Alþýðublaðið - 12.02.1934, Blaðsíða 2

MÁNUDAGINN 12. FEBR. 1933.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
2
LESBÓK ALÞÝÐU:
Kitstjóri Þóibergur Þóiðarson.
Hverlr eru brennuvargarnlr?
HANS FALLADA:
Hvað nú —
ungi maður?
Islenzk pýðing eftir Magnm Ásgeirssort.
Vimna fyrir og alnnast wm — jafrrwel' pótt maður sé atvmnulaus.
Og það er rnieira að segja líka, hugguin, að vjta af einhverjum (eða
einhvem!), sem maður jmrf að láta hugga sig í lífsins mótgangi
0g ait í iej|nu, diettur honum; í hug svo skrítinn hiutur, að hann;
getur ekki gert að sér að hllæjia. Já, laxilnn, reyiktur laxt! Auim-
iingja Pússier, sfeelfing hlýtur henni að liða illa! Nú er uim'að gera
að hugga — hugga! — f
Eitt kvöklið, leinmfitt þegar þau ætluðu aði farla að borða, lýisir
Pússer yfir því’, að hú|n hafi ekfei jiyst á nleiniu, benni ^býður svo
mlifeið við öliu. — Niei — en þó er nú rieyfetur ýax. i Sláturfélag-
iinu svo hneinn og glær, og mjúkur og. ljósrauður. Æ, ég .Vildii
að ég hefði |rxá(Öl í hanlp! í tintá,!11
Pilnnjeberig býðat undir eins til að sækja dálítið af reyfctum
laxi hainda henni; en það viil hún meið engu móti. Pau hjala fram
og aftur um laxiiun og siamtufið endar á þvi, að Pússer felst á
þiessa ráðstöfun, mieð því sfeilyrði, að hún megi sjálf skreppa isftir
laxiinum. Hún sagir siem svo: „Ég hje.fi ba'ra gott af að hreyfa m;ig
eitthvað, — og svo er ekki víþt að þú komlst a'nn fyrir lokunah-
tíma. Ef máður á að eyða pien,ingum í þietta, þá er biezt að þaifl
geri það og kaupi þietta. Og svo ier ekki mieiira um \betta, og
Pússer strikar út eftir laxinum. 4
Piinneberg haliljar sér újt í glúggakistuua og horfir á effir henni,
síðan gengur hann dálitið um gólf og reiknar þa,ð út í 'sínu fróma
hjarta, að þieigar hainjn slé búiinn að ganga uim stofuna fram og aftur
fimmtíu siinnum, þ,á hlijóti hann að geta séð Pússier, og hún kemur
l’íka, bliessuð. En hverniijg i ósköpunum er þetta? Hann sér að hún
fer iin,n í húiSið — og svo feemiur hún ekki.
Hann opnar dyrnar íram á gangmin og þegar hann feemur út í
dyragættilná' ;sér ha|nn undiir eins Pússer. Hún hal'lar sér upp áð
veggnum, angistarlleg og útgrátin og hielduþ í bendinnii á umbúða-
pappír, gljáahdi af fitu. Bn þáð er lekkefrt í þessunr umbúðapappilr.
„Heyrðu, Púsisier; hvað er ainnars ali? Týndir þú laxinum úr
bréfiinu?“
„Ég er búiin mieð ha|nin,“ segir hún kjökrandi, ,,.ég er búi'n roeð
hann alllan.“
„Hénna? Eins og hann kom fyrar? Pússer?“
„Búiin irneð hainn. Ern,.“
„En heyrðu, Pússier, hieyriðu mér. Þú skait ekki vera að gráta;
út af þiessu. Segðu dnsgr hverjnig þetta vaf. Þú fórst og 'feeyptir
laxiinn —“
„Já, og svo langtaði mig ialilj í ieiiínju svo- m.Ífcijð í hiann! Ég sá |ekl4i‘
fyr næsta port en ég fór þjanigáð inn og gléyþti í mig teina smeið
— mér fanst ég bara mega' ti.l.“
þrjátíu og fjmm. í stjónniinni sátu
„Hreyfingia.“
Árið 1919 hóf Adolf Hitler
stjómmáiabaráttu sína. Honum
tófest þegan áð safna utan um
sig ofunlitlum hóp óánægðra
manna. Þessi fámeimi flofekur
jófest svo að -segja með ári hverju.
Hitler flutti þjóðinnd ýmsar kenn-
Ingar, sem okfeur virðast að vísu
ákafliega heinrskulegar og siðlaus-
ar. En þær virtust engu að síður
eiga furðulega greiðau aðgang að
þýzku hugarfari, er mótast hafði
ölduim saman af kennivaldatrú,
feeisaraliotningu, herforingja-
diekri, hemaðardýrkun, þjóðern-
isdrambi, Gyðingaóvild og síðast
af hi|num ömurlegu áflieiðingum
heimisistyrjaldarLnnaT mifclu.
