Morgunblaðið - 26.11.1997, Side 42

> 42 MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 1997_______
AÐSEINIDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vannýtta
auðlíndín
STÖÐUGUR ágangur mannsins
á landgæði jarðar krefst endur-
gjalds. Vistkerfí á um íjórðungi
þurrlendis jarðar er ógnað. Ef við
lítum í okkar heima-
garð hefur orðið gífur-
leg rýrnun landgæða
*‘.í frá upphafi byggðar.
Auðnir, áður gróðri
klæddar, blasa nú við
og rofabörð minna
okkur á að jarðvegs-
og gróðureyðing held-
ur linnulaust áfram.
Nýútkomin skýrsla
Landgræðslu ríkisins
og Rannsóknastofnun-
ar landbúnaðarins
staðfestir þessa nötur-
legu mynd. Þrátt fyrir
90 ára ötult starf
Landgræðslunnar,
Skógræktar ríkisins,
skógræktarfélaga og
annarra víðs vegar um land allt
svo og aukna vakningu almenn-
ings á umhverfismálum eigum við
enn óralangt í land. ísland er
mesta eyðimerkursvæði álfunnar.
Vannýtt auðlind í
uppblásnu landi
Lífræn efni til jarðvegsmyndun-
ar eru hluti af hringrás náttúrunn-
ar. Lauf falla af tijám, rotna og
sjá lifandi rótum plantna fyrir
mikilvægri næringu. Vísindamenn
^ hafa bent á að íbúar jarðar hafí
snemma tekið að endurnýta lífræn
úrgangsefni. Þeir hafí hent matar-
leifum sínum í hauga og orðið
þess áskynja að góð skilyrði mynd-
uðust til ræktunar. I heimi vax-
andi mengunar búa íslendingar
enn við þau forréttindi að eiga
ómenguð fallvötn, heitt vatn í
jörðu, hreint loft, tært vatn og
aðgang að auðlindum sjávar. Ein
er sú auðlind, ekki síður mikilvæg
en þær framantöldu en nánast
ónýtt enn sem komið er. Það eru
lífræn efni sem til falla og hægt
væri að nýta til að vinna gegn
hraðfara gróður- og jarðvegseyð-
ingu landsins.
Milljóna verðmætum
kastað á glæ
Samtökin Gróður fyrir fólk í
Landnámi Ingólfs létu nýverið
gera úttekt á magni, gerð og dreif-
ingu lífrænna efna sem til falla
BÓKHALDSHUGBÚNAÐUR
fyrir WINDOWS
Fyrir árid 2000
R1KERFISÞRÓUN HF.
Fákafeni 11 - Sími 568 8055
www.treknet.is/throun
frá hesthúsum, svína-, eggja- og
alifugla- og loðdýrabúum í Land-
náminu. Svæðið er aðeins um 3%
af heildarflatarmáli landsins og
nær yfir strandlengju
Reykjanesskagans, í
austri að Ölfusá,
Sogi, Þingvallavatni
og inn í botn Hval-
fjarðar. Þar búa hins
vegar um 70% þjóðar-
innar.
í niðurstöðum
skýrslunnar kemur
m.a. fram að í Landn-
áminu falla árlega til
yfir 70 þúsund tonn
af húsdýraáburði og
sennilega annað eins
magn af mómold og
garðaúrgangi. Verð-
mæti þessara
áburðarefna eru
100-150 milljónir
króna. Oftast eru þessi efni urðuð
eða veitt beint í sjó fram. Varla
þarf að hafa mörg orð til að út-
skýra þá gríðarlegu mengun sem
Ein er sú auðlind, sem
nýta mætti til að vinna
gegn gróður- ogjarð-
vegseyðingu landsins.
Jóna Fanney
Friðriksdóttir segir að
það séu þau lífrænu
efni sem til falla.
þetta getur valdið lífríki sjávar.
Árlega falla til einnig um 50 þús-
und tonn í Landnámi Ingólfs sem
eidhús- og garðaúrgangur frá
heimilum, úrgangur frá veitinga-
húsum, verslunum, og ýmsum öðr-
um atvinnurekstri. Enn vantar hér
á landi tilfinnanlega stefnumótun
um endurvinnslu lífræns sorps og
því fer mest af þessari náttúruauð-
lind forgörðum. í nágrannaríkjum
okkar hins vegar er förgun lífræns
áburðar og úrgangs bönnuð með
lögum.
