Morgunblaðið - 20.01.1998, Page 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞORVALDUR
GUÐMUNDSSON
*
+ Þorvaldur Guð-
mundsson fædd-
ist í Holti undir Eyja-
fjöllum 9. desember
1911. Hann lést á
Sjtíkrahúsi Reykja-
víkur 10. jantíar sfð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Katrín
Jónasdóttir og Guð-
mundur Þ. Svein-
björnsson.
Eftirlifandi eigin-
kona Þorvaldar er
Ingibjörg Guð-
mundsdóttir lyfja-
fræðingur. Börn
þeirra eru: 1) Geirlaug, maki
Ernir Snorrason, börn þeirra eru
Þorvaldur og Ingibjörg. 2) Sktíli,
maki Pála Klein, börn hans eru
Þorvaldur, Nína og Sktíli ísaq. 3)
Katrín, barn hennar er Jtílía
Embla.
Þorvaldur stundaði nám í
Verzlunarskóla íslands og nam
niðursuðufræði og skyldar
greinar í Þýskalandi og Dan-
mörku. Hann vann við verslunar-
störf hjá Sláturfélagi Suður-
lands, kom á fót Rækjuverk-
•■smiðju Isafjarðar og var forstjóri
niðursuðuverksmiðju SIF. Þor-
valdur stofnaði fyrirtækið Sfld
og físk 1944 og á tímabili rak
hann fjórar verslanir í Reykja-
vfk. Svínabtí á Minni-Vatnsleysu,
Vatnsleysuströnd, reisti hann
1954 og rak þessi tvö fyrirtæki
til dauðadags. Þorvaldur var um-
svifamikill í veitinga- og hótel-
rekstri. Hann rak
veitingahtísið Lídó
og sá um veitinga-
rekstur í Þjóðleik-
htískjallaranum um
áratugaskeið. Hann
var fyrsti hótelstjóri
á Hótel Sögu og
Hótel Loftleiðum og
reisti ásamt konu
sinni Hótel Holt.
Þorvaldur sinnti
ýmsum stjórnunar-
og nefndastörfum.
Hann var einn af
stofnendum Verslun-
arsparisjóðsins og
síðan Verslunarbanka íslands
hf. og sat í sljórn þeirra alla tíð
og gegndi formennsku stjórnar í
fjölmörg ár. Þá var hann for-
maður Verslunarráðs Islands, í
stjórn Kaupmannasamtaka ís-
lands, í stjórn Sambands veit-
inga- og gistihtísaeigenda, í
stjórn Vinnuveitendasambands
Islands og fyrsti formaður
Meistarafélags kjötiðnaðar-
manna. Þorvaldur var sæmdur
riddarakrossi og stórriddara-
krossi hinnar íslensku Fálka-
orðu, riddarakrossi Dannebrog-
orðunnar og riddarakrossi
finnsku hvítu rósarinnar og
finnska ljónsins. Þorvaldur var
mikill unnandi Iistaverka og átti
eitt stærsta safn í einkaeign á fs-
landi.
Utför Þorvaldar fer fram frá
Hallgrímskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Með Þorvaldi Guðmundssyni er
genginn einn þeirra manna sem hafa
*sett sterkt mót á samtíð sína. Hann
var gæddur einstökum mannkost-
um, sem nýttust honum til þess að
ná undraverðum árangri í þeim
fjölbreyttu viðfangsefnum er hann
tókst á við á langri ævi.
Þorvaldur fæddist að Holti und-
ir Eyjafjöllum 9. desember 1911.