Strfðssikuldirnar urðu þjóðinJni ó-
bæraliegar. Miðstéttimar vom fam-
ar í hundana. Bændumir héngu
á heljarþröminni. Og atvinnuleys-
ið óx með ári hverju.
Hitler og samherjar hans höfðu
hugsað upp pólitiskan fagniaðar-
boðskap, siem hitti miðstéttirnar,
hiina smærri bændur og flokfcs-
vilfa verfeamen'n í hjartastiað.
Hamn sajgðást ætla að útrýma ,stór-
kapitalfetunum og snúa þróun
stóriðnaðarins við í frumstætt
form, í smáiðnað. Sömu enda-
sMfti hét hann að hafa á verzl-
unánni. Stóm vömhúsunum skyldi
útrýmt, en þess í stað hlúð að
smá'búðarhokri. Hann kvaðstætlá
að afiniema nentukerfið og þjóð-
inýta stóriðniaðimn. Hann lofaði að
strifea út skuldir smábændanna!.
Og hanm sór þess dýran eið að
ónýta Versala-samningana. Hitler
gaf í stuttu máli sagt fyrirheit
um áð gera íbúa Þýzkalands að
farsælli þjóð, þar siem allir hefðu
nóg, þar siem öllum liði vel, þar
sem rifeja skyidi friður og ein-
iing. Og þetta átti alt að blómg-
'asit í fmmstæðu þjóðskipulagi, er
mynidi hafa tosað þýzkri menn-
ilngu um nokkrar aldir aftur á
bafe í þróuninni.
Hitler valdi sér með öðrum
orðum hlutverk, sem enginn
dauðlegur maður hefir sloppið ó-
skemdur frá hingað tii. Hann ætl-
aði sér þá dul að sjuki við próun
En þeir, sem kostuðu alt
þetta órökstudda málæði hins ó-
skýra, gruminfæna rnanns, vom
iniokkrir stóriðjuhöldar Þýzka-
lands, er betur sklldu verkfærið'
en það bar skyn á takmarkianir
sjálfs sHrr.
Þessar feenniingar voru hýddar
,i|nn í auðtrúa meðvitund fólks-
ijns með beljandi stóryrðum, of-
stækiisþrungnu hatri, lygum, ógn-
unum og fyrirheitum um að
„hausannir skyldu fjúka". Öll
nök, öll rannsakandi skynsemi,
'sérhver hdðarleg viðleltiai í hugs-
un vom lamin niður og jafnvel
bnennimerkt sem glæpur gegn
þýzku þjóðimmi.
Inn í þessa vitfirringanýllendu
var, svo veitt hdlu flóði af þjóð-
emisgorgeir, Gyðiingahatri, hern-
aðardýrkun, aríabrjálsemi, heið-
ingiegu trúarrugli og svörnum
fjandskap til alls þess, er laut að
friði og alþjóðlegri samieiningu.
Pólitrskir andstæðingar þessanar
bl'ökkukyngi vom myrtir hver á
fætur öðrum. Óðir -memn. réðust
(inin, í verkalýðsstofmanir og spól-
eruðu þar öllu. Það er kveikt í
húsum, og spnangikúlum er kast-
að á vegu mótstöðumannanna.
Þietta e|r í fáum dráttum stjórin-
mála- og siðferðis-saga nazism-
,ans í ’Þýzkalandi fram að þing-
húsbnennunni.
■ Þó að okkun finnist það furðu-
liegt, þá rann þetta órökstudda
kjaftamagn og þetta evamgielíum
að „hausarinir skyldu fjúk,a“ svo
liðlega lOifajn í þýzka smáborgara,
að árið 1930 hafði þessi skríb
steflna ináð 6,4 mdlljónum atkvæða.
Og inæstu tvö ár vex álit hennar
svo stónkostlega, að atkvæðatal-
an þýtur upp í 13,5 mllijónir.
Þá enu þingmenn hennar orðnir
225. En, upp úr því fer fylgi Hit-
lers bnignandi. Við kosningarn-
ar, sem, fram fóru í inóvember
1932, tapaði flokkuriinn tveim
miillljónum atkvæða, og þing-
mönnum hans fækkaði um 35.
