Morgunblaðið - 02.12.1997, Blaðsíða 44

' ** 44 ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Eru útgerðarmenn borgunar-
menn fyrir veiðigjaldi?
VILHJÁLMUR
Wiium, háskólakenn-
ari í Galway á írlandi,
og Halldór Ásgríms-
son, utanríkisráðherra
og formaður Fram-
sóknarflokksins, kasta
fram þeirri spurningu
_ i hvort útgerðarmenn
séu borgunarmenn
fyrir veiðigjaldi. Hall-
dór hefur skoðað
reikninga Utgerðarfé-
lags Akureyringa, en
Vilhjálmur veltir fyrir
sér verðmyndun á var-
anlegum kvóta. Það
er mikilvægt að þess-
ari spurningu sé svar-
að, ekki síst í ljósi þess að heildar-
samtök atvinnurekstrarins í land-
inu, Verslunarráð íslands, hafa
slegið því föstu að veiðigjald (eða
auðlindagjald) eigi rétt á sér þegar
afkoma fískveiðanna leyfir.
p. Halldór og reikningarnir
Afkoma Útgerðarfélags Akur-
eyringa hefur verið slakari en af-
koma margra annarra sjávarút-
vegsfyrirtækja nokkur undanfarin
ár. Eflaust má fínna á því margar
skýringar. Nýir stjórnendur hafa
breytt ýmsu í rekstri fyrirtækisins.
Þeir hafa m.a. keypt aukinn kvóta
til fyrirtækisins. Þannig keypti fyr-
irtækið nýlega 1500 tonna kvóta
á tæpan milljarð króna af Lands-
bankanum. Skv. yfirlýsingum for-
stjóra ÚA munu þessi kvótakaup
verða fjármögnuð með
lánum. Augljóst er að
viðskiptabankar Út-
gerðarfélags Akur-
eyringa hafa lesið
reikninga og rekstr-
aráætlanir fyrirtæk-
isins og komist að því
að það geti staðið und-
ir því að greiða þessar
ríflega 650 krónur fyr-
ir hvert kíló af varan-
legum kvóta sem
keyptur var. Spurn-
ingin sem Halldór Ás-
grímsson verður að
svara er því þessi: Ef
ÚA getur borgað
stórfé fyrir þorsk-
ígildiskíló sem fengið er í október,
því skyldi félagið ekki geta greitt
fyrir þau þorskígildiskíló sem af-
hent eru að láni frá almannavald-
inu 1. september ár hvert? Er
þungbærara að borga ríkissjóði
Islands 650 krónur en að borga
Landsbanka íslands 650 krónur?
Það er skylt að minna á að almenn-
ingur í landinu á hvorutveggja,
ríkissjóð og Landsbanka.
Vilhjálmur og verðmyndunin
Vilhjálmur Wiium tekur upp
afar mikilvægt mál og spyr hvort
ekki sé of seint að leggja á veiði-
gjald. Röksemd hans er sú að af-
vaxtaðar framtíðartekjur veiðirétt-
arins hafí þegar skilað sér til gjafa-
kvótaþeganna og að þessir aðilar
hafi forðað sér út úr útgerðinni.
Það er mikilvægt fyrir
fyrirtæki, að mati Þór-
ólfs Matthíassonar, að
óvissu um greiðslu fyrir
nýtingu á auðlindinni
verði eytt sem fyrst.
Álagning veiðigjalds beinist því að
bakaranum sem ekkert hafði til
saka unnið, en ekki smiðnum sem
stal þjóðargerseminni. Undirrituð-
um er ekki kunnugt um að rann-
sakað hafi verið skilmerkilega
hvort þeir sem fengu gjafakvóta
úthlutað séu enn í_ rekstri sjávarút-
vegsfyrirtækja. Ágúst Einarsson
alþingismaður hefur haldið þvi
fram að tiltölulega lítið sé um slíkt
enn sem komið er. Þau viðskipti
sem hafa átt sér stað séu á milli
starfandi fyrirtækja og umfang
þeirra óverulegt í samanburði við
heildarstærð úthlutaðs kvóta. Það
er því alls ekki víst að ótti Vil-
hjálms við að níðst verði á bakaran-
um eigi við rök að styðjast. En hér
þarf meiri rannsóknir.