Voru foreldrar hans Katrín Jónas-
dóttir og Guðmundur Sveinbjörns-
son. Ekki átti fyrir þeim að liggja
að stofna sitt heimili og ólst Þor-
valdur upp hjá móður sinni, sem
flutti til Reykjavíkur. Stundaði hún
þar margvísleg störf, sem sáu
henni og syninum farborða. í þá
daga var lífsbaráttan mun erfiðari
en við þekkjum í dag. Þorvaldur
ywtundaði framhaldsnám í Vezlun-
arskólanum og að því loknu hóf
hann störf hjá Sláturfélagi Suður-
lands, 18 ára að aldri. Arið 1935
hélt hann til Þýzkalands að kynna
sér niðursuðu matvæla, sem hann
átti síðan eftir að vinna brautryðj-
endastarf í hér á landi. I þann tíma
var stjórn nasista tekin við völd-
um. Margir áhrifagjarnir ungir
menn heilluðust af stjórnmála-
skoðunum þeirra. Svo var ekki með
Þorvald. Hann sá í gegnum mann-
fyrirlitningu og valdshyggju nas-
istanna og hafði hina mestu skömm
á því kerfi öllu.
Eftir heimkomu frá Þýzkalandi
tókst hann á hendur stjórn rækju-
yj^erksmiðju á ísafirði, en árið 1937
var hann ráðinn til þess að koma á
fót niðursuðuverksmiðju sem SIF
hafði ákveðið að stofna. Vann hann
við hana til ársins 1944 er hann
stofnaði fyrirtækið Sfld og físk
ásamt Steingrími Magnússyni fisk-
kaupmanni. Ráku þeir fyrirtækið
saman í þrjú ár, en þá keypti Þor-
valdur hlut Steingríms.
Arið 1951 hóf Þorvaldur veitinga-
rekstur, er hann tók að sér rekstur
Þjóðleikhúskjallarans, sem hann
rak til ársins 1975. Árið 1959 stofn-
aði hann veitingahúsið Lido, sem
>hann rak til til ársins 1966. A þeim
árum hóf hann undirbúning hótel-
byggingar sinnar við Bergstaða-
stræti, Hótel Holts, sem hann opn-
aði í byrjun árs 1965. Áður hafði
Þorvaldur verið ráðunautur
Bændasamtakanna við byggingu
Hótel Sögu og verið fyrsti hótel-
stjóri á þeim bæ. Síðan var hann
i;áðunautur Loftleiða við byggingu
hótels félagsins á árunum 1965-66
og fyrsti hótelstjóri.
Árið 1953 festi Þorvaldur kaup á
jörðinni Minni-Vatnsleysu í Vatns-
leysustrandarhreppi, og árið eftir
hóf hann þar rekstur svínabús, sem
hann rak af miklum myndarskap.
Þar ræktaði hann eigin stofn, sem
er grundvöllur þeirrar gæðavöru,
sem kjötiðnaðarfyrirtæki hans sel-
ur undir Ali-merkinu.
Verzlunarsparisjóðurinn var
stofnaður 4. febrúar 1956. Þoi-vald-
ur var einn af stofnendum hans og
var kjörinn í fyrstu stjórn ásamt
Agli Guttormssyni stórkaupmanni,
en Pétur Sæmundsen, síðar banka-
stjóri, var tilnefndur af borgar-
stjórn Reykjavíkur. Kynni okkar
Þorvaldar hófust, er ég var ráðinn
sparisjóðsstjóri, og í framhaldi af
því samstarf, sem stóð á fjórða tug
ára. Fljótlega varð mér ljóst að þar
sem Þorvaldur fór var sérstæður
og óvenjulegur hæfileikamaður,
sem hvergi mátti vamm sitt vita, og
lagði alúð og vandvirkni í hvert það
verkefni, sem hann tókst á hendur.
Var mjög lærdómsríkt fyrir mig að
kynnast hvernig hann nálgaðist úr-
lausn viðfangsefna af rökvísi og yf-
irvegun. Hann átti mjög gott með
að skynja kjarna hvers máls, greina
aðalatriði frá aukaatriðum, og rök-
styðja álit sitt í fáum, skýrum
dráttum. Þá kom mér á óvart, hve
vel hann skipulagði tíma sinn. Hann
mætti á alla fundi sem hann var
boðaður á, alltaf stundvís, þrátt fyr-
ir gífurlegt annríki. Með okkur
tókst strax mjög náið og gott sam-
starf, sem með árunum þróaðist í
órjúfanlega vináttu.
Þorvaldur tók mikinn og virkan
þátt í uppbyggingarstarfi Verzlun-
arsparisjóðsins, var ötull málsvari
hvar sem hann kom og aflaði með
þeim hætti margra góðra viðskipta-
vina, sem urðu kjarni í þeim breiða
hópi, sem stóð saman um starfsem-
ina. Þá var hann tillögugóður og
mjög framsýnn við stefnumótun.
Snemma á starfstíma Verzlunar-
sparisjóðsins var farið að huga að
því að breyta honum í banka, er að-
stæður sköpuðust. I ræðu á aðal-
fundi sparisjóðsins 1958 reifaði
hann í ársskýrslu sinni málið með
eftirfarandi hætti: „Hér eftir verð-
ur peningastofnun, serrl starfrækt
er á vegum verzlunarstéttarinnar
snar þáttur í öllu starfí hennar.
Hagsmunir slíkrar stofnunar og
verzlunarstéttarinnar fara saman.
Því á það að vera metnaðarmál og
hagsmunamál vort að efla þessa
starfsemi sem mest. Vel og mynd-
arlega hefir verið af stað farið og
við skulum heita því að efla dag frá
degi starfsemi sparisjóðsins,
minnugir þess að við erum í því
starfi voru að skapa grundvöll fyrir
stofnun Verzlunarbanka, er síðar
meir verður stofnaður."
Er hægt að hvetja menn með
skýrari hætti? Eg held varla. Und-
irbúningsvinnu var hrundið af stað
innan sparisjóðsins og á næstu
tveimur árum voru unnar þær til-
lögur sem urðu grundvöllur að
stofnun Verzlunarbanka Islands hf.
Þeim tillögum var fundinn breiður
stuðningur í röðum kaupsýslu- og
verzlunarmanna. Þáverandi ríkis-
stjórn, sem var undir forsæti Olafs
Thors, féllst á að beita sér fyi-ir
setningu laga um stofnun Verzlun-
arbanka Islands hf., sem samþykkt
voru á Alþingi 28. maí 1960. Eins og
að líkum lætur þurfti ótal samtöl og
fundi við fjölmarga áhrifamenn.
Þar var Þorvaldur á heimavelli.
Hann var gjörkunnugur miklum
fjölda manna í áhrifastöðum,
manna sem treystu Þorvaldi og
tóku mikið tillit til skoðana hans.
Eg var viðstaddur marga þessara
funda og skynjaði vel áhrif hans og
sannfæringarkraft. Þetta voru
skemmtilegir tímar. Verið var að
opna þjóðfélagið eftir langan tíma
hafta og forsjárhyggju.
Þorvaldur átti sæti í stjórn
Verzlunarbankans allan þann tíma,
sem bankinn starfaði til loka ársins
1989, og gegndi formennsku í 11 ár.
Sem að líkum lætur hafði hann
mótandi áhrif á stefnu og starfsemi
bankans og sat í stjórnum og
nefndum, sem bankinn þurfti að til-
nefna fulltrúa í. Það var mikill
styrkur fyrir bankann að Þorvaldur
lagði honum lið allan starfstíma
hans. Þoi’valdur hafði mikla víðsýni
til að bera og hann hafði jafnan í
huga hvernig samhæfa mætti hag
viðskiptamanna, hluthafa og starfs-
manna bankans.
Er Verzlunarbankinn gerðist að-
ili að stofnun Islandsbanka hf., var
Þoi'valdur kjörinn í fyrsta bankaráð
og átti þar sæti fyrstu tvö starfsár
bankans. Þá tók hann sæti í stjórn
Glitnis hf. og sat í henni um árabil.
Þorvaldur hafði mikla trú á því,
að ferðaþjónusta gæti orðið álitleg
búgrein í okkar þjóðarbúskap. I því
skyni þurfti að hefja öflugt starf í
hótelmálum og mennta starfsfólk til
þess að takast á við þetta verkefni.