Þá var ekki annað sýnina en að
nazismaæðið væri í varanlégri
fnónun í Þýzkaiandi. En þá gerð-
ust atbunðin þan í landi, sem
bjönguðu Hitlier og hneyfingu hans
í bráð. Einn af þeim var austur-
hjál'parhneykslið svo nefnda.*)
Austnrh jálparhneyksll ð
Þiegar, í kainzlaratíð Hermanns
Mulliens höfðu junkarannir þýzku
femgið millljónin manka hjá rik-
inu til þesis að rétta við gjald-
þnot sjfn í bönfeum. Smábændurnir
fengu þar á móti náliega ekfeent
af þessu fé. I Lok janúan 1933
afhjúpaði nannsókniamefnd ríkis-
þinigsins, að stórjarðaieigendurnir
hefðu þar fyrir utan íemgið mörg
huindruð þúsund mörk, „sem
þeir áttu ekki tilkall til“. VepJr
auðugur stórjarðaeigandi, nábúi
Hindienburgs og vinur, hafðd til
dæmis krækt sér í 621 000 mörk
með fölskum upplýsingum. Tveir
greifar höfðu feingið 700 000 mörk.
Einn jarðeigandi, er sóað hafði
dgum- sílnum í spilamensku,
drykkjuiskap og kvennafar, krí'aði
sér út 281 000 mörk. Tveir af
umsj óna rm önnum a us turh j álp ar-
innar borguðu upp skuldir sínar
og stuingu tugum þúsuinda marka
í vasa sinn. Einn jarðeigandi gaf
koinn sinni eigur sínar til þess
að ná í 154000 mörk af austur-
hjálpinini. Á hverjum diegi komu
fram ný og ný nöfn, sem flækt
voru iinln í þetta hmeykslismál,
og meðal þeirxa voru margir ná-
búar og heimilisvinir Hindenr
burgs.
Út af þessu hófst órói i fjöl-
skyldu . Hindenburgs, því að
nokkrir af junkurunum, er voru
riðnir við þetta skand.alamál,
höfðu í ofalnálag myndað félags-
skap um að gefa honum stóreign-
ina Neudeck á áttræðisafmæli
hans. Eruginn gjafaskattur hafði
verið grdddur af eigninni, og
hún var ekki rituð á raafn Hinden-
burgs, heldur á inafn soraar hans,
svo að ríkiö var líka svikið um'
vænta'niegan erfðaskatt. Óþefur-
*) Austurhjálpin var dns komar
kreppulánasjóður hænda.
iran af austurhjálpar-hneykslinu
tróð sér þannig inin í höll ríkis-
forsetans.
Schleicher, sem um þessar
mundiir var ríkiskanzlari, var nú
farilnn að. mierkja, að stjórn hans
stóð höllum fæti fyrir undirróðri
Papens, og annara stórjarðaeig-
leimda; Og honum var meir og
meir bolað út úr nánium félags-
skap við þá, siem næst stóðu
Hindienburg. Þá greip Schlieicber
það úrxæði að láta blöðin birta
kynstrin öll áf gögnum um spill-
i|ngn junkarairana í austurhjálpar-
málálnu. Ríkisþingið skipaði rann-
'sótonarniefnd. Verfeamenn urðu
s.ápnriðir. Og það leit helzt út
fyilir, að Hindjenburg yrði flækt-
úr ilnjn í 'skandaiaran.
Þá ákváðu junkararrair:
Schldcher verðúr að víkja! Og
að miorgni hins 28. janú-
ar segir Schleicher af
ser, vegna þess að Hiindianbupg
neitaði að gefa honram vald til að
leysa upp þingið og láta ganga
til inýrxa kosninga.
Hifler verður kanzlari.
Nú fékk Hi:nde.nburg Papen,
leirain ,af stórjarðiaeigendunum, til
þess að makka við Hitler um
áð taka að sérað mynda þjóðlega
samisteypustjópn. Tveir dagar liðu
þnuingnir af ótta og spienningi.
Kommúnistar dreifðu út flugblöð-
um með áskoruinum um alls-
herjarvierkfal'l gegn yfjrvofandi
einræðá Hitlers. Nóttiraa miílli 29.
O'g 30. jainúar brýtur Schleicher
heiianm um að lýsa yfir hernaðan-
einræði og láta setaliðið í Pots-
dam marséra tii Berlíhar. En í
somu svifum afræður Hindenburg
að gepa Hitler að ríkiskanzlara
með viBsum skilyrðum.
Þiagar Hindenburg tók trúnað-
apeiðáiran af nýju stjórninni 30.
janúar, varð Hitlter að lofa því
skýrt og sk'Orinort að gera eng-
ar breytingar á stjórnarmýndun-
ijnni, hvemig sem kosningarnar
fæpu. Ráðberrar inazistanna, Hit-
ler, Frick og Goering, sátu því
ilnuibypgðiix í ráömnieytiinu á mil'li
þjóðepnilssinna, sem höfðu í sin-
um höhdum fjármálastjórnina,
utanrlkiisstjórnina og stjópnina
yfir rí'kisvaxnarliðiinu. Þ,að vax
ætlun þjóðernissirana, að Hitlier
yrði fangi þdrra. Hind'enburg tók
á rnóti honum' í viðurvrst Paperas.
