Morgunblaðið - 02.12.1997, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 1997 29
LISTIR
Nýjar plötur
• JÓL í Hallgrímskirkju er
með hefðbundnum jólalögum
í flutningi Mótettukórs Hull-
grímskirkju, undir stjórn
Harðar Askelssonar. Utsetn-
ingarnar eru flestar frá 17.
öld, eftir tónskáldin Eccard,
Praetorius, Schenei o.fl. en
einnig má heyra útsetningu
eftirJón Þórarinsson ogjóla-
sálminn Nóttin var sú ágæt
ein eftir Sigvalda Kaldalóns
og Einar Sigurðsson.
Douglas A. Brotchie orgel-
leikari og Daði Kolbeinsson
óbóleikari leika með kórnum
í nokkrum löguný Einnig
leikur HIj óm skálakvin tett-
inn, skipaður Asgeiri H.
Steingiámssyni og Sveini
Birgissyni, trompet, Þorkeli
Jóelssyni, horn, Oddi Björns-
syni, básúna, og Bjarna Guð-
mundssyni, túba. Douglas A.
Brotchie leikur jóla-kan-
sónu eftir Gabrieli ásamt
Hljómskálakvintettinum. Þar
leikur Hörður Askelsson á
klukknaspilið í turni Hall-
grímskirkju. Einnig leikur
Hörður þrjá jólasálmforleiki
og Pastorale eftir J.S. Bach.
M.a. flytur Hljómskálakvin-
tettinn ásamt Douglas A.
Brotchie, jóla-kansónu eftir
Gabrieli og leikur Hörður
Askelsson með á klukkna-
spilið í turni Hallgríms-
kirkju.
Hljóðritunin fór fram í
Hallgrímskirkju í október sl.
Sveinn Kjartansson frá Staf-
ræna hljóðupptökufélaginu
ehf. sá um alla tæknivinnu.
Geislaplatan er til sölu í Hall-
grímskirkju og sér Japis um
dreifingu. Verð: 1.999.
Astkona Pasternaks sveik hann
KONAN sem veitti Boris
Pasternak, einu merkasta
skáldi Rússlands, innblástur og
var fyrirmynd hans að kven-
hetjunni Löru í „Doktor Zhi-
vago“, reyndist honum ekki
jafnvel og hann hugði. í ljós
hefur komið að Olga Ivinskaja,
ástkona skáldsins og síðar um-
boðsmaður, sveik hann í hendur
leyniþjónustunnar, KGB, og
njósnaði um hann. Þetta kemur
fram í The New York Times.
Árið 1961, er Ivinskaja var
fangi í Gúlaginu sovéska, skrif-
aði hún Níkíta Krútsjov, leið-
toga Sovétríkjanna bréf, þar
sem hún bað hann um að veita
sér frelsi og minnti hann á að
hún hefði veitt stjórnvöldum að-
stoð er þau reyndu að þagga
niður í Pasternak.
I bréfínu segir Ivinskaja frá
því að hún hafí reynt að koma í
veg fyrir að Pasternak ætti
fundi með útlendingum, að hún
hafi, í samvinnu við sovésku
miðstjórnina, reynt að seinka
útgáfu á „Dr. Zhivago" á Vest-
urlöndum og segist hafa fengið
Pasternak til að hætta við að
yfirgefa Sovétríkin þegar yfir-
völd þar höfðu neytt hann til að
hafna bókmenntaverðlaunum
Nóbels, sem hann hlaut árið
1958.
„Eg gerði allt sein í rnínu
valdi stóð til að koma í veg fyr-
ir óhöpp en mér var ómögulegt
að draga úr öllu í einu,“ skrif-
aði Ivinskaja. „Eg vil að það sé
Ijóst að það var Pasternak sjálf-
ur sem skrifaði bókina, það var
hann sjálfur sem tók á móti
greiðslum með aðferð sem hann
sjálfur kaus. Ekki ætti að líta á
hann sem sakleysingja."
Bréf Ivinskaju var birt í dag
blaði fyrir skemmstu og vakti
það mikla hneykslun bók-
menntaunnenda í
Rússlandi, en
Pasternak er nán-
ast goðumlíkur í
augum þeirra.
Sagði eldri sonur
Pasternaks birt-
ingu bréfs Olgu
Ivinskaju vera
„móðgandi og við-
bjóðslega“ og sak-
aði dagblaðið sem
það gerði um að
velta sér upp úr
örvæntingarfullri
tilraun konu til að
bjarga eigin skinni.
