Morgunblaðið - 27.11.1997, Blaðsíða 44
44 FIMMTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Börn, unglingar
og tónlistarhöll
ÞEIR SEM síst
eiga hrós skilið frá
íslensku þjóðinni eru
þingmenn hennar.
Það er bókstaflega
ógerningur að koma
því að hvernig sem
reynt er. En auðvitað
eru þeir starfsmenn
-^jþjóðarinnar sem ég
vildi helst geta hælt.
Allir vilja það. En
þau, sem við kusum
til að sjá hagsmunum
okkar borgið, hafa
með undarlegum
hætti skotið sér und-
an ábyrgð og þjóð-
hagslegum ákvarðanatökum.
Stundum er eins og þeim sé ekki
sjálfrátt. Sumir af foringjunum
eru svo úti á þekju, að þeir muna
ekki nöfn hvers annars. Þingmenn
hafa eytt milljörðum í þvílíkar
endaleysur, að halda mætti að
íslendingar væru annaðhvort rík-
„asta þjóð í heimi, eða byggi við
abyrgðarlaust einræði. Eg ætla
ekki að lengja greinina með rök-
stuðningi þessara fullyrðinga.
Það geri ég seinna. Nú vil ég
snúa að máli sem þingmönnum
virðist aldrei ætla að skiljast hvað
er mikilvægt fyrir alla aldurs-
hópa.
Löngu áður en nýja hæsta-
réttarhúsið, perlan, ráðhúsið og
svo mætti lengi telja voru á dag-
skrá, var þjóðin búin að kalla eft-
^ir barnaspitala og tónlistarhúsi.
öpítalinn er nú kominn á dagskrá
og það er vel, en á hitt stórmálið
er ekki minnst. í upptalningu
þessari átti barnasjúkrahús að
hafa forgang, svo tónlistarhöll.
Reyndar er stutt síðan stjórnvöld
gáfu útgerðarmönnum stóran
Albert
Jensen
hlut í raðsmíðaskipum
og kvóta í ofanálag
sem nægt hefði fyrir
barnasjúkrahúsi og
tónlistarhöll. Þrátt
fyrir allt þetta og á
sama tíma og kvalið
fólk fær ekki liðsinni
sjúkrahúsa vegna
rangrar forgangsröð-
unar og fjármálaspill-
ingar hins opinbera,
mundi ég varla þora
að minnast á bygg-
ingu tólistarhallar, ef
ég gerði mér ekki ljóst
uppeldislegt og menn-
ingarleiðandi gildi
hennar. Þar sem söng- og hljóm-
listargleði yfirleitt ríkir, á illskan
erfitt uppdráttar. Gleðin sem fólg-
in er í góðum söng göfgar og
færir manneskjurnar á hærra
Tónlistarhöll yrði ekki
bara menningarlegur
aflgjafi, segir Albert
Jensen, heldur gæti
hún einnig haft uppeld-
islegt gildi fyrir böm og
unglinga.
plan. Börn og unglingar sem örv-
uð eru til hljómlistar hverskonar,
eru í áberandi minni hættu af
varasömum umhverfislegum
áhrifum. Tónlistin agar þessa
hópa á mildan hátt og án allra
óþæginda. Leiðir þá í reynd inn
í ljósið. Flestir vita að hægt er
að afskræma allt, líka músík. Þar
mundi tónlistarhöll skilja ljótleik-
ann frá. í slíkri höll væru margar
vistarverur umhverfis aðal hljóm-
listarsalinn. Æfingasalir fyrir
hljómsveitir, kóra, einleikara,
söngvara o.s.frv. Eitthvað fyrir
alla. Fyrir utan að vera stórkost-
legur menningarlegur aflgjafi,
ryður tónlistarhöll. braut til for-
varnar börnum og unglingum. Já,
og mörgum öðrum. Hún yrði öll-
um þeim sem stuðla að byggingu
hennar til gleði og sæmdar. Starf-
semi slíkrar hallar mundi leiða
óteljandi margt gott af sér. Meðal
annars hvetja skóla til að kenna
nótnalestur, en það er mikilvæg
undirstaða tónmenntar. Að örva
æsku landsins til dáða, er leið til
framtíðar og öllum verðugt verk-
efni.
Ég hef ekki skilið hvað sjón-
varpsstöðvar eru áhugalausar um
það jákvæða sem börn og ungl-
ingar taka sér fyrir hendur. Eyða
aftur á móti ótrúlegum tíma í það
neikvæða. Ef t.d. er sýnt frá
barna-eða unglingakórum, eru
það stutt skot og lítils virði. Hóp-
arnir finna fyrir þessu og það
dregur úr áhuga. Sjónvarpið er
þarna á villigötum. Auk þessa
vill almenningur og hefur gaman
af, að sjá börn sín í leik og starfi.
Þarna gæti tónlistarhöll sannar-
lega vísað veginn. Hún mun laða
börn og unglinga til betra lífs.
Mikið er um gagnslausa þing-
menn um þessar mundir. Og þar
sem nokkuð er í næstu kosning-
ar, ætti þeim að vera mögulegt
að skila ekki þjóðinni núll arði
af kostnaði við sig. Það er, ef
örlar á reisn með þeim og virð-
ingu fyrir sjálfum sér. Ákveðinn
stuðningur við tónlistarhöll er eitt
af mörgu, sem leitt gæti þá úr
drómanum og gert þeim ljóst, að
þegar til alls kemur þurfi þeir
ekki að vera með öllu gagnslaus-
ir. Gæti verið góður endir á lit-
lausum ferli og upphaf að nýjum
og betri.
Höfundur er byggingameistari.
Seinheppinn
lýðskrumari
NÁNAST allir hugs-
andi menn landsins,
nema þeir sem eiga
ósanngjamra hags-
muna að gæta, eru
orðnir sammála um að
úthlutun veiðiheimilda
eins og hún hefur verið
framkvæmd, er spilling
af verstu tegund eða
ótrúleg gmnnhyggni og
skammsýni. Vandséð er
hvor ástæðan væri al-
varlegri, - spilling eða
skammsýni og heimska
hjá stjórnvöldum.
Allur almenningur er
að vakna til vitundar
um að úthlutun gjafa-
Valdimar
Jóhannesson
kvóta samsvarar því að örfáum ein-
staklingum hafi verið afhent verð-
mætasta sameign þjóðarinnar, af-
notaréttur á nytjafísktegundum í
landhelginni. Þetta em verðmæti,
sem em talin nema 2-300 milljörðum
króna eða sem svarar til einnar millj-
ónar króna á hvert mannsbarn í land-
inu. íslendingar em ekki lengur
reiðubúnir til að láta sér lynda hina
stórkostlegu og ómálefnalegu mis-
munum sem framkvæmdavaldið hef-
ur staðið fyrir með því að festa í
sessi gjafakvótakerfi sem færir sum-
um ævintýralegan hagnað á kostnað
allrar þjóðarinnar um leið og það er
að leggja í rúst sjávarplássin allt
umhverfís landið og dæma sjómenn
landsins til vistar á galeiðum sæ-
greifaaðalsins.
Gjafakvótakerfíð ber ábyrgð á
meiri eignartilfærslum en nokkur
dæmi em til um áður. Gjörspilitir og
skammsýnir stjómmálamenn bera
ábyrgð á því að verðmæti upp á tugi
milljarða hafa skipt um hendur. Spill-
ing eða forheimskun af þessu tagi
hefði ekki getað átt sér stað í neinu
iýðræðislandi heims fullyrti gamal-
reyndur erlendur stjómmálamaður í
viðtali við undirritaðan
fyrir skömmu. Raunar
hefur engum einræðis-
herra heims dottið í hug
að koma upp fiskveiði-
stjórnarkerfí að ís-
lenskri fyrirmynd. Það
em takmörk fyrir því
hvað jafnvel slíkum
kúgurum leyfíst.
I stað þess að leið-
rétta þetta stórkostlega
ranglæti sem eykst með
hveijum degi velja sömu
stjórnmálamenn að for-
herðast og svara gagn-
rýni með skætingi, útúr-
snúningum og öfug-
mælum til þess að mgla
í ríminu. Vonandi ber
Hefur íslenska þjóðin ekki efni á
því að eiga góða háskóla?
UNDANFARIN ár
hefur Háskóli íslands
mátt búa við niður-
skurð og fjársvelti.
Nú er svo komið að
Háskólinn er við
hættumörk og ef ekk-
ert verður að gert
mun Háskóli íslands
engan veginn stand-
ast alþjóðlegan sam-
anburð. Upphaf fjár-
hagsvanda Háskólans
má rekja aftur um ein
6 ár, þegar íslenskt
samfélag varð fyrir
þorskaflabresti og
stjómvöldum fannst
Haraldur Guðni
Eiðsson
augljóst að besta leiðin út úr þeim
vanda væri tímabundinn niður-
skurður á fjárframlögum til
menntamála og rannsókna. Nú
hefur þorskurinn hins vegar komið
í leitirnar og efnahagslífið er farið
að dafna. Það er jafnvel talað um
góðæri. En í stað þess að stjórn-
völd hafi tilkynnt um stóraukin
framlög til Háskólans virðast ætla
að verða framhald á fjársveltinu
, því það frumvarp til fjárlaga sem
nú liggur fyrir Alþingi bætir Há-
skólanum því miður engan veginn
upp niðurskurð síðustu ára.
Fjárlög 1998
{ fjárlagafrumvarpi 1998 er
gert ráð fyrir 60 milljona króna
aukningu til Háskóla íslands frá
*' fjáriögum 1997. Háskóli íslands
hefur lagt fram vandlega rök-
studdar tillögur um
231 milljónar króna
hækkun á framlögum
til skólans. Þar af 100
m.kr. svo hægt sé að
standa við gerða
kjarasamninga og 131
m.kr. vegna rann-
sókna, grunnkennslu
og annarra verkefna.
Brýn verkefni
Ljóst er að fjölmörg
verkefni innan Há-
skólans hafa setið á
hakanum undanfarin
ár vegna fjárskorts.
Má í því samhengi
nefna rannsóknarnám, tölvuvæð-
ingu, alþjóðasamskipti og málefni
Landsbókasafns - Háskólabóka-
safns svo sem opnunartími safns-
ins og bóka- og tímaritakaup. í
tölvumálum blasir sá vandi við
Háskóla íslands að stúdentar við
skólann eru rúmlega 5.800 en ein-
ungis eru tæplega 100 tölvur í
tölvuverum til afnota fyrir stúd-
enta m.ö.o. þá eru rúmlega 50
stúdentar um hveija tölvu. Til
bóka- og tímaritakaupa er gert ráð
fyrir sömu upphæð og á síðustu
fjárlögum þrátt fyrir að verð á
fræðibókum og tímaritum erlendis
hafi hækkað jafnt og þétt milli
ára. Þar af leiðandi stefnir enn í
verulegan niðurskurð í kaupum á
bókum og tímaritum. Undanfarin
ár hefur lítið sem ekkert verið
keypt af bókum fyrir deildir skól-
ans þar sem sú upphæð sem hefur
verið ætluð til þessara mála hefur
ekki dugað til kaupa á allra nauð-
synlegustu tímaritum hverrar
deildar. Það gefur augaleið að ef
svo heldur áfram sem horfir mun
Háskóli íslands ekki standast al-
þjóðlegan samanburð.
Sláandi staðreyndir
Rétt er að minna á nokkrar
staðreyndir um Háskóla íslands
og stefnu stjómvalda í málefnum
hans. Á undanfömum fimm ámm
hefur nemendum skólans fjölgað
úr 4.300 í 5.718 án þess að þeirri
Ef svo heldur fram sem
horfir, segir Haraldur
Guðni Eiðsson, mun
Háskóli íslands ekki
standast alþjóðlegan
samanburð.
fjölgun fylgdu auknar fjárveiting-
ar. Arið í 996 fékk Háskóli íslands
260 þúsund krónur á hvern nem-
anda á meðan aðrir innlendir skól-
ar á háskólastigi voru að fá að
meðalatali 450-600 þúsund krón-
ur á nemanda. í nýrri skýrslu
OECD kemur fram að íslendingar
eru langt á eftir öðrum þjóðum
hvað varðar framlög til háskóla-
náms. íslendinar veija einungis
0,7% af þjóðarframleiðslu til há-
skólanáms á sama tíma og önnur
OECD ríki veija að meðaltali 1,3%
af þjóðarframleiðslu sinni til há-
skólanáms og Bandaríkin 2,5%.
Það er því ljóst að íslensk stjóm-
völd em ekki að sinna skyldu sinni
gagnvart háskólanámi á íslandi
og þá sérstaklega gagnvart Há-
skóla íslands.
