Morgunblaðið - 26.11.1997, Page 30

3Ö MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ávextir á borði
„MORGUNBORÐ", olía á striga, 1997.
MYJVPLIST
Gallerí Borjf
MÁLVERK PÉTURGAUTUR
Til 30. nóvember. Aðgangur
ókeypis.
PÉTUR Gautur hefur sýnt und-
anfarin fjögur ár m.a. í Kaup-
mannahöfn og Hróarskeldu. Síðasta
einkasýning hans hér á landi var í
Gerðarsafni í Kópavogi árið 1995. I
Galleríi Borg sýnir hann nú 27 olíu-
málverk, sem öll hafa að viðfangs-
efni hefðbundnar kyrralífsuppstill-
ingar. Pað mætti líka kalla þetta
eldhúsmyndir með kunnuglegum
húsmunum, eldhúsborði, borðdúk,
könnu og skál, og ávöxtunum
ómissandi, epli, appelsínum og
sítrónum.
Það er engin ástæða til að gera
lítið úr kyrralífsmyndum sem slík-
um. Ekkert mælir gegn því að
kyrralífsmyndir geti verið alvariegt
viðfangsefni myndlistarmanna nú
sem áður. Sem dæmi um málara
sem hefur einbeitt sér nánast ein-
göngu að kyrralífsmyndum á seinni
tímum er ítalski málarinn Giorgio
Morandi.
Kyrralífsmyndir eru sérstakar að
því leyti að þær standa ekki undir
sér vegna myndefnisins. Þær henta
betur til kyrrlátrar íhugunar og ein-
beitingar að vissum þáttum mynd-
arinnar eins og myndbyggingu, lit
og pensilmeðferð, án þess að þeir
hlutir sem verið er að lýsa geri kröf-
ur um túlkun á merkingu. En
einmitt vegna þess að myndefnið
hefur enga sérstaka þýðingu sem
slíkt þá verða þessir þættir því viða-
meiri og viðkvæmari í meðförum.
Uppröðun einfaldra hluta á borðdúk
er eins og endurspeglun á samstill-
ingu myndrænna þátta á myndfleti.
Það sem er verið að sækjast eftir í
myndinni er svipuð upplifun og þeg-
ar við göngum inn í eldhús og fyrir
okkur verða hlutir sem hafa lent
saman fyrir hendingu en mynda
órjúfanlega heild. Það er þetta sam-
spil hendingar og endanleika sem
listmálarar hafa gjarnan leitað eftir
í kyrralífsmyndum.
Þótt myndir Péturs Gauts virðist
ósköp einfaldar við fyrstu sýn þá er
ýmislegt að gerast í þeim. Bak við
látlaust yfirborð þeirra eru ólíkir
hlutir að bítast um athygli áhorf-
andans. Þar er að finna hálf-kúbíska
meðhöndlun á formun hluta, frjáls-
lega meðferð á myndrými og per-
spektívi að hætti Cezanné, þar sem
beitt er marföldum sjónarhomum
og myndrýmið flatt út. Til áhrifs-
auka er einnig beitt ýkjum í stærð-
arhlutföllum og einföldunum, eins
og í mynd 16, „Fimm epli“, þar sem
eplin eru eins og nótur á laglínu.
Eitt meginstefið í mjmdunum og
einkennir sýninguna í heild er reita-
skiptur (eða röndóttur) borðdúkur,
sem er þungamiðja myndanna. En
hann verður einum of frekur á at-
hyglina á stundum, og í sumum
myndanna koma reitamyndir Pauls
Klee óneitanlega upp í hugann.
Fyrir utan pensilmeðferð af skóla
Cezanné, má sjá svipuð tilþrif og
hjá „Kitchen-Sink“ málurunum
bresku á sjötta áratugnum, og jafn-
vel Louisu Matthíasdóttur. Þannig
hefur verið reynt að bræða saman
ýmislegt sem tínt hefur verið til úr
kyrralífsmyndahefðinni, en þær ná
aldrei fyllilega að losna undan
skugga fyrirrennara sinna. Megin-
styrkur myndanna er samspil lita-
tóna sem stundum gengur ágætlega
upp, eins og í mynd nr. 6, „Uppstill-
ing“, sem er að öðru leyti gott dæmi
um myndstíl Péturs á þessari sýn-
ingu.