Hann skynjaði þá möguleika, sem
fyrir hendi voru, á undan öðrum, og
hann lagði ótrauður til atlögu. Á
stuttum tíma, frá 1961 - 166, var
hann þátttakandi í byggingu
þriggja hótela, þar af einu, sem
hann átti sjálfur. Að þessu verkefni
gekk hann með sömu elju og dugn-
aði og að hverju því sem hann tók
sér fyrir hendur. Ef höfð eru í huga
umsvif Þorvaldar á þessum árum,
umfangsmikill atvinhurekstur, um
tíma fjórar verzlanir, tveir veitinga-
staðir, stórt bú, kjötvinnsla og hót-
elrekstur, ásamt formennsku í
Verzlunan-áði og setu í ýmsum
stjórnum félaga kaupmanna, að
ótalinni formennsku og stjórnar-
setu í Verzlunarbankanum, undrast
maður þann kraft og það afl sem í
honum bjó. Enda var starfsdagur-
inn alla jafna óvenju langur.
Hann gaf sér samt tíma til þess
að njóta góðrar listar, sérstaklega
hafði hann áhuga fyrir leiklist og
áhugi hans á myndlist var einstak-
ur. Sem ungur maður var hann
virkur félagi í Litla leikfélaginu og
var hann formaður þess og fram-
kvæmdastjóri á árunum 1929 -
1934. Hann og kona hans sáu flest
þau leikrit sem sýnd voru í Þjóð-
leikhúsinu um áratugaskeið og
sóttu þá jafnan frumsýningar.
Hafði hann næman smekk fyrir leik
og yfirbragði leiksýninga.
Áhugi Þoi"valdar á myndlist
vaknaði þegar á unga aldri en það
var fyrst eftir að hann var fulltíða,
og efni leyfðu, að hann hóf söfnun
málverka og annarra myndverka.
Kom hann upp afar góðu og fjöl-
breyttu safni málverka eftir ís-
lenska málara og átti stærsta
einkasafn hér á landi. Þar skipa
verk Jóhannesar Kjarvals öndvegi.
Hluti málverkasafns Þorvaldar
prýðir veggi Hótel Holts, gestum til
óblandinnar ánægju. Hann sparaði
hvorki fé né fyrirhöfn, þegar mynd-
verk voru í boði, sem hann hafði
áhuga á að eignast, og gilti þá einu
hvort það var hérlendis eða erlend-
is.
Vegna fjölþættra starfa sinna
þurfti Þorvaldur oft að fara utan í
viðskiptaerindum, en hann var sí-
fellt að kynna sér þróun og nýjung-
ar í þeim fjölbreyttu atvinnugrein-
um, sem hann lagði stund á, svo
sem á sviði verzlunar, hótel- og
veitingarekstrar, svínaræktar og
kjötvinnslu. Hann fylgdist stöðugt
með þróuninni og nýtti sér það,
sem honum þótti áhugaverðast
hverju sinni, og kynnti hér heima.
Þá var ÞoiTaldur oft beðinn að
sjá um veislur forseta landsins í op-
inberum heimsóknum erlendis svo
og erlendra þjóðhöfðingja í opin-
berum heimsóknum hér á landi.
Hann ferðast víða um heim
ásamt konu sinni í sambandi við
störf sín á vegum Samtaka veit-
inga- og gistihúsaeigenda, og sótti
þá oft þing alþjóðasamtaka í fjar-
lægum heimsálfum.
Sjálfur átti ég því láni að fagna
að njóta ásamt konu minni margra
skemmtilegra sólarlandaferða með
þeim hjónum. Voru það dýrðardag-
ar sem geyma ógleymanlegar
minningar í huga mínum.