Forgangsröðun nauðsynleg
Hlutverk stjómmálamanna er
forgangsröðun. Það er á ábyrgð
þeirra að raða skynsamlegum verk-
efnum í forgang og mikilvægustu
verkefnunum fremst í þá röð. Því
miður hefur lítið borið á nauðsyn-
legri forgangsröðun í þágu mennt-
unar undanfarin ár og af framan-
greindu er ljóst að það fjárlaga-
fmmvarp sem nú liggur fyrir leys-
ir á engan hátt þann fjárhagsvanda
sem Háskóla íslands hefur verið
komið í. Nauðsynlegt er að stjóm-
völd verði við rökstuddum óskum
Háskólans um auknar fjárveitingar
því þær aðstæður sem kennarar
og stúdentar búa við era óviðun-
andi ef íslendingar vilja eiga Há-
skóla í fremstu röð. En þá má ef
til vill spyija: Hefur íslenska þjóðin
ekki efni á því að reka góðan há-
skóla sem er öllum opinn? Því verð-
ur líklega best svarað með annarri
spumingu: Hefur íslenska þjóðin,
eða nokkur þjóð yfirleitt, efni á því
Höfundur er formaður
Stúdentaráðs.
almenning
þjóðin gæfu til að hafna þeim í næstu
kosningum og hætti að afhenda kvöl-
urum sínum völdin þegar hún hefur
séð í gegnum blekkingamar.
Einn þessara manna er Halldór
Ásgrímsson, formaður Framsókn-
arflokksins. Hann og fjölskylda hans
hafa fengið gjafakvóta fyrir hundmð
milljóna króna og er hann af þeirri
ástæðu einni vanhæfur til að íjalla
Veiðileyfagjald yrði ekki
landsbyggðarskattur,
segir Valdimar Jó-
hannesson, né yrði tek-
ið af launum sjómanna.
um þetta mál. Hann er einnig helsti
höfundur kerfísins og vemdari þess.
Hann eins og fleiri stjómarsinnar
láta eins og þeir heyri ekki þá kröfu
almennings, m.a. í gengum Samtök
um þjóðareign, að stjómvöld láti
kvótagreifana skila þjóðinni aftur
réttmætri eign sinni, fískimiðunum.
Hann lætur sem þessi krafa hafí
ekki verið sett fram en svarar eins
og almennt sé verið að kreflast veiði-
leyfagjalds. Hann svarar í austur
þegar spurt er í vestur.
íjóðin er að kreflast réttlætis, jafn-
ræðis og frelsis en viðurkennir einnig
að gæta þurfí hagkvæmni og þess
að fara vel með auðlindina. Núver-
andi fískiveiðistjórn uppfyllir engin
af þessum grundvallaratriðum. Að
halda öðrum fram er fölsun á stað-
reyndum eins og írjöldi greina máis-
metandi manna undanfamar vikur
sýna fram á.
Margar leiðir em færar til að ná
ofangreindum markmiðum. Flestir
mætustu hagfræðingar þjóðarinnar
telja veiðileyfagjald hagkvæmustu
ieiðina en auðvitað skiptir höfuðmáli
hvernig siíkt gjald yrði lagt á. Tals-
menn óréttlætisins eins og Halldór
Ásgrímsson reyna að ala á tor-
tryggni hjá sjómönnum og lands-
byggðarfólki gegn veiðileyfagjaldi
með afbökunum. Samtök um þjóð-
areign tekur ekki afstöðu til þess á
þessu stigi málsins hvaða leið verður
valin til að fullnægja réttlætinu og
hagkvæmninni. Hitt er hinsvegar al-
veg ljóst að veiðileyfagjald yrði ekki
landbyggðarskattur né yrði tekið af
launum sjómanna. Það eru öfugmæli
lýðskmmaranna. Fólk í sjávarpláss-
unum sér hvernig núverandi kvóta-
kerfi er að fara með byggðirnar.
Þetta fólk er nú að flytjast á brott í
stóram stíl frá eignum sínum, átthög-
um og fjölskyldum vegna þess að það
trúir ekki lengur á framtíðarmögu-
leika á staðnum. Það sér í gegnum
öfugmælin og ósannindin.
Lýðskmmaranum Halldóri Ás-
grímssyni tókst heldur óhönduglega
til þegar hann var á slá sig til ridd-
ara gagnvart kjósendum m.a. Norð-
lendingum í málflutningi á aðalfundi
miðstjómar Framsóknarflokksins
fyrir helgina með því að halda fram
að veiðileyfagjald hefði rekið Útgerð-
arfélag Ákureyrar í þrot. Við þetta
er tvennt að athuga:
1) Útgerðarfélag Akureyrar keypti