Pétur Gautur gerir sitt ýtrasta til
að gera myndir sínar aðlaðandi fyr-
ir augað, og það má kannski lýsa
þeim sem þægilegri stofulist, en það
vantar upp á að myndirnar þræði
þann hárfína milliveg milli hins
frjálslega og nauðsynlega sem er
aðal kyrralífsmynda.
Gunnar J. Árnason
.. og allt
er þetta
fína pakk“
iom.im
llljómdiskar
KRISTINN SIGMUNDSSON:
ÓPERUARÍUR
Brúðkaup Figaros, Töfraflautan,
Don Giovanni, Oskubuska, Rakar-
inn í Sevilla, Faust, Carmen, Em-
ani, Don Carlo, La Boheme, Jev-
gení Onegín. Kristinn Sigmunds-
son bassbaríton. Sinfóníuhljóm-
sveit íslands stjórnandi: Arnold
Östman. Hljóðritað í Háskólabíói í
Reykjavík í júní 1997 af tæknideild
Ríkisútvarpsins. Tónmeistari:
Bjami Rúnar Bjaraason. Tækni-
maður: Hreinn Valdimarsson. Mál
og menning 1997.
-ENGU skiptir hvort hún er
rík, ljót eða fríð, syngur Leporello
um dömur herra Jóhanns, hús-
bónda síns, og það sama má segja
um okkur hin - meðan tónlistin er
dásamleg! Og þessi diskur er upp-
fullur af dásamlegum og vel þekkt-
um aríum af ýmsu ættemi fyrir
barítona og bassa, eða bara bass-
barítona. Við pælum ekki mikið í
útliti, eða jafnvel innræti, hinnar
fögru Rosinu (og enn síður hvort
hún er rík) - eða ungfrú Elviru og
ræningjaforingjanum Emani með-
an við hlýðum á aríu þolandans, án
frekari tengsla við efnið. Afturá-
móti pælum við svolítið í þeim
(karakter) sem „syngur" (þ.e.
Leporello, ekki Kristinn). I Mozart
er „karakterinn" mikið atriði, eink-
um þar sem ópemr hans snúast
fýrst og fremst um fólk af ýmsum
stéttum og ólíkri gerð, gott, slæmt
og lala; leiðinda dyggðarljós og
hrífandi drullusokka; heillyndi og
hverflyndi - og „allt er þetta fína
pakk með náttúm“ (nema etv.
dyggðarljósin). Yfirleitt em per-
sónur hans vel og skemmtilega
(þökk sé líka Ponti) mótaðar og
staða þeirra skýr, þó að á ýmsu
gangi. Með öðmm orðum bráðlif-
andi, og vel það!
Auðvitað leitast öll meiriháttar
ópemtónskáld við að mála persón-
ur sínar sterkum dráttum, þó að
oft farnist þeim misjafnlega -
jafnvel innan sama verks. Allar arí-
ur á þessum hljómdiski eiga það
sameiginlegt að vera lýsandi fyrir
persónu og hugarástand þess sem
„syngur", svo sem vera ber. Hafa
m.ö.o. skýrt mótaðan „karakter".
Að öðm leyti mjög ólíkar og reyna
þarafleiðandi ekki lítið á innsæi,
reynslu og fæmi söngvarans um-
leið og hver og ein krefst hvorki
meira né minna en stórsöngvara,
eigi hún að skila sér í fullri dýrð og
dásemd!
Kristinn Sigmundsson er stór-
söngvari með mikla reynslu og
mikla „breidd" (m.a. frábær ljóða-
söngvari). Röddin mjúk og voldug,
ef svo ber undir. Ekki þarf það
endilega að þýða að honum henti
öll hlutverk jafn vel. Eitthvað
fannst mér vanta á spaugsaman
hressileikann og snerpuna í upp-
hafi aríu Figaros (þó ekki sé það
nauðsynlegt textans vegna), einnig
hefði hljómsveitin mátt að skað-
lausu undirstrika „hermennskuna"
betur með hærri og fjörlegri lúðra-
blæstri í lokin (allt fyrir hendi í
libretto). Einnig fannst mér svolít-
ið vanta á grobbið og „smástæla" í
Leporello í „registuraríunni“. En
þó ég hefði kosið meiri snerpu,
þéttleika og stæla á stöku stað
(söngvarinn er nefnilega rólegur
maður með menntun og vit í stað
,,stæla“!) er hljómdiskurinn upp-
fullur af stórgóðum söng (og fínum
leik, sbr. Rossini), oft mjög fallega
innlifuðum og blæbrigðaríkum en
alltaf öfgalausum, sem náði há-
marki í síðustu aríunum, sem eru
hver annarri fallegri og snerta
mann á dýpri nótum.
