Morgunblaðið - 11.02.1998, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 1998 7
FRÉTTIR
Krafðist ógildingar á synjun sjávarútvegsráðuneytisins um aflaheimildir
Rudð sýkn-
að af kröfu
um kvóta
Morgunblaðið/Þorkell
VALDIMAR Jóhannesson les yfír dóminn ásamt Kristni Arnberg, Stefáni Erlendssyni og
lögmanni sínum, Lúðvík Emil Kaaber.
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
sýknaði í gær íslenska ríkið af
kröfu Valdimars Jóhannessonar um
að ógilda synjun sjávarútvegsráðu-
neytisins við því að úthluta Valdi-
mar leyfi til veiða í atvinnuskyni og
um afiaheimildir í fiskveiðiland-
helgi Islands.
Valdimar sótti um leyfi til ráðu-
neytisins í desember til að fá, þrátt
íyrir ákvæði 5. greinar laga um
stjórn fiskveiða, almennt veiðileyfi
fyrir upphaf þessa fiskveiðiárs til
að stunda fiskveiðar í atvinnuskyni.
Fyrrgreint ákvæði kveður á um að
við úthlutun veiðileyfa komi ein-
göngu tiltekin skip og bátar til
greina.
Valdimar sótti jafnframt um sér-
stakt leyfi til veiða á 500 tonnum af
þorski, 100 tonnum af ýsu, 150
tonnum af ufsa, 50 tonnum af stein-
bít, 20 tonnum af grálúðu, 20 tonn-
um af skarkola, 50 tonnum af
rækju, 10 tonnum af humri, 1.200
tonnum af síld og 5.000 tonnum af
loðnu í íslenskri landhelgi á þessu
fiskveiðiári. Þá ósk byggði hann á
því að samkvæmt 2. mgr. 4. greinar
laga um stjórn fiskveiða geti ráð-
herra bundið úthlutun lejrfa þeim
skilyrðum sem þurfa þyki.
Leyfí bundin við skip
Ráðuneytið synjaði Valdimar um
leyfíð, m.a. á þeim forsendum að
leyfi til veiða í atvinnuskyni séu
ávallt bundin við fiskiskip og verði
ekki veitt einstaklingum eða lög-
persónum og veiðar á þeim tegund-
um sem Valdimar sóttist eftir
kvóta fyrir séu aðeins heimilar
skipum sem hafi veiðileyfi í at-
vinnuskyni í landhelgi Islands.
Valdimar taldi með þessu brotið
gegn jafnræðis- og atvinnufrelsis-
ákvæðum stjórnarskrár Islands og
höfðaði mál til að fá ