Alþýðublaðið - 19.02.1934, Side 2

MÁNUDAGINN 19. FEBR. 1934.
AiiÞt ÐBBLAÐIÖ
2
LESBÓK ALÞÝÐU
Ritstjóii:
Þórbergur Þóiðarson.
\
Hverlr voru brennuvarffarnir?*
Hverju trúöo menn erlendls?
Utain Þýzkalands var þeim til-
kymnámigum nazista yfirleitt hvergd
trúað, að kommúnfstar hefðu
kveikt í ríkisþimgBhúsxnu. Ihalds-
blöðin hér heima urðu sér þar þó
til lítils sóma fyrir „dómstóli
söguinmar“. En erlendis, þar sem
sú siðmantaða viðleitnii hefir fest
dýpri rætur, að gera einhverja
aðgreiningu á sönnu og lognu,
var þessi sakaráburður yfirlleitt
talitnn bu.ll.
Himn 1. marz skrifar t. d.
frainska íhaldsblaðið Le Temps
um bruinami:
„Opipberu tilkynningamar bein-
ast auðsæilega að því að blása'
upp ofsa í fólkinu gegn vinstri
mótstöðuinni. Það er engin leið ti.1
að komast að raun um, hvað
jrétt erl í því, sem lögneglan seg-
ir. Maðlur getur að eiins fært sönn-
ur á, að bruni ríkisþingshússinls
kom sér mjög vel fyrir kosininga-
“róður stjórinarinnar. Hann er not-
aður sem fiorleikur til aðgeröa,
ekki að eiins gegn kommúnistum,
heldur eínnig gegn -sósíaldemó-
krötum, og hann gerir einnig
stoimsveitunum og stálhjálmun-
um fært að korna fram sem vopin-
að vald.“
1 sama töiuhlaði er líka sagt,
að meðal demokrata og viinstri
mainina í Berlín riki vantrú á þvi,
sem sagt sé um orsakir brunains.
Og dagiinn eftir segir blaðið:
„Faingelsun og játning van der
Lubbe nægir ekki til þess að
lyfta slæðuinni, sem liggur yfir
rEkisþLngsbrunanum."
Londonarblaðið News Chro-
nhcle, sem er frjálslynt, lýsir yfir
1. marz:
„Sú skoðun, að þýzku komm-
úlnistamir hafi átt nokkurn þátt
í brennunni, er hreint og beint
bull . • •“
Evenkig Siandard, íhaldsblað í
Ijondon, segr sama dag:
„Oss myndi undra, ef heimur-
inn tæki þá skýringu herra Hit-
lers góða og gilda, að bruni rík-
isþingshússms sé verk kommún-
iistiskra brumavarga.“
Og Londonaríhaldshlaðið Daili/
Telegraph skrifar 3. marz:
„Nú þegar trúir því enginn
skynsamur Þjóðverji, að komm-
únistar hafi kveikt í rikisþings-
húsinu. Það hefir síðar orðið
kunnugt, að Goering kafteinn
hafði þegar fyrir þimghúsbrumann
undirbúið tilskipaniir og gert of-
beMisráðstafanir, eins og hann
vissi það fyrir fram, að eitthvert
æscngarefni ætti að koma fyrúr
i Berlín þe&sa nótt.“
En Morgnmbladhd bar sannleik-
anum þammig vitni 1. marz:
„Kommúniistar í Þýzkalandi efna
tál borgarastyrjaldar. Þeirkveikja
í ríkisþingshöllinni í Berlín, og
urðu á henni miklar skemdir.'"
*) Á mánudaginn urðu tvær
viilur i grein minni um bruna
ríkisþimgshússins. „Milcher“ lög-
reglustjóri á að vera Melcher. í-
kveikjam í Berlínarhöllinni var
ekki gerð 25. janúar, heldur 25.
fobrúár.
Og 28. febrúar talar Visir ur:
„Hermdarverk þýzkra kommúir
ista“.
En Alpýc/jiblaðiT) áttaði sig und-
ir eiins á, hverinig í öllu lá. Það
kallar biunann „Stórfeldustu
kosinlingabrellur, sem sögur fara
af“.
En hverfum nú aftur augna-
bliiksstund til Þýzkalands.