Þó að svið og samhengi vanti,
ljær líílegur og mjög vandaður
flutningur rfihfóníuhljómsveitar-
innar undir stjóm Amolds Ost-
mans aríunum hið rétta andrúm,
hverri og einni. •
Hljóðritun mjög fín - og sannar
(einsog stundum áður) að Órnögu-
legur konsertsalur getur verið
ágætur sem upptokustaður.
Oddur Björnsson
Fyrsta hláturskastið
BÆKUR
Fræðirit
SETJIÐ SÚREFNISGRÍMUNA
FYRST A YÐUR ...
eftir Andrés Ragnarsson sálfræð-
ing. Útgefandi: Ormstunga 1997.
Teikningar: Ingvar Guðnason sál-
fræðingur. Prentun: Steinholt.
Bókband: Flatey.
ANDRÉS Ragnarsson sendi ný-
lega frá sér litla bók sem vegur salt
milli þess að vera hjálparbók frá
hendi fagmanns og að vera uppgjör
föður fatlaðs bams við eigin tilfinn-
ingar. Höfundur gerir sér fullkom-
lega grein fyrir
því að bók hans
sé þarna á mörk-
unum.
Andrés er sál-
fræðingur að
mennt, lauk
embættisprófi
frá háskólanum í
Arósum í Dan-
mörku 1981 og
rekur nú eigin
sálfræðistofu.
Árið 1984 fæddist honum sonur
sem reyndist fljótlega vera
heilaskaðaður. Við tóku erfið ár
þar sem bamið þurfti gríðarlega
umönnun, líf foreldranna varð að
stokka upp að flestu leyti og þarfir
Andrés
Ragnarsson
fatlaða drengsins höfðu forgang
fram yfir allt annað.
Mér finnst bókin lýsa erfiðri og
sársaukafullri sjálfsskoðun greinds
manns, og hugrakkt af honum að
leysa frá skjóðunni á þennan hátt.
Hann miðlar lesandanum af
reynzlu sinni og tilfinningaflækj-
um, sem honum heíúr tekizt ótrú-
lega vel að skilgreina og leysa úr.
Það er snúið að ætla síðan að færa
innihaldið í faglegan búning og
kannski hefði Andrés átt að leyfa
sér sem höfundur að vera einungis
í fóðurhlutverkinu. A þann hátt
hefði bókin orðið óður hans til fatl-
aða drengsins, en það er einmitt sá
þráður sem liggur gegnum bókina
en er slitinn í sundur með fræðileg-
um vangaveltum. Ekki svo að
skilja að ég sé að mótmæla því sem
hann segir, þvert á móti finnst mér
hann rökfastur og skýr í hugsun.
Nauðsynlegt er að líta á alla lífs-
ins þætti upp á nýtt þegar fólk
verður íýrir meiri háttar áföllum á
borð við það að eignast fatlað bam.
Eigin styrkur foreldranna, mennt-
un og félagslegur stuðningur skipt-
ir auðvitað miklu en flestir foreldr-
ar fatlaðs bams ganga því miður í
gegnum miklar hremmingar, and-
lega og félagslega, ég tala nú ekki
um þegar bamið elst upp hjá ein-
stæðu foreldri. Andrés varar ein-
dregið við því að fólk verði með-
virkt, gleymi eigin þörfum (og
hvort öðra) og sökkvi sér á kaf í
veröld fatlaða barnsins. Þar með
vanræki það vini og félagslíf nema
það sem lýtur að heimi fatlaðra,
sinni stöðugt þörfum annarra og
finnist það aldrei gera nóg. Sam-
vizkubitið reki það áfram, sektar-
kenndin geti heltekið það.
En fegurðin er einnig til og mig
langar að gefa höfundinum síðasta
orðið um daginn þegar rofa tók til.
