Morgunblaðið - 18.11.1997, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1997 33
Jólalög Diddúar
JOLASTJARNA er safn
13 jólalaga í flutningi
Sigrúnar Hjálmtýsdótt-
ur, Diddú. Undirleik
annast félagar úr Sin-
fóníuhljómsveit íslands
ásamt fleiri tónlistar-
mönnum og kórsöngur
er í höndum Hljómkórs-
ins, skólakórs Kársnes-
skóla og kórs Öldutúns-
skóla. Þórir Baldursson
útsetti og stjórnaði
hljómsveit og framleið-
andi plötunnar er Björg-
vin Halldórsson.
Sigrúnu hafði lengi
gengið með hugmynd
að jólalagaplötu í
maganum þegar tæki-
færið gafst loks nú síðsumars. „Þetta
eru allt þekkt erlend jólalög sem ég
syng annars vegar með „gömlu“ Spil-
verks rödd minni og hins
vegar sígildu röddinni í
hátíðlegri lögum, sem
ég hef reyndar gert mik-
ið af að syngja á jólum
undanfarinna ára. Það
var gaman að vinna að
þessari plötu þó ekki sé
laust við að manni finn-
ist undarlegt að vera að
lofsyngja jól á síðsumar-
kvöldum!" segir Sigrún.
„En lengi lifir í gömlum
glæðum, eins og kom í
ljós þegar ég fór að beita
„görnlu" röddinni aftur
og ég vona að tónlistin
eigi því eftir að höfða
til sem flestra.“ Á næsta
ári snýr Sigrún sér aftur
að óperusöngnum þegar gefínn verð-
ur út geisladiskur þar sem hún syng-
ur þekktar óperuaríur.
JÓLASTJARNA, nýr
geisladiskur Sigrún-
ar Hjálmtýsdóttur.
. . . alveg
magnaður fjandi!
TONLIST
Illjómdiskar
ÞRÍR HEIMAR í EINUM
NÝ ÍSLENSK
RAFTÓNLIST
ErkiTónlist sf kynnir tónlist eftir
Kjartan Ólafsson. Samantekt: Þrir
heimar í einum, Tvíhljóð, Skamm-
degi. Flyljendur: Hilmar Jensson
(jassgítar í Skammdegi), Kjartan
Ólafsson (tölvuhljómborð í Saman-
tekt, Tvíhljóð I og Skammdegi),
Matthias Hemstock (slagverk í
Skammdegi), Pétur Jónasson (klass-
ískur gítar í Tvíhljóð I og Skamm-
degi). Stjórn upptöku: Kjartan Ólafs-
son. Hljóðvinnsla: Tvíhljóð I - Ari
Daníelsson og Sveinn Ólafsson.
mjóðupptaka: Skammdegi - Rík-
harður H. Friðriksson. Tækniaðstoð:
Samantekt - Shinji Kanki. Stafræn
hljóðvinnsla: Tónver Tónlistai’skóla
Kópavogs - Ríkliarður H. Friðriks-
son. Framleitt (með styrk frá STEFi)
af ErkiTónlist sf.
ERKITónlist sf hefur starfað frá
árinu 1985 og gefið út plötur og
geisladiska með tónlist af ýmsu tagi,
staðið fyrir tónlistarhátíðunum Erk-
iTíð í samv. við Ríkisútvarpið, unnið
að þróun tónsmíðaforritsins CALMUS
og starfað að uppbyggingu tónlistar
á Internetinu (uppl. úr bæklingi).
Þá er að minnast nánar á tónsmíða-
forritið CALMUS (Calculated Music),
en Kjartan Ólafsson hefur unnið að
hönnun þess og þróun frá 1988. For-
ritið er fyrir nútímatónlist, með sér-
hönnuð tól og „aðgerðir“ til að takast
á við tónsmíðarleg atriði þessarar
tegundar tónlistar. Tónsmíð samin
með aðstoð CALMUS er byggð upp
af tóneiningum af mismunandi gerð-
um og stærðum. Tónsmíðarleg fram-
vinda í CALMUS er bæði línuleg og
samhliða (lagræn og hljómræn), þar
sem forritið semur hverja tóneiningu
á fætur annarri samtímis því að stýra
samhliða laglínugerð og hljómafram-
vindu fyrir sérhverja tóneiningu. (Sbr.
Nýjar bækur
• HUNDRAÐ Ijóð og lausavísur
er eftir Jón Sigurðsson frá Skíðsholt-
um, og gefin út í
tilefni 100 ára
afmælis Jóns, f.
15. nóvember
1987, d. 30. jan-
úar 1992.