Þorvaldur gerðist félagi í
Rotaryklúbbi Reykjavíkur árið
1955 og starfaði af miklum áhuga í
Rotaryhreyfingunni. Hann sótti
fundi reglulega í sínum klúbbi og er
hann var á ferðalögum eriendis,
gerði hann sér far um að koma á
fundi þar sem hann var staddur
hverju sinni. Fyrir sín góðu störf
sýndi Rotaryklúbbur Reykjavíkur
honum þann sóma að kjósa hann
Paul Harris félaga árið 1987.
Þorvaldur náði sérstaklega góó-
um árangri í störfum sínum. í
rekstri fyrirtækja sinna sýndi hann
fyrirhyggju og árvekni og festu í
daglegri stjórnun og vann af lífí og
sál að því að vanda framleiðslu og
þjónustu sem innt var af hendi.
Hann hafði óvenju góðan skilning á
þróun efnahagsmála og skynjaði
sveiflur hagkerfisins betur og fyrr
en bestu hagfræðingar. Hann tók
sínar ákvarðanir með hliðsjón af eig-
in niðurstöðum, sem hann byggði á
reynslu og staðgóðri þekkingu á
samspili krafta þjóðfélagsins.
Hann kynntist því í æsku, hve
lífsbaráttan getur verið hörð og
gerir kröfur til hvers og eins. Því
var honum í blóð borinn sparnaður
og hyggindi í meðferð fjármuna.
Þorvaldur treysti á sjálfan sig og
gerði sér far um að byggja sinn
rekstur þannig upp, að hann ætti
handbært fé fyrir þeim fjárfesting-
um sem hann réðst í hverju sinni.
Til undantekninga heyrði að hann
tæki lán. Hann vildi ekki vera nein-
um háður og var það ekki.
Atvinnurekstur hans skilaði hon-
um góðum efnahagslegum ávinn-
ingi. Hann var með hæstu skatt-
greiðendum landsins um áratuga
skeið og hann greiddi sína skatta
með glöðu geði. Hann vildi láta
samfélagið njóta með sér árangurs
sinnar velgengni, því hann hafði
óvenjuríka samfélagskennd og var
mikill íslendingur. Hann barst
aldrei á í einkalífi sínu. Velgengni
breytti ekki lífsstfl hans.
Þorvaldur var vinfastur. Hann
var ekki allra en vinum sínum
reyndist hann tryggðatröll. Öfund-
armenn átti hann fáa og óvildar-
menn enga svo ég vissi. Slík var
skaphöfn hans. Hann var hreinn og
beinn, sagði skoðun sina umbúða-
laust og naut virðingar fyrir hrein-
skilni sína. Þorvaldur var góður
húsbóndi að vinna fyrir og honum
hélst vel á starfsfólki. Hann gerði
sömu kröfur til starfsmanna sinna
og sjálfs síns, heiðarleika, sam-
viskusemi og dugnaðar.
Þorvaldur var mikill mannþekkj-
ari. Hann var fljótur að átta sig á
kostum og göllum manna. Hann
vissi nákvæmlega hvenær hugur
fylgdi máli manna og engan mann
hef ég vitað skynja betur, þegar
menn töluðu þvert um hug sinn í
hans áheyrn.
Fyrir störf sín var Þorvaldi sýnd-
ur margskonar heiður og þakklæti.
Hann var heiðursfélagi Kaup-
mannasamtakanna og Samtaka
veitinga- og gistihúseigenda. Þá var
hann að verðleikum sæmdur mörg-
um heiðursmerkjum, bæði innlend-
um og erlendum.
Þorvaldur var sterkbyggður mað-
ur og heilsuhraustur. Hann hóf
jafnan hvern dag með ferð í sund-
laugar ásamt konu sinni. Honum
varð sjaldan misdægurt enda leyfðu
viðamikil störf ekki fjarvistir. Síð-
ustu árin bjó hann við dvínandi
heilsu og þurfti oft að dvelja á
sjúkrahúsum. Þar naut hann bestu
umhyggju lækna og hjúkrunarfólks.