Þúsundir tonna
engum til gagns
Röng landnýting er ein megin-
orsök landeyðingar. Nærtækt
dæmi um hraðfara gróður- og
jarðvegseyðingu er Krýsuvíkur-
land. Þegar ekið er um hrjóstrugt
landið í dag er næsta ógerlegt að
gera sér í hugarlund að þar hafi
verið stórbýli, mörg kot og hjáleig-
ur og mikil landgæði áður en eyðb
leggingaröflin náðu yfirtökum. I
dag blasir við okkur eyðimörk.
Lífræn áburðarefni er einn val-
kostur til uppgræðslu örfoka
lands. í nokkurra kílómetra fjar-
lægð bíða þúsundir tonna næring-
arríkra áburðarefna engum til
gagns, renna í sjó fram eða bíða
urðunar. Eiginleikar lífræns úr-
gangs frá húsdýrahaldi er ekki
Jóna Fanney
Friðriksdóttir
Wicanders KorkrO'Plast
EF ÞÚ BÝRÐ ÚTI Á LANDI ÞÁ SENDUM VIÐ ÞÉR ÓKEYPIS
SÝNISHORN OG BÆKLING.
JKork-o-Plast er með slitsterka vinylhúð' og notað á gólf sem mikið
mæðir á, svo sem flugstöðvum og sjúkrahúsum.
JKork-o-Plast er auðvelt að þrífa og þægilegt er að ganga á því..
Þ. ÞORGRÍMSSON & CO
Ármúla 29, 108 Reykjavík, sími 553 8640
DANS
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
HAFSTEINN M. Hafsteinsson og Jóhanna B. Bernburg.
Skemmtilegxtr
dagur og
góður dans
eingöngu bundinn næringarefnun-
um. Efnið er einnig afburðagott
til að viðhalda raka og öðrum
æskilegum eiginleikum í jarðveg-
inum. Lífrænu efnin rotna hægt
og því gætir áburðaráhrifanna í
mörg ár. Kostir lífræns áburðar
til uppgræðslu eru þar af leiðandi
ótvíræðir.
Markmið samtakanna Gróður
fyrir fólk í Landnámi Ingólfs er
að græða landið upp með þessum
efnum.
Úrgangur er auðlind
Árið 1994 endurunnu Austur-
ríkismenn 65% af þeim 2,2 milljón-
um tonna lífræns úrgangs sem til
féll í landinu. Yfirvöld þar stefna
að því að endurvinnslan verði um
90% árið 2000. Nokkur heimili hér
á landi framleiða sinn eigin jarð-
veg úr lífrænu húsasorpi, enda
þarf ekki mikinn umbúnað til þess.
Þessi heimili eru þó enn sem kom-
ið er tiltölulega fá.
Á íslandi, sem er mesta eyði-
mörk Evrópu, ætti að vera óheim-
ilt að fleygja úrgangi sem hægt
er að endumýta. Afurðin frá jarð-
vegsgerð lífrænna efna er kölluð
molta, og inniheldur hún mikið
magn köfnunarefnis, fosfórs og
kalíums sem eru helstu næringar-
efni plantna og er hún því tilvalin
í ræktun og uppgræðslu.
Yfir 30% af heildarmagni
heimilissorps eru lífræn efni og
áætla má að í því mikla magni
sorps er til fellur frá veitingahús-
um, matvöruverslunum og öðrum
atvinnurekstri sé þetta hlutfall
a.m.k. helmingi meira.
Stöndum við
alþj óðasamninga
Sveitarfélög landsins hafa sýnt
meðferð lífræns úrgangs áhuga,
en umræðan snýst enn mest um
það hvort slíkt sé hagkvæmt.
Vissulega kallar endurvinnsla á
uppstokkun innra skipulags m.a.
á tvöfalt sorphirðukerfi. Á móti
kemur að útgjöld sveitafélaganna
vegna almennrar sorphirðu myndu
lækka og urðunarstöðum fækka.