Starfsmannaliðiö sent heim,
Eins og áður getur, hafði Goe-
ring kunmgert, að lögneglan hefði
fundið glæpsamleg gögn í Karl
Liebkmecht-húsinu, meðal annars
um íkveikju kommúnista í rík-
isþingshúsinu. Dagana 24. og 25.
febrúar voru öll dagblöðin í
uppnámi yfir þessum hryllilegu
morðplönum. Goering var þá
yfirmaður prússiniesku lögreglunn-
ar isem ininanríkisráðherra. Og
sem forseti ríkisþingsins hafðá
bainn umsjón með þinghúsinu.
Hver óvitlaus maður myndi
því ætla, að Goering hefði gert
eitthvað til þe-ss að afstýra þ-essu
glæpaverki kommúnistanna, sem
hann hafði sjálfur boðað. En
hvað gerir þá Goering? Þið hald-
ið kanski, að hann hafi sett lög-
regluvörð um húsið til þiess að
vanna kommúnistunum að bisa
þaingað inn ikveik jubyrðunum ?
öðru inær! Hið eina, sem Goerjng
gexir til vamar ríkisþingshúsinu,-
er það, að húsvörðurinn, sem er
nazisti, sendir alt starfsfólk húsls-
ins heim klukkan eitt brunadag-
inn. Starfísfólkið tjáði honum, að
þ-etta væri þvert ofan í reglurn-
ar. En húsvörðurinn svaraði, að
það skyldi samt sem áður fara,
því að nú væri ekkert meira að
gera.
Foringjarnir halda kyrra fyrir
i Berlín.
í lista, sem nazistahlaðið Völk-
ischer Beobachter flutti yfir
kosnimgaræður Hitlers, er það tek'
ið sérstaklega fram, að hann tali
sennilega ekki 25. -og 26. febrúar,
-og undir engum kringumstæðum
27. febrúar. Þann dag héldu þeir
ailir kyrru fyrir í Berlín, Hitier,
Goebbels og Goerimg. Heimildir
segja, að enginn þeirra hafi þó
haft n-eitt sérstakt að gera bruna-
kvöldið. Þeir eru allir komnlr á
bruinastöðvarmar nokkrum mínút-
um eftir að eldurimn brýzt út.
„Þetta er teikn, sesn Guð
heflr gefið oss“.
I fylgd með Hitler og Goebbels
á brunastöðvarnar var Safton
Dielmer, fréttaritari enska blaðsdns
Daily Express. Hinn 28. f-ebrúar
skýrir hann frá brunanum. Þar
segir hamn frá því, aö Hitler
hafi sagt þessar setningar, þega’-
þ-ei'r komu á brunastaðinn:
„Þetta er teikn, sem Guð hefir
gefið oss. Nú getur enginn hin-dr-
að -oiss í áð slá kommúinistana
niður með jármhendi.“
Síðan isneri Hitler sér að Del-
mier og hélt áfram:
„Nú erum við vitni að miklum
tfmamótum í sögu Þýzkalainds.
Þeesi bnini er byrjun þeirra.“
Þessai’ setningar kanzlarans
sýna svart á hvítu, að hann h-efir
þá að mánsta kosti verið búinn
að átta sig á því, til hvers ætti
að mota brunann.
Lögreglan er ankin.
Hilnn 22. febrúar fyrirskipaði
prússmeska stjórnin að auka lög-
regluliðið með hjálparlögreglu. I
þessa hjálparlögreglu voru að
ieins teknir stormsveitamenn og
stálhjálmar. Goering tók að sér
stjórinina á hjálparlö-greglunni.
Þessi ákvörðun var tilkynt op-
inberlega 25. febrúar.
Til hvers eykur Goering lög-
regluliðið, úr því að enginin veit
betur ein hann, að tiikynningamar
um isamsæri kommúnista voru
tómur tdlbúningur?
Stormsveltirnar biða tilbúnar i
Berlin.
