga. Alltént
er það ekki mikið sem á vantar svo
myndröðin geisli öll eins og glæsileg
sería í skammdeginu
Halldór Björn Runólfsson
I

l
!
t
{