Væntanleg álagning veiðigjald
breytir rekstrarumhverfi fyrir-
tækja í sjávarútvegi. Umræða um
gjaldtöku af þessu tagi hefur verið
við lýði alveg frá því að kvótakerf-
inu var komið á og ætti því ekki
að koma flatt upp á eigendur sjáv-
arútvegsfyrirtækja. Þá hefur legið
fýrir um alllanga hríð að meiri-
hluti kjósenda teldi eðlilegt að nýt-
endur veiðiréttar greiddu fyrir að-
ganginn að auðlindinni. Stjórnend-
ur og eigendur fyrirtækja í öðrum
atvinnugreinum mega búa við svip-
aða óvissu þegar þeir taka ákvörð-
un um fjárfestingar og aðrar fjár-
hagslega skuldbindandi aðgerðir.
Apótekarar urðu að taka ákvarð-
anir um fjárfestingar með hliðsjón
af líkindum á að Alþingi breytti
ákvæðum lyfsölulaga um rétt
manna til að setja á stofn og reka
lyfjabúðir, svo dæmi sé nefnt.
Framtíðaróvissa af því tagi sem
hér er nefnd hefur áhrif á kaup
og söluverð apóteka og kvóta.
Kaupendur og seljendur þurfa að
taka tillit til óvissunnar. Seljandi
kvóta þarf að meta greiðslu sem
hann getur fengið nú og greiðslu
sem hann gæti fengið a) m.v. að
Alþingi setti á veiðigjald og b)
m.v. að Alþingi lögfesti gjafa-
kvótakerfið. Kaupandinn þarf að
fara í gegnum sömu vangaveltur.
Þeim mun líklegra sem talið er að
veiðigjald verði lagt á þeim mun
lægra verður kvótaverðið. Þeim
mun líklegra sem talið er að gjafa-
kvótakerfíð verði fest í sessi þeim
mun hærra verður kvótaverðið.
Ákvarðanir við skilyrði óvissu
eru hið daglega brauð stjórnenda
atvinnufyrirtækja í vestrænum
hagkerfum. Stundum verður at-
burðarásin í samræmi við það sem
líklegast var talið, stundum ekki.
Hugsanlega má skýra innrás út-
Þórólfur
Matthíasson
gerðarfyrirtækja á hlutafjármark-
að síðustu misserin sem tilraun
eigenda þeirra til að deila áhætt-
unni af væntanlegum breytingum
á rekstrarumhverfi sjávarútvegs-
fyrirtækjanna með stofnanaíjár-
festum. En undirstrika verður að
hvort sem Alþingi leggur á veiði-
gjald eða lögfestir gjafakvóta
munu einhveijir hagnast og ein-
hveijir tapa. Niðurstaðan er því
þessi: Kaupendur og seljendur var-
anlegra aflaheimilda hafa ákveðið
að taka þátt í happdrætti. Verði
veiðigjaldi komið á hafa seljendur
kvóta fengið vinninginn, verði gjaf-
akvótafýrirkomulagið ofaná hafa
kaupendur kvóta fengið happ-
drættisvinninginn. Alþingi á ekki
að láta hagsmuni eigenda happ-
drættismiða hafa áhrif á ákvarðan-
ir sínar.
Lokaorð
Útgerðarfyrirtæki geta borgað
veiðigjald. Það sanna þau viðskipti
sem þegar eiga sér stað rækilega.
Óvissa um framtíðarfyrirkomuleg
greiðslu fyrir aðgang að auðlind-
inni hefur áhrif á kaup- og sölu-
verð varanlegra aflaheimilda. Verð
þessara heimilda er lægra en það
væri, væri gjafakvótakerfið gert
varanlegt, verð þessara heimilda
er hærra en það væri lægi ákvörð-
un Alþingis um álagningu veiði-
gjalds fyrir. Þessi óvissa hefur
óheppileg áhrif á svigrúm fyrir-
tækja í greininni til fjárhagslegrar
endurskipulagningar. Það er því
mikilvægt, ekki síst fyrir útgerðar-
fyrirtækin í landinu, að óvissunni
verði eytt sem fyrst. Eðlilegast er
að það verði gert með álagningu
veiðigjalds. •
Höfundur er dósent! hagfræði við
viðskipta- og hagfræðideild
Háskóla fslands.