Pasternak vissi af
fundum með KGB
Ivinskaja og Pasternak
kynntust árið 1946 en hann var
þá 56 ára, kvæntur og lands-
frægur fyrir ljóð sín. Hún var
34 ára ekkja sem vann á bók-
menntatímariti. Þau hófu ást-
arsamband og er fullyrt að
hann hafi ort nokkur fegurstu
ljóða sinna til hennar, auk þess
sem hún var fyrirmyndin að
Löru í „Dr. Zhivago", en hann
hóf að skrifa verkið árið 1948.
Stjórnvöld bönnuðu bókina,
sem þau töldu árás á rússnesku
byltinguna. Var Ivinskaja
handtekin ári síðar vegna sam-
bands síns við Pasternak. Full-
yrðir sonur hans að þá þegar
hafi sambandi þeirra verið lok-
ið. Vinátta þeirra hélst og hún
gerðist umboðsmaður skálds-
ins. Sonur Pasternaks segir
hann hafa vitað af vikulegum
fundum hennar með njósnurum
KGB en að Pasternak hafi talið
að hún verði málstað hans.
Pasternak lést
árið 1960 og
skömmu síðar
var Ivinskaja
handtekin að
nýju. Hún var
látin laus árið
1988 og lést sjö
árum síðar, 83
ára gömul.
Hatrammar deil-
ur erfingja
Dóttir Ivinska-
Boris Pasternak ju segir bréf
hennar dæmi-
gert fyrir örvæntingu fanga í
Gúlaginu og segir það fjar-
stæðukennt að halda því fram
að móðir sín hafi verið á mála
hjá KGB. Börn Ivinskaju eiga
nú í hatrammri deilu við erf-
ingja Pasternaks um eignarrétt
á liandritum Pasternaks, en
handrit, sem hann tileinkaði
Ivinskaju, voru gerð upptæk
eftir handtöku hennar. Nú er
hins vegar litið á þau nánast
sem þjóðargersemar og eru þau
geymd í skjalasafni á meðan
erfingjarnir takast á um þau.
Þá hefur birting bréfs Olgu
Ivinskaju hleypt nýju lífi í deil-
ur bókmenntafræðinga um
hversu mikil áhrif hún hafi í
raun haft á skáldið. Hefur bréf-
ið gefíð sjónarmiðum þeirra
sem segja þau hafa verið óveru-
leg og að hún hafi ýtt undir
sektarkennd Pasternaks til að
upphefja sjálfa sig, byr undir
báða vængi.
Raddir á uppleið
TONLIST
fslenzka óperan
SÖNGTÓNLEIKAR
Verk eftir Snorra Sigfús Birgisson,
Sveinbjörn Sveinbjörnsson, Karl O.
Runólfsson, Sigvalda Kaldalóns,
Schubert, R.&J. Strauss, Offenbach,
Mozart, Rossini, Saint-Saens og
Wagner. Sigríður Aðalsteinsdóttir
mezzósópran, Bjarni Thór Kristins-
son bassi, Thomas Koncz, píanó. Is-
lenzka óperan, sunnudaginn 30. nóv-
einber kl. 17.
STYRKTARFELAG Islenzku
óperunnar gekkst fyrir söngtón-
leikunum á sama stað síðla dags á
sunnudaginn var við prýðisgóða
aðsókn. Efnisskráin var fjölbreytt,
og að því leyti sérstæð, að hún
hófst með sérpöntuðum útsetning-
um SnoiTa Sigfúsar Birgissonar á
þrem íslenzkum þjóðlögum, Hlýði
þeir sem henda gaman að kvæðum,
Kom og próf og Fögnuður lífsins,
er tónskáldið lék sjálft með söngv-
aranum, Sigríði Aðalsteinsdóttur.
Er skemmst frá að segja, að út-
setningar Snorra voru ekki aðeins
frumlegar heldur bráðskemmtileg-
ar; fyrsta lagið í síiðandi moto
perpetuo, nr. 2 hljómaði eins og
nútímaverk, án þess að breytt væri
nótu í þjóðlaginu sjálfu, og nr. 3
var útfært með slyngum pólý-
fónískum tilbrigðum sem settu lag-
ið í æðri vídd. Sigríður Aðalsteins-
dóttir söng af viðeigandi látleysi og
með fallegum skýrum texta.
Bjarni Thór Kristinsson hefur
undanfarið verið einn af aðalsöngv-
urum Volksoper í Vínarborg. Það
kom því ekki á óvart að hann skyldi
skarta boldungs-bassarödd, sem
hefur alla burði og fyllingu í dæmi-
gerð profondo-hlutverk, þó að enn
vanti allra dýpstu nóturnar, hvað
sem síðar kann að verða. Ur fyrstu
sönglotu hans stóðu upp úr Nirfill
Karls 0. Runólfssonar og Þótt þú
langförull legðir, fyrir ósvikin leik-
ræn tilþrif og hljómmikla túlkun.