„Það fór fyrir mér eins og mörg-
um öðram. Hið smáa öðlaðist nýja
merkingu. Allt fyrsta árið var sér-
staklega erfítt og þjáningarfullt.
Meðal annars reyndist mjög erfitt
að rata á rétta lyfjagjöf við ki’ömp-
unum og drengurinn var oft mikið
veikur. Þegar hann var eins og
hálfs árs fór svolítið að rofa til. Svo
var það eitt mánudagskvöld að
hann fékk fyrsta hláturskastið. Ég
var á leið að spila bridge með félög-
um mínum og kom allt of seint.
Með tárin í augunum sagði ég þeim
hvers vegna ég kæmi svona seint.
Enn þann dag í dag stendur hvert
atvik þessa kvölds mér ljóslifandi
fyrir hugskotssjónum, en ég efast
hins vegar um að félagar mínir
muni nokkuð eftir þessu. Þvílík
augnablik verða gimsteinai-nir okk-
ar þó mælikvarðinn sé stundum
ólíkur þeim sem gildir um önnur
böm.“
Katrín Fjeldsted
EinsÖngur í útvarpssal
IQM.IM
III jómdiskar
INGA MARÍA EYJÓLFSDÓTTIR
Einsöngur í útvarpssal. Með Ingu
Maríu leika á píanó: Ólafur Vignir
Albertsson, Guðnín A. Kristins-
dóttir, Agnes Löve og Diana
Wriglit. Upptökurnar eru frá ár-
unum 1972-1983 og fóru allar fram
í Stúdíói nr. 1 hjá Ríkisútvarpinu,
Skúlag. 4, Rvík. Upptökur önnuð-
ust: Máni Sigurjónsson, Þórir
Steingrímsson, Guðrún Gradsjö,
Bjarni Rúnar Bjarnason, Þorbjörn
Sigurðsson og Runólfur Þorláks-
son. Útgefandi og dreifing: Eyjólf-
ur Rúnar Sigurðsson.
INGA María Eyjólfsdóttir hóf
söngnám um tvítugsaldur, og var
María Markan aðalkennari hennar
í mörg ár. Framhaldsnám stundaði
hún í Guild Hall School of Music
and Drama í eitt ár, einnig nám í
ljóðasöng hjá Ilse Wolf, prófessor
við The Royal Academy of Music.
Söngferillinn spannar „aðeins“
rúm tuttugu ár (1963-1984), en lög-
in á þessum hljómdiski voru valin
af hljóðritunum sem var útvarpað
undir heitinu Einsöngur í útvarps-
sal. Inga María kom oft fram sem
einsöngvari með kórum - m.a. á
tveimur hljómplotum, einnig tók
hún þátt í mörgum tónleikum með
öðrum einsöngvuram og kom fram
á einkatónleikum.
Hér er semsé enginn viðvaning-
ur á ferð, svo sem heyra má á þess-
um diski. Röddin allmikil, en einnig
nokkuð misjöfn að gæðum (bregð-
ur fyrir hljómum sem ég kann ekki
að meta), þótt flutningur beri yfir-
leitt vott um góðan skilning. Lögin
virðast henta henni misvel radd-
lega, þótt misjafnar upptökur
(enda nokkuð gamlar) eigi e.t.v.
hlut að máli. Einsog fyiT segir
bregður fyrir „sárum tóni“, en
vissulega einnig fallegum hlutum.
Mörg laganna, einsog Vísur Vatns-
enda-Rósu og fleiri íslenskar perl-
ur, eru sungin af miklum innileika.
Einnig syngur hún hið fagra en
„viðsjála“ lag Schuberts, An die
Musik, ljómandi vel. Lög Griegs,
Jeg elsker dig og En dröm, flytur
hún af sterkri tilfinningu. Yfirleitt
ber söngur hennar vott um smekk-
visi og ágæta kunnáttu.
Undirleikur nokkuð misjafn en
oftast góður. Enn rifjast upp fýrir
manni hve vandaður og öraggur
undirleikur Ólafs Vignis Alberts-
sonar er, þó é.t.v. sé hann að jafn-
aði í hógværari kantinum.
Upptökur nokkuð misjafnar,
eins og við má búast.
Oddur Björnsson