Móðgaðir Islendingar?
MORGUNBLAÐIÐ
hefur birt fréttir og
greinar að undanförnu
þar sem lokun Goethe-
stofnunarinnar í
Reykjavík er til um-
ræðu. Sú þeirra sem
snerti „viðskipta-
tengsl" landanna
^ (2.11. ’97) var þó með
jþeim spélegri sem
undirritaður hefur les-
ið hér í Þýskalandi
undanfarin ár. í fyrsta
lagi er nú fremur lítil
hætta á að það verði
skotið á neyðarfund-
um í þýska viðskipta-
ráðuneytinu þótt við-
skiptin við íslendinga bíði einhvem
minni háttar hnekki og í öðra lagi
geri ég ekki ráð fyrir að Klaus
Kinkel muni eiga svefnlausar næt-
ur vegna þess að nokkrir viðmæl-
endur úr íslensku atvinnulífi hafi
tjáð þýskri þingnefnd að íslending-
^ar líti á lokunina sem „móðgun“.
Þótt auðvitað beri að harma lokun
slíks þarfaþings sem Goethe-stofn-
unarinnar bið ég þessa „formæ-
lendur" íslendinga hér eftir að tala
fyrir sig.
Móðgunartal þetta varð reyndar
Úlfari Bragasyni, forstöðumanni
Stofnunar Sigurðar Nordals, tilefni
til þarfrar greinar (8.11. ’97), þar
sem hann benti á að ef einhver
ætti að vera móðgaður, þá væru
það Þjóðveijar, því ekki hefðu ís-
lendingar lagt sig mikið fram við
að kynna þeim sína eigin menn-
’*■ * ingu. Undir þessa röksemd get ég
hjartanlega tekið. Ég hef und-
anfarin ár numið og starfað við
túlka- og þýðendadeild Johannes
Gutenberg háskólans í Mainz/Ger-
mersheim og hef eftir megni reynt
að „kynna“ ísland Þjóðveijum og
öðrum fulltrúum þeirra 60 þjóð-
gl landa sem hér nema. Þar sem deild
þessi er hin stærsta sinnar tegund-
ar í Evrópu með á
hálft þriðja þúsund
nemenda datt mér í
hug að fræða menn
hér um fjöreggið okk-
ar sem svo oft er lofað
og prísað á hátíðar-
stundum og vildi hefja
kennslu í íslensku. Hér
eru nú einu sinni nem-
endur sem hugsanlega
gætu orðið að gagni í
menningar- og við-
skiptatengslum land-
anna, því í því felst
nú sérhæfing þeirra.
Nú era íslensku-
deildir ekki opnaðar á
hveijum degi við fjár-
þrengda þýska háskóla (og raunar
ekki heldur ríka annars staðar) og
var því fremur á brattann að sækja.
Þótt harma beri lokun
slíks þarfaþings sem
Goethe-stofnunarinnar
biður Gauti Krist-
mannsson þessa „for-
mælendur“ íslendinga
hér eftir að tala
fyrir sig.
Svo vel vildi þó til að hingað var
nýkominn ungur prófessor í þýsku
sem starfað hafði í Finnlandi,
Andreas F. Kelletat, sem þekkir vel
til þarfa smáþjóða og var hann fús
að styðja tilraunakennslu í íslensku
þótt ekki væri það beint í hans
verkahring. Þar sem það er nú tíska
hér í Þýskalandi sem og annars
staðar að hafa samband við at-
vinnulífíð benti hann mér á að ef
ég vildi að eitthvað yrði úr þessu
væri ráð að hafa samband við þá
sem hugsanlega hefðu hag af kunn-
áttufólki á þessu sviði, íslenska við-
skiptajöfra. Bauðst hann meira að
segja til að skrifa persónulega svo
að mönnum skildist að hér væri
ekki um einhvem einleik íslensks
stúdents að ræða.