Er af honum bráði og hann
hresstist, var hann jafnan kominn
til starfa í fyrirtæki sínu og hélt
hann þeim hætti meðan kraftar ent-
ust.
Hann andaðist 10. janúar sl. á 87.
aldursári.
Kona Þorvaldar er Ingibjörg
Guðmundsdóttir lyfjafræðingur.
Hún var stoð og stytta manns síns
gegnum lífið og átti sinn stóra hlut í
velgengni hans. Varð þeim þriggja
barna auðið, Geirlaugar, Skúla og
Katrínar.
Vil ég votta þeim öllum innilega
samúð svo og öðrum í fjölskyldunni,
tengdabörnum og barnabörnum.
Vini mínum Þorvaldi þakka ég
samfylgdina, vináttuna og tryggð-
ina í meira en fjóra tugi ára.
Blessuð sé minning hans.
Höskuldur Ólafsson.
Elsku pabbi minn. I skáldsögu
eftir rússneska skáldið Ivan Túr-
genjev, sem nú er leikin á sviði
Borgarleikhússins, syngur ung
stúlka „Vertu hjá mér, ekki fara frá
mér.“ Leikkonan unga gerir það svo
fallega að ég söng þetta með henni í
huganum til þín. Elsku pabbi minn,
ég sakna þín svo mjög. Það er ótal
margt sem kemur upp í huga minn
núna. Fyrst er það þakklæti. Þakk-
læti fyrir allt. Við þurftum ekki
alltaf að nota orð til að tjá okkur.
Við töluðum kannski ekki yfir okk-
ur, þú vildir alltaf láta verkin tala.
Elsku pabbi minn. Það, sem kemur
næst upp í huga minn, er vinátta.
Vináttan er kærleikur milli barna
og foreldra. Þið mamma voruð
bestu vinir mínir og vinir mínir voru
ykkar vinir. Oftar en einu sinni
komu rúmlega 100 vinir mínir heim
til ykkar mömmu. Já, mér koma
margvísleg atvik í hugann eins og
t.d. þegar þú komst heim kl. 6 á
daginn til að hafa fataskipti og
stóðst fyrir framan stóra spegilinn í
forstofunni í smóking að laga
þverslaufuna. Þú varst þá að koma
úr vinnu og fara í aðra vinnu. Mér
finnst þú vera - sannleikurinn og
lífið. - Mestu hátíðarstundirnar
voru þegar þið mamma buðuð mér
og fjölskyldu minni í mat í Háuhlíð,
einnig var hátíðlegt þegar þið kom-
uð í mat til okkar í Stigahlíð. Það
var menningarbragur yfir þessum
máltíðum. Við gáfum okkur tíma,
tíma til að sitja í kringum fallegt
borð og tala saman. Umræðurnar
voru alltaf skemmtilegar og fróðleg-
ar. Annað komst ekki að. Það hafði
uppeldislegt gildi íýrir börnin mín
að vera með ykkur. Mér finnst ég
nú eins og hermaður, sem hefur
misst skjöldinn sinn. Elsku pabbi
minn, þú sagðir stundum þegar eitt-
hvað bjátaði á, að kærleikurinn væri
besti læknirinn. Nú ætla ég ekki að
hafa þetta lengra. Ég sagði við þig,
manstu, að ég færi ekki frá þér og
líka að við systkinin skyldum passa
hana mömmu. Orð standa.
Þín
Geirlaug.
Elsku „æji“ minn, en þannig
hljómaði nú orðið afi í þínum eyr-
um fyrstu árin mín og er það nú
fyrir hönd okkar systkinanna sem
ég sit hér og hugleiði hvað það er
sem helst situr í minni okkar
beggja þegar þitt magnaða lífs-
hlaup eins og við þekkjum það er
yfirstaðið.
„Vinnan er lífið og lífið er vinn-
an,“ sagðir þú við mig eitt sinn er ég
spurði þig heima í Háuhlíðinni hvað
það væri helst af öllu því sem þú
sinntir að vekti mestan áhuga þinn.