Hiinn 27. febrúar er öHum
stormsveitunum í Beriín skipað
að bfða tilbúnum í skálum sín-
um. Stormisveitarmaður, siem flúði
úr ÞýzkaLandi i lok marz, lét
Parfsarblaðinu L’Intransigeant í té
eftirfariandi frásögn:
„Hiinn 27. febrúar um miðjan
dag fengum við fyrirskipun um
að hal-da kyrru fyrir í vistiarver-
um okkar, þar tii frekara væri
ákveðið. Okkur var stranglega
fyrirbioðið að sýna okkur í flöikk-
um á götunum. Að eins peninga-
söfnurunum var leyft að fara út
með söfnunarbaukana. Nokkrir
menn, -sem höfðu sérstakt umboð,
feugu og leyfi til að fara út.
Við vi&sum -ekki, hvað þetta átti
að þýða, og bfðum, þar til alt í
eimu kl. 10, að þessi skipun kom:
„Allir að Brandenborgarhliðinu!
Skiljið eftir vopinin! Varnargirð-
ing! Ríkisþingshúsið brennur!“
L-eiðtogi B-erHinarfiIokksins,
Emst, safnaði nokkrum af okk-
ur saman í ölkrána á horninu
á Wilhelm- og Dorotheen-strasse.
Hann gaf okkur fyrirskipun um
að iara út í hina ýmsu b-orgar-
hluta og breiða það út í bjór-
stofunum og á götuho-rniunum, að
kommúnistar hefðu kveikt í rikis-
þingshúsinu, að sannanir væru
fengnar, —, í stuttu máli: okkur
var iskipað að segja alt þáð, sem
sagt hafði verið í blöðunum dag-
inn áður.
' Á þessari stundu var það ekki
kunnugt, að van der Lubbe væri
Holiiendingur og að Tongler hefði
farið síðastur manna út úr þing-
húsinu. Þetta var okkur sagt sem
óyggjandi staðreynd og með
þeirri vissu, að við fyltumst ofsa-
legri neiði gegn bnennuvörgunum.
Við æddum áfram og rákum er-
indi okkar með logandi ákafa.
Því oftar sem ég endurtók sög-
una, pví ýtarlegri varð hún, og
bráðlega varð ég sjönarvottur að
morðbnennunni.“
Emst flokksforingi er hátt sett-
ur í liði Hitiers. En það þarf
meira en venjulega flokksfor-
ingjaþekkingu til þess að vita
á niokkmm minútum eftir kl. 10,
að Torgier hefði farið síðast út
úr þinghúsinu. Emst flokksfor-
iingi var þaulkunnugur plani
Goebbels og Goeriings. Hann fékk
það sénstaka hJutverk að gera
stormsveitamennina kallara að
„morðbrennu kommúnista“.
Frh.
HANS FALLADA:
Hvað nú —
ungi maður?
Islenzk pijðing eftir Magnús Ásgeirsson.
ANNAR ÞÁTTUR
Berlín
Hér segir frá frú Míu Pinneberg og hún segir frá
Jachmann.
Frú Mia Pimneberg kemur brunandi inn á brautarstöðina í
Stettin. Hún er kafrjóð í kinnum eftir allsnarpa orðasennu við
bílstjórann um það, hvort tvö mörk og sextíu sé ekki of
mikið fyrir tíu mínútna akstur. Bílstjórahum 'verður ekki hug-
hægra þegar han,n kemst að þvi, að frú Mía ætlar sj(álf að
skuinda inn á brautarstöðinla, eh láta bíliinh bíða við hliðjið, án
þess að borga hainjn.
Frú Mía segist ekki vaðlal í íneinum miLljiónum, og að það verðá
því að bíða þamgialð tii sonur sinn komi með Stettina;rbrautíinn5
að borga þetta ósvífna okurverð. En bilstjórinn maldar í móinn,
og deilan eykst o,rð af orði. Bilstjóri|nn segist ekki miega stöðva
umferðiina með því að bíða þarna; þlað sé bannað. Auk þess sé
það langtum einfaldara fyrir hana að borga sér þetta litilræðli
strax, og fá pienáhgana siðan endurgreidda /hjá sym sínum.
Loks skerst lögnegluþjónn í málið og skafckar leikinn miíilli
þeirra á þann hátt, áð frú 'Míja sér sé’r þánn kost Vænis/tiari, að>
borga það, sem upp var sett.