Sií'kum meðförum hafði enginn
rikiskanzlari áður sætt. Og á
þessu ástandi gat engin brleyt-
iing orðið eftir raeinum lögliegum
leiðum.
Þannig var sett á lagginniax
stjórn þeirira Hitlers, Paperas og
Hugenbepgs. Kanziaraembættið
féll því ekki Hitler í skaut fyrir
hetjuliega baráttu. Halnn var ein-
faldliega notaður sem vierkfæri til
þesis að styrkja aðstöðu leign'a-
stéttanna gegn vierkamönnum og
til þess að drepa á dreif ólyfet-
iinni af austurhjálpar-skahdalan-
uim.
Það þótti þegar sýnt, að stjórn
Hitliers, muindi bráðliega grípa til
ýmsra ofbeldisráðstafa|na. Þess
vegna peyndi kommúnistafloikkur-
inn hinn 30. janúar að fá stjórn
sósíialdiemókpatafílokksá|n.s og end-
upbóta- og kristilegu verkalýðis-
félögin til að verða sér Siaimi-
taka uim allsherjarvierkfall í því
skyni að steypa stjópninni. En
sósííal’diemókrata.mir og verkalýðs-
félöigiin svöruðu, að Hitler hefði
k'omist löglega til valda. Þiess
vegna væri rétt að bíða, þar til
hainn tæki til ólöglegpa aðgerða.
Og þar við sat.
Tímájnn leið. Hitler hafð’i', setiið
að völdram í nokkrar vikur, en
stemningin í landinu var fjaxri.
því að vera honum hliðhoill.
Stjópnin hafði nú leyst upp þingið
og auglýst inýjar kosningar, er
fpam skyldu fara 5. nrarz. Austur-
hjálparhneyksilið var rooldað í
leýnánefhd,. Hitlier flutti þoku-
toeradia tölu um „fjögra ára áætl-
uinána“ sílna, siem hvergi var til,
ekfei einu sinni í 'akasjaikróníto-
uinini, en miljónir af kjósendum
hans, sem voru farnir að verða
langeygðir, eftir einhverjum fram-
kvæmdum á „þýzka sósíalismain-
>ram“, gepðu sig iekki ánægöa með
rintómar neikvæðar neyðarráð-
stafanir og óljós loforð.
Hindenburg hafði neytt Hitler
tdl' að gain|ga í ístjópninh með viss-
um 'Skiilypðum, sem takmörkuðu
framkvæmdafreisi halns. Ýmsar
orsakir lágu til þess, að Hitler
gekk að slikum málamiðlunum.
Þar til má inefna vaxandi óánægju
meðal áhangienda Hitlers og
skuldir flokksins, er nárnu milj-
óínuim. Ýmsir fyrverandi kjósiend-
ur flokksins voru stroknir yfir
tjl þjóðepnnissinna. V-ið kosning-
apraar híinra 6. nóvemhier höfðu
feoirnmúnáistar hætt við sig ellefu
þilngsætum, en nazistar tapað
þrjir názái&taráðherrar iraeð átta
fulltrúum þjóðiernissi'nina og stál-
hjálma. Lögpeglan var ekki
trygg, og náliega helmingur storm-
isveitanina hafði sagt af sér emb-
ættinu.
Ofara á þetta bætist sívaxaradi
harátta vierkaimainna gegin fasisma
eftip að Hitlier komst tii valdia.
Öflug mótstöðuhpeyfimg var þeg-
ar risin upp í Hambopg, Ruhr, í
meðri. Rí'narlöndranum, í Mið-
Þýzkaliandi og viða anraars stað-
’ar í Tikiinu. Hugenberg og þjóð-
epniisflokkuxinn höfðu fjármál rik-
áisiins í síraum höndum. Múgur-
inn var farinn að sjá, að Hitler
vap að eiras vierkfæri í höndum
auð'manraainna,
Ko'SinBhigahorfur nazista vopu
því alt annáð en glæsilegar. Það
var fyrir fram 'séð, að Hitlier
myndi tapa. Fpamtíðarskilyrði
nazistaflokksins ultu því beinlínis
á því, að hægt væri að fínna upp
eitthvert pólitískt tundur, er ger-
bpeytti á fáum dögum steminingu
almieranings.
Undirbúningurinn. -
Og nú var hafist harada. Lög-
reglu'Stjóriinn í Berlin, dx. Milcher,
þjóðepniissinni, hafði dag eftir dag
'gert lleit að glæpsamlegum kom-
múnistagögnum í Karl Liebfenecht-
húsinu. En haran hafði efcki fundið
þar neitt saknæmt. Nú er hainra