Morgunblaðið - 27.11.1997, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Lífseigasti
einvaldur
Afríku látinn
KAMUZU Banda, fyrrverandi einræðisherra Malaví, með stuðningsmönnum sínum áður en hann lét af völd-
um eftir að hafa stjórnað í landinu í rúma þrjá áratugi.
Jóhanncsarborg. Reuters.
KAMUZU Banda, fyrrverandi ein-
ræðisherra Malaví, lést seint á
þriðjudagskvöld eftir að hafa verið
lagður inn á sjúkrahús í Suður-Af-
ríku vegna lungnabólgu. Hann var
lengur við völd en nokkur annar
einræðisherra Afríku, stjórnaði
Malaví með harðri hendi í rúma
þrjá áratugi þar til hann beið ósigur
í fyrstu fjölflokkakosningum lands-
ins árið 1994.
Ekki er vitað með vissu hvenær
Banda fæddist en í dánarvottorðinu
kom fram að hann hefði verið 99 ára
þegar hann lést.
Hastings Banda, eins og hann hét
áður, var forsætisráðherra þegar
breska nýlendan Nyasaland fékk
sjálfstæði árið 1964 og hann bannaði
strax alla stjómarandstöðuflokka.
Hann varð forseti tveimur árum síð-
ar og lýsti því yfir að hann væri
„lífstíðarforseti" landsins árið 1971.
Boð og bönn
Banda var sakaður um að stjórna
Malaví eins og einkaeign sinni og
sölsa þjóðarauðinn undir sig. And-
ófsmenn voru fangelsaðir eða myrt-
ir og Banda hótaði oft að kasta and-
stæðingum sínum fyrir krókódíla.
Banda kom einnig á strangri rit-
skoðun og bannaði sjónvarp. Kúg-
unin og ófrelsið náði ekki aðeins til
fjölmiðlanna og stjórnmálanna því
hann bannaði meðal annars stutt
pils og buxur með víðum skálmum,
auk þess sem hann lagði bann við
því að karlmenn hefðu sítt hár.
Lýðræðissinnum í landinu óx ás-
megin eftir lok kalda stríðsins og
íbúarnir höfnuðu einræðinu með
miklum meirihluta í þjóðarat-
kvæðagreiðslu árið 1993 og ári síðar
fóru fyrstu frjálsu kosningamar
fram. Banda dró sig að lokum í hlé í
júlí á þessu ári en síðustu árin fór
orka hans að mestu í að berjast
gegn tilraunum nýju stjórnarinnar
til að fá dómstólana til að dæma
hann fyrir morð á fjórum andófs-
mönnum á valdatíma hans. Dóm-
stólarnir sýknuðu Banda og stjórn
Bakili Muluzi forseta, fyrrverandi
bandamanns hans, bað þá að taka
málið upp að nýju en því var hafnað.
Hófst af sjálfum sér
Banda fæddist í þorpi í Malaví og
hófst af sjálfum sér. Hann hafði
vart slitið bamsskónum þegar hann
gekk til Suður-Afríku, 1.600 km
leið, til að vinna í suður-afrískum
gullnámum. Seinna fékk hann starf
sem sjúkraliði í Suður-Ródesíu, nú
Zimbabwe.
Hann nam síðan læknisfræði í
Bandaríkjunum og Skotlandi og hóf
læknisstörf í Bretlandi þar sem
hann kynntist útlægum þjóðern-
issinnum frá Afríku, m.a. Jomo
Kenyatta, sem síðar varð forseti
Kenýu. Hann sneri síðan aftur til
heimalandsins árið 1958 til að berj-
ast gegn Mið-Afríkusambandinu,
sem var myndað árið 1953 til að
tryggja yfirráð hvítra landnema yfir
Suður- og Norður-Ródesíu og Nya-
salandi. Norður-Ródesía heitir nú
Zambía.
Þrýst á Bandaríkin á loftslagsráðstefnunni í Kyoto
ESB krefst meiri
útblástursminnkunar
Forysta
ESB til
Ankara
Brussel. Reuters.
FULLTRÚAR forsætisrikis Evr-
ópusambandsins halda í dag til
Ankara, höfuðborgar Tyrklands, til
að leita lausna á
óánægju þar-
lendra stjórn-
valda með tengsl
sín við Evrópu-
sambandið.
Tyrkir hafa hótað
að draga mjög úr
samskiptum við
ESB, viðurkenni leiðtogar sam-
bandsins ekki á fundi sínum í Lúx-
emborg í næsta mánuði að Tyrk-
land eigi rétt á aðild að sambandinu.
Jean-Claude Juncker, forsætis-
ráðherra Lúxemborgar, og Jacques
Poos utanríkisráðherra munu eiga
fund með forsætisráðherra Tyrk-
lands, Mesut Yilmaz.
ESB út af dagskránni?
Evrópusambandið hefur verið
tregt til að taka umsókn Tyrklands
um aðild að sambandinu til greina.
Grikkland leggst eindregið gegn að-
ild Tyrklands. Önnur ríki ESB eru
jákvæðari í garð tyrkneskrar aðild-
ar í framtíðinni en vilja gjaman að
Tyrkir leysi fyrst úr deilum sínum
við Grikki vegna yfirráða á Eyjahafi
og skiptingar Kýpur og geri hreint
fyrir sínum dyrum í mannréttinda-
málum.
Ismail Cem, utanríkisráðherra
Tyrklands, var í Brussel á þriðju-
dag og sagði þá að ESB yrði að
gera ljóst hvort Tyrkland væri vel-
komið í hóp aðildarríkja eða ekki.
„Samtök þar sem við komum ekki
til greina sem aðildamíki . . . munu
ekki skipta okkur miklu, það er aug-
ljóst,“ sagði ráðherrann. „Þau munu
detta út af dagskrá tyrkneskra
stjórnmála.“
Hamborg. Reuters.
RITT Bjerregaard, sem fer með
umhverfismál í framkvæmdastjóm
Evrópusambandsins, segir í viðtali
sem birtist í þýzka blaðinu Die Zeit
í dag að ESB muni áfram þrýsta á
Bandaríkin að samþykkja metnað-
arfyllra markmið um minnkun út-
blásturs gróðurhúsalofttegunda á
loftslagsráðstefnunni, sem hefst í
Kyoto í næstu viku.
I viðtalinu hafnar Bjerregaard
því að umhverfisvernd hægi á hag-
vexti og fjölgun starfa. Hún bendir
á að í Danmörku séu strangar um-
hverfisverndarreglur og hátt at-
vinnustig en á Spáni séu slakari
reglur og miklu
meira atvinnuleysi.
ESB hefur lagt
til að iðnríkin
minnki útblástur
gróðurhúsaloftteg-
unda um 15% frá
því sem var árið
1990 á árunum
fram til 2010.
Bandaríkin vilja
, hins vegar halda
Bjerregaard ,,ul , . -
utblæstn í sama
horfi og var árið 1990.
„Við erum að reyna að sannfæra
Bandaríkjamenn um að niður-
skurðarmarkmið Evrópu er ekki
óraunhæft eins og þeir halda fram
og að þeir geti lagt meira af mörk-
um,“ segir fram-
kvæmdastjórinn.
„Það leikur eng-
inn vafi lengur á
hinum vísindalegu
staðreyndum.
Sum ríki telja
jafnvel að tillaga
ESB gangi ekki
nógu langt. Sjálf tel ég að 15% nið-
urskurður dugi ekki til, heldur sé
hann aðeins fyrsta skref í rétta
átt.“
ESB vill nýjar frí-
verzlunarviðræður
Genf. Reuters.
EVROPUSAMBANDIÐ lýsti
því yfir í gær að það vildi efna til
nýrra fríverzlunarviðræðna á
heimsvísu í byrjun nýrrar aldar.
Sambandið hvetur ríkisstjórnir í
ríkjum heims til að eyða meiri
kröftum í að útskýra ágæti frí-
verzlunar fyrir þegnum sínum.
Þetta kemur fram i skýrslu,
sem ESB lagði fyrir Heimsvið-
skiptastofnunina (WTO) í Genf í
gær. Sambandið segir að aðild
nýrra ríkja að WTO, árangur í
viðræðum um aukna fríverzlun á
afmörkuðum sviðum, til dæmis
varðandi fjármálaþjónustu, og
umræður um ný viðfangsefni
WTO, til að mynda reglur um
samkeppni og fjárfestingu, „gefi
samanlagt einstakt tækifæri til
að auka frjálsræði og þátttöku
allra ríkja í heimsviðskiptum.11
Vilja ræða vítt svið
Evrópusambandið segist
þeirrar skoðunar að það verði
fyrsta verkefni aðildarríkja WTO
á nýrri öld að grípa þetta tæki-
færi. I stað þess að efna ein-
göngu til viðræðna um aukna frí-
verzlun í landbúnaði og þjónustu
eigi að ræða vítt svið og halda
áfram þar sem frá var horfið í
Úrúgvæ-lotu GATT-viðræðn-
anna.
Tillögum ESB virðist m.a.
beint gegn Bandarfkjunum, sem
hafa talið vænlegra til árangurs
að semja um eitt og eitt svið við-
skiptamála í einu.
CJ r/ O O CO' o
um borð f Brimrúnu glæsilegu og
hlýju 110 manna veisluskipi Eyjaferða
Verö pr.mann 2.950,-
Hópafsláttur fyrir 10 og fleiri!
Síglt íra Reykjavík - Boröapantanasími 438-1450
Sprenging
í Alsír
París. Reuters.
FJÓRIR létust er sprengja
sprakk í Jijel-héraði í Alsír á
þriðjudag.
Óttast er að tilræðið geti
markað endalok vopnahlés
herskárra bókstafstrúar-
manna frá 1. október síðast-
liðnum. Tvær sveitir þeirra
hafa ásakað stjórnvöld um að
ráðast gegn stuðningsmönn-
um sínum þrátt fyrir vopna-
hléð og hótað að binda enda á
það haldi stjómarherinn upp-
teknum hætti.
Rúmlega 65.000 manns hafa
fallið í átökum í Alsír frá árinu
1992 er stjómvöld aflýstu
kosningum þar sem ljóst var
að sigldi í sigur bókstafstrúar-
manna.
LEIKURINN UM LEIKINN
á síðu 3 í íþróttablaðinu í dag.