Forsalur. Tröppur. Sjálfsali með stöðvarmiðum. ,Á hún að
fá sér einh? Þar fænu aftur tuttugu pfenningar, og svo fer hún
kanske út um rangar dyr, þegar til kemur. — Nei, hann isikal
sannarlega fá að emduijgneiða henni þessa sluhlinga. Og á Leið-
inni heim verður hún að muna eftir því, að niá sér í smj ö;r
sardíinur og tómata. Jachmann sér fyri,r víninu. Ætti hún að
kaupa blóm handa þessari ungu tengdadóttur sdnni? Nei, það
væri bara til að eyða peningum og koma henná upp á of mi;k«ð
dekur. —
Frú Mía Piinneberg stikar fram og aftur um brautarstíginn.
Andlitið er svipdauft og kvapholda, og augun nxeð einkenná-
legum ljósbláum iit, eilns og þ,au væru farin að uppJitast. Hárdð
er ljóst, alveg glóbjiart, en augabrýrnar svartar og öriitlir farðai-
blettir á kinnunum.
„BlessaðuT driengurinn,1’ hugsar hún hrærð í huga. Hún veit
að það á vel við, að hún sé ofurlítið hriænð í í'þetta skiftii, því
ammars væri það alveg út í bláinn að fara áð taka á mlóti þeim
á stöðinni.
Skyldi hann alt af vera sami kálfurinn? Auðvitað — hvers
vegna hefði hann annars verið að giftast stelpu frá Ducherow?
Og ég sem hefði svo vel getað gert mann úr homum og haft ga.gn
af homum. Og konan, jú, hún ætfi ,nú að geta hjálpað mér eitthvað',
sérstaklega ef þetta er nú eitthvert saklaus| guðíslamb. Jach-
mánn segir alt áf að búskapurinn sé iof dýr hjá mjér. ,Ég gæti
kanske látið vilnnukonuna fara. Guði sé lof — þarna kemur
loksins lestin. —
„Komið þið blessuð og sæi,“ segir hún og er öll ‘eitt ánægju-
br-os. „En hvað þú ert hraustlegur og siælleguir, elsku drengurinn
mjnn. Pað er neizt utiit tvn,r ab það se norr vEnnia að verzta með
kol. — Eða voru það ekki kol, sem hamm verzlaði með? Af hverju:
hefir þú þá sagt þ,að í bréfunum til mí|n? Þér er alveg óhætt að
kyssa mig. Varalituriinin, sem ég nota, litar ekki frá sér. Og þéri
er það iíka óhætt, Pússer míin. Ég hafði saitit að segija hugjsað
mér þig alt öðnu vísi.“
„Nú?“ siegir Pússer og hlær. „Hvemig hafðir þú þá liugsað þér
mi|g?‘
„Nú, hvað heldur þú að maður hugsi um, stúlku, sem kemur
úr sveit og heitir Emma? En það 'verð ég að viðurkenna, Hansi,
að þú hefir ekki valiö af veijriL endanum. Hún er alveg eins og;
yálkyrja, með hvelfd brjóst og alt í lagL Æ, elsku, farðu nú
ekki að roðna, því þ,á detturi mér strax í hug að ýþú sðrt friá
Ducherow.“
„Neib ég er ekkert að roðmal,“ segir P úsaeir. „En finst ykkurj
ekki von að ég sé ámægj.'úlieg í framjan í dag? Berlín! atvinna.
h;j,á Mandel — og ömnur edns tengdamöðir !"
„Hvernig förum við annars að með dótið ykkar? Þið verðið að
láta burðarkarliana sjá um það, — eða hafið þið húsgögn? Ekki
það? Það getur líka beðið, því að fyrst um sinn getið þið fengið
herbergi mieð húsgögnum h,já mér, og pieningar eru betri en hús-
gögn. Vonamd'i eruð þið ekki peningal'aus ?“
„Hvaðan ættum við svo sem að hafa peminga?“ rymuir í Pinne-
bierg. „Þáð þætti mér gaman að vita. Hvað borgar Mandel á
miánuði?“
„Hver þá? Mandel ?“
„Já, Mandels-vömhúsið, þar sem ég hefi fengið atvinnu?"
„Sagði ég Maindiel' í bréfinu ? Því er ég bara alveg búin, að
gleyma. Þú verður að taila um það við Jachmíainm í íkvöld. Hann
man þetta alt saman."
„Jachmann ? Hver ©r það ?“