Sigríður tók síðan við með
Schubert-syi-pu og byrjaði mjög
vel með Linditrénu. Silungurinn
var leikinn hraðar en hér er al-
gengast, en fór ekki illa á því, og
eftir magnaðan örstuttan dúett
með Bjarna í Dauðinn og stúlkan
tók Bjarni Thór við í Der Wander-
er og An die Musik. Rödd Sigríðar
var töfrandi falleg, manni liggur
við að segja göfug, mezzó; þétt, ög-
uð og hrein, textaframburður skýr,
og bar hendingamótunin vott um
góða skólun og næman skilning,
enda þótt úthaldið í löngum frösum
væri stöku sinni örlítið andstutt.
Að því leyti var Bjarni lengra kom-
inn, en á móti vó, að íslenskur
textaframburður hans var orðinn
svolítið þýzkuskotinn. Loks lauk
Sigríður fyrri lotu með þrem
sönglögum eftir Richard Strauss,
Nacht, Morgen og hinu dýrðlega
Zueignung, sem hún söng af eðal-
borinni reisn.
Bjarni hóf seinni hálfleík með
tveim Mozart-aríum, Parto, ma tu
ben mio úr „Títusi," þar sem
reyndi á flúrtæknina, og 0 Isis und
Osiris; hvort tveggja með glæsi-
brag. Þýzka óperettan tók síðan
við, er Sigríður brá sér í buxna-
hlutverk og gerði gleðiávarpi Or-
lovskys, Chacun a son gout úr Leð-
urblökunni, hressileg skil, og með-
ferð Bjarna á Von des Tajos
Strand úr Sígaunabaróninum (sami
höf.) var sannkölluð tour de force.
Paríando buffo-stíllinn átti ekki
síður við hann í Incognito úr La
Périchole eftir Offenbach, og Sig-
ríður söng tvö lög úr sama verki er
sýndu mikla tjáningarbreidd, fyrst
Ich bin so besoffen, er slagaði (í
tvennum skilningi) hátt í maka-
lausu túlkun Sigrúnar Björnsdótt-
ur á „Víðihlíð" eftir Megas, og síð-
an Trotzdem liebe ich dich, er var
flutt af allt öðrum kenndum og
innilegri.
Að óbreyttu hefði Bjarni átt að
vera næstur á undan Sigríði áður
en hún réðst til atlögu við Una voce
poeo fa úr Rakaranum í Sevillu eft-
ir Rossini, en efnisskráin var færð
til á staðnum, að líkindum svo að
söngkonan fengi næga upphitun
fyrir þennan alræmda barkabrjót,
sem tókst líka dável. Sungu þau
Bjarni síðan dúett Fígarós og Ros-
inu úr sama verki, Dunque io son,
er heppnaðist með miklum ágæt-
um; sérlega samtaka og nákvæmur
í flúi-virkinu, þó að hin kröfuharð-
ari kvenrulla kallaði fram fyrstu
þreytumerki undir lokin. Loks
færði Bjarni sig í holdgervingu
Don Basilios og söng aríuna um
róginn, La calunnia, með miklum
bravúr.
Prentaðri dagskrá lauk með
Amour, viens ma faiblesse, aríu
Dalilu úr Samson og Dalilu eftir
Saint-Saéns og aríu Dalands úr
Hollendingi Wagners, Mögst, du
mein Kind. Síðan tóku við nokkur
aukalög, þ.á m. Seguedilla Car-
menar e. Bizet í seiðmagnaðri túlk-
un Sigríðar og Als Vöglein klein an
der Mutter Brust, drykkjusöngur
Falstaffs úr Kátu konunum í
Windsor eftir Nicolai, sem Bjarni
söng eins og hann hefði aldrei gert
annað. Sem í hvívetna var undir-
leikur Tamasar Koncz öryggið
uppmálað, þó að stundum bæri
smávegis keim af kapellumeistara-
legum göslaraskap.
Því verður vissulega ekki af
mörlandanum skafið, að hér ríkir
fádæma söngáhugi. Samt er enn
næsta fátítt að heyra jafnefnilega
unga söngvara með raddfæri af
þessum gæðaflokki. Má óhikað
vænta mikils af þeim Sigríði og
Bjarna Thór á komandi árum.
Ríkarður Ö. Pálsson
SVIÞIOD
Jólabjallan 1997
Handmálaður sapigripur
úr postulíni kr. 1.980,-
Glœsileg postulínsstell
Vönduð
kristalsglös
15%
jólaafsláttur
er veittiiraföllum
vörum yfir 2.000,- kr.
gegn staÖgreidslu
SILI’URIUJDIN