Ljóðin valdi
Sesselja Davíðs-
dóttir. Útgefandi
og styrktarmað-
ur útgáfunnar er
Hjörleifur Sig-
urðsson, bróðir
höfundar.
Bókin er 176 bls., prentuð í Odda
hf. Bókin er væntanleg í bókabúðir
fyrirjól. Verð: 2.995 kr.
bækling). Og þá er það tónlistin sjálf
- en um hana sagði kona nokkur,
sem viðstödd var frumflutning á
Skammdegi: „Þetta var engin tónlist,
bara hrekkir og hávaði . . . Ég vissi
þegar ég sá bijálæðisglampann í aug-
um Kjartans að það var eitthvað
hræðilegt í vændum!“. - Og satt er
það: þetta er magnaður íjandi -
skáldlegur og á köflum hrífandi.
Sjaldan hafa leyndardómar skamm-
degis opinberast í jafn háskalegri feg-
urð! Fróðánjndur þessi eru sérstak-
lega skrifuð fyrir flytjendur verksins,
en hljóðritun er frá tónleikum Lista-
klúbbs Þjóðleikhússins 1996. „Í verk-
inu er leitast við að blanda saman
ólíkum tónlistarstefnum og tónsmíða-
aðferðum, allt frá jazzi, nútímatón-
list, rokki og popptónlist," brætt sam-
an í eina heild!
Samantekt (samið í tölvustúdíói
Síbelíusarakademíunnar í Helsinki
1994) - örstutt brot (1-2 sek. hvert)
tekin úr tónsmíðum höf. frá árunum
1986-94 (m.a. hljómsveitarverk,
strengjakvartett, einleiksverk fyrir
flautu og fyrir gitar og rafhljóðfæri,
söngverk, píanóverk o.s.frv.), „með-
höndluð og unnin með aðstoð marg-
víslegra tóla og tækja“ og sett saman
í eina tónsmíð - með aðstoð CAL-
MUS. Ek. hálofta-Ódysseifskviða -
sem „ijaraði út með kosmískum haf-
meyjarsöng sem stappaði háskalega
nærri því að vera fallegur . . . “
(Ríkh. Órn Pálss.).
Tvíhljóð I var samið fyrir Pétur
Jónasson gítarleikara 1993 og frum-
flutt á Myrkum músikdögum sama
ár. Síðar var verkið hljóðritað og sú
upptaka endurannin og hljóðblönduð
í tölvustúdíói Síbelíusarakademíunnar
sumarið ’94. Þarna er teflt saman
„nákvæmlega útreiknaðri tónlist”
(með aðstoð CAMUS) og spuna
tveggja hljóðfæraleikara. Tímasetn-
ingar á tónhæðum og tímagildum
(reiknaði hlutinn) eru ákveðnar með
hliðsjón af „tóneininga- uppbygg-
ingu“ verksins. Tóneiningamar eru
hliðstæðar hljóðfæraflokkum hefð-
bundinnar sinfóníuhljómsveitar
(strengjahljóðfæri, tréblásarar, málm-
o.s.frv.) og hafa sín sérstöku einkenni.
Það er merkilegt að hægt skuli
vera að semja jafn hrífandi mögnuð
og sterk verk í heild sinni sem þessi
- með fyrrgreindum aðferðum! En
hvernig væri annars að gefa Ódys-
seifskviðu með kyklópahljóðum og
sírenusöng í geimnum smáfrí og fá
eina ,jarðneskari“ hafgúu-óperu -
„á letilegu svamli við framandi furðu-
strönd” (sbr. R.Ö.P. um síðustu
hljóma Skammdegis) með tilheyrandi
reimleikum . . .?
Þeir sem koma við sögu í flutningi
verkanna (og upptöku) hljóta allir að
vera snillingar - en mestu snillingam-
ir eru auðvitað tónskáldið og forritið
hans. Fáðu þér þennan hljómdisk, ef
ekki gefíns þá kauptu hann - þó
ekki væri nema til að hrella tengda-
múttu eftirminnilega!
Oddur B.jörnsson
Jón Sig-
urðsson frá
Skíðsholtum
LISTIR
Trúarverk eftir Brahms
ettum, gerði Brahms það ekki í
fyrstu útgáfu þess. Fyrsti þáttur
verksins er nokkuð frekur við
sópranraddirnar, sem áttu svo-
lítið erfitt í upphafi en að öðru
leyti var verkið vel flutt. Seinna
kórverkið var Schicksalslied op.