Væri hann jafn viðkvæmur og
íslenskir mógúlar hefði hann vissu-
lega ástæðu til að vera móðgaður
og vel það, því það sýndi sig að
söguþjóðin er naumast sendibréfs-
fær. Eitt tveggja lína símbréf frá
einu einasta fyrirtæki varð niður-
staða þessarar tilraunar sem sann-
aði aðeins tvennt: að íslenskir
kaupahéðnar hafa engan áhuga á
menningarsamskiptum sem þeir
þurfa að borga fyrir sjálfir og það
sem verra er, almennir mannasiðir
eins og að svara bréfum eru þeim
ókunnir.
Þrátt fyrir þetta var íslensku-
kennslunni haldið áfram og hafa
flestar tilraunir til einhverra
smskipta við íslendinga farið á
sömu leið. Undirritaður hefur reynt
að betla eina orðabók eða tvær af
íslenskum stjórnvöldum án svars
og síðan tók steininn úr þegar
þeir nemendur mínir, sem lengst
vora komnir og lagt höfðu á sig
þetta nám ofan á fullt nám í tveim-
ur eða þremur öðrum tungumálum,
reyndu að gerast svo djarfir að
sækja um sumarvinnu á Islandi.
Þar fengu þeir fyrstu lexíuna í
samskiptum sínum við hinn ís-
lenska þursaflokk, steinrunna
þögnina. Slík viðbrögð segja meira
en þúsund túristabæklingar um
samskiptahæfni einnar þjóðar. Ég
er nemendum mínum þakklátur
fyrir að vera ekki móðgaðir þrátt
fyrir allt.
Höfundur starfar við túlka- og
þýðendadeild Johannes
Gutenberg háskólans í
Mainz/Germersheim.
Gauti
Kristmannsson
Afskriftir afla-
heimilda verða
bannaðar
í MORGUNBLAÐ-
INU í fyrradag
(fimmtudag) boðar
sjávarútvegsráðherra
nýtt lagafrumvarp um
bann við afskriftum
keyptra aflaheimilda.
Rökin era að veiði-
rétturinn rýrnar ekki
við notkun þar sem
auðlindin er endurnýj-
anleg. Þetta er öðra
sinni á skömmum
tíma sem sjávarút-
vegsráðherrann boðar
þetta framvarp.
Um þetta er allt
gott að segja og ég
er alveg sammála
þessum sjónarmiðum. Aðeins
tvennt vil ég benda á. Það er ekki
sjávarútvegsráðherra sem flytur
í mestu vinsemd bendir
Kristinn H. Gunnars-
son sjávarútvegsráð-
herranum á að það tíðk-
ast ekki á Alþingi að
flytja frumvarp um
sama efni og þegar ligg-
ur fyrir þinginu.
slíkt framvarp heldur fjármálaráð-
herrann þar sem málið varðar
löggjöf um tekju- og eignarskatt.
Hitt atriðið er að frumvarpið hefur
þegar verið flutt. Ég
leyfði mér að flytja
það í maí síðastliðnum
og endurflutti það í
upphafi yfirstandandi
þings. Mælti fyrir því
fyrir nokkru, sjávarút-
vegsráðherra var ekki
viðstaddur. Frum-
varpið er nú til með-
ferðar í efnahags- og
viðskiptanefnd þings-
ins. Þegar framvarpið
kom fram vakti það
nokkra athygli, fjöl-
miðlar gerðu því góð
skil og margir höfðu
samband við mig og
lýstu eindregnum
stuðningi við málið. Ég geri mér
vonir um að frumvarpið verði sam-
þykkt, enda stuðningur við það
víðtækur.
Ég vil í mestu vinsemd benda
sjávarútvegsráðherranum á að það
tíðkast ekki á Alþingi að flytja
framvarp um sama efni og þegar
liggur fyrir þinginu. Svoleiðis gera
menn ekki. Það sem máli skiptir
er efni málsins en ekki hver er
flutningsmaður þess, það má sjáv-
arútvegsráðherrann muna. Að
vísu skal það upplýst að IVÍorgun-
blaðið hefur enn ekki séð ástæðu
til þess að skýra frá flutningi
frumvarpsins og kann það að
skýra yfirsjón ráðherrans, en blað-
ið hefur sér til afbötunar að hafa
þeim mun oftar skýrt frá vilja sjáv-
arútvegsráðherrans til þess að
flytja málið
Höfundur er þingmaður.
Kristinn H.
Gunnarsson