íslensk stjórnvöld hafa gert
samning um að minnka úrgang
til urðunar eða brennslu um helm-
ing um næstu aldamót. Um-
hverfísvernd verður þó ekki tryggð
af stjórnvöldum einum saman. Það
sem máli skiptir er hugarfars-
breyting og vilji til að framkvæma.
Niðurstöður tilraunaverkefnis
um flokkun lífræns úrgangs sem
hófst árið 1994 í Hafnarfirði bend-
ir til þess að heimilin séu tilbúin.
Greiðum skuldina
Með alþjóðasamningum hafa
íslensk stjórnvöld skuldbundið sig
til að draga úr gróðurhúsaáhrifum,
sporna gegn gróður- og jarðvegs-
eyðingu og stuðla að uppgræðslu
eyddra og vangróinna svæða.
Hingað til hefur löggjafi landsins
þó ekki sett fram neina skýra
stefnumótun um það hvernig
mæta skuli því geigvænlega um-
hverfísvandamáli sem eyðingin hér
á landi er. Endurvinnsla og nýting
lífrænna efna til áburðargjafar eða
framleiðslu á jarðvegsefnum er
þjóðhagslega hagkvæm leið til að
endurheimta land úr tötrum og
búa komandi kynslóðum fijósama
jörð.
Höfundur er framkvæmdastjóri
samtakanna Gróður fyrir fólk í
Landnámi Ingólfs.
DANS
íþróttahúsið
á Seltjarnarnesi
LOTTO-DANSKEPPNI
DANSSKÓLA AUÐAR
HARALDS OG DANS-
SMIÐJU HERMANNS
RAGNARS
Sunnudaginn 23. nóvember 1997
SL. SUNNUDAG fór hin árlega
LOTTO-danskeppni fram. Var
keppnin haldin í íþróttahúsinu á
Seltjarnarnesi og voru keppendur
hátt í 200. Keppt var í fjölmörgum
flokkum frá 7 ára og yngri uppí
16 ára og eldri.
Mörgum kann að þykja nafn
keppninnar skrýtið, en það
stendur fyrir að sigurveg-
arar í hveijum flokki draga
sér miða og á honum er
númer, sem vísar til vinn-
ings, svona líkt og á hluta-
veltu.
Keppnin gekk vel að
mínu mati og held ég að
flestir hafi haft ánægju af
þessum degi. Margir mjög
sterkir dansarar voru
mættir til leiks og var oft
á tíðum hörð keppni um
verðíaunasætin. Sérstak-
lega sterkur og jafn var
flokkur 12-13 ára, með
frjálsri aðferð. Þar er
margt mjög efnilegra og
sterkra dansara, sem gam-
an verður að fylgjast með
í keppnum í vetur hér
heima og heiman.
Að lokinni hinni eigin-
legu LOTTO-danskeppni
var háð liðakeppni. Til leiks
voru mætt 4 lið úr fjórum
skólum; Dansskóli Auðar
Haralds/Dansmiðja Her-
manns Ragnars, Dansskóli
Heiðars Ástvaldssonar,
Dansskóli Jóns Péturs og
Köru og Dansskóli Sigurð-
ar Hákonarsonar. Hvert lið
samanstóð af þremur pörum, eitt í
flokki 11 ára og yngri, eitt í flokki
12-15 ára og eitt í flokki 16 ára
og eldri. Keppnin var skemmtileg
og gekk hratt og vel fyrir sig. Að
lokum fór svo að lið Dansskóla
Auðar Haralds/Danssmiðju Her-
manns Ragnars stóð uppi sem sig-
urvegari, en liðið skipuðu Hrafn
Hjartarson og Helga Bjömsdóttir,
Sturlaugur Garðarsson og Díana
íris Guðmundsdóttir, Baldur Gunn-
björnsson og Elín Birna Skarphéð-
insdóttir.
Að síðustu var svo tilkynnt hvert
LOTTO-par ársins væri, en LOTTO-
parið er það par sem hlaut bezta
samanlagðan árangur hjá öllum
dómurum. Að þessu sinni voru það
Hrafn Hjartarson og Helga Björns-
dóttir sem unnu þennan titil og eru
HILMIR Jensson og Ragnheiður
Eiríksdóttir.