54 en þetta Örlagaljóð er stund-
um nefnt „litla sálumessan“ eft-
ir Brahms, Vinur Brahms, Al-
bert Dietrich, segir frá því, er
nokkrir félagar, ásamt Brahms
voru á gönguferð í Wihelmsha-
ven, sumarið 1868 og hafði
Brahms leikið á als oddi fyrri
hluta gönguferðarinnar en
skyndilega orðið mjög alvarleg-
ur og að lokum dregið sig í hlé.
Félagarnir sáu hvar Brahms
hafði tekið sér sæti niður við
sjóinn og var að skrifa uppkast-
ið af því sem síðar reyndist vera
nefnt Örlagaljóð, við texta eftir
Johann Fr. Hölderlin.
Þetta fallega verk var í heild
mjög vel flutt. Brahms gerir
mjög strangar kröfur til þétt-
leika raddanna og á köflum,
helst þar sem tónmálið var ein-
radda, var hljómurinn viðkom-
andi radda oft einum of grannur
en í heild stóð kórinn sig með
prýði, þegar það haft í huga að
ritháttur meistarans er oft bæði
erfiður, hvað snertir tónsvið og
krómatískt tónferli, sem gerir
hinar ýtrustu kröfur til söngvar-
anna varðandi tónstöðu og þá
ekki síst túlkun.
Jón Ásgeirsson
Ath. í sömu vikii: Nántstcfnur uin markaössetningu á Nctinu, vcrðákvarðanir «g sölustjórnun
TONLIST
Dómkirkjan
SÖNGTÓNLEIKAR
Loftur Erlingsson, Anna Guðný
Guðmundsdóttir, og Dómkórinn
undir stjórn Marteins H. Friðriks-
sonar er einnig lék einleik á org-
el kirkjunnar. Laugardagurinn
15. nóvember, 1997.
LOKATÓNLEIKARNIR á
tónlistardögum Dómkirkjunnar
voru haldnir sl. laugardag og
voru eingöngu flutt tónverk eft-
ir Johannes Brahms en hundrað
ár eru frá andláti hans. Fyrsta
verk tónleikanna var mótettan
0 Heiland reiss die Himmel auf,
sem kórinn flutti með íslenskum
texta í þýðingu Helga Hálfdán-
arsonar. Ekki var annað að
heyra en textinn félli vel að til-
brigðaleiknum hjá Brahms, sem
ofinn var um sjálfan sálminn,
Gjör dyrnar breiðar, hliðið hátt.
Kórinn flutti mótetturnar vel.
Fjórir alvarlegir söngvar op.
121, voru fluttir af Lofti Erl-
ingssyni og Önnu Gunýju Guð-
mundsdóttur. Þessir söngvar
eru erfiðir í söng og þrátt fyrir
smáraddbresti hjá Lofti voru
þeir í heild vel fluttir. Hlutverk
píanósins er mikilvægt og hefst
t.d á löngu forspili, sem Anna
Guðný lék mjög fallega. Fysti
söngurinn er við texta úr Pred-
ikaranum III, 19.-22. versi , er
fjallar um örlög manna og
dýra, örlög þeirra eru hin
sömu: eins og skepnan deyr,
svo deyr maðurinn, og allt hef-
ur sama andann, og yfirburði
hefur maðurinn enga fram yfir
skepnuna, því allt er hégómi."
Annar söngurinn er einnig úr
Predikaranum IV, 1.-3. versi
en þar er fjallað um „alla þá
kúgun, sem viðgengst undir
sólinni: þarna streyma tár
hinna undirokuðu, en enginn
huggar þá“. Texti Þriðja
söngsins er tekinn úr Síraks-
bók, Apókrýfubóka Bilbíunnar,
er fjallar um að dauðinn sé
velkominn þeim er bágt eiga.
Lokasöngurinn er saminn við
einn frægasta texta Biblíunnar
úr fyrra Korintubréfi Páls
postula XIII, 1.-3. og 12.-13.
vers og er það tónverk sérlega
glæsileg tónsmíð, _ sem var
mjög fallega flutt. í heild var
þessi dapurlegi en fagri laga-
flokkur mjög vel mótaður af
Lofti og Guðnýju.
Tveir kóralforleikir fyrir
orgel voru fallega fluttir af
Marteini H. Friðrikssyni en það
var Dómkórinn sem átti síðasta
orðið á þessum tónlistardögum
Dómkirkjunnar, með flutningi
tveggja kórverka meistarans.
Fyrra verkið var þriggja þátta
„Hátíðar - og íhugunarvers“
fyrir tvöfaldan kór, við texta
úr Biblíunni. Þrátt fyrir að
verkið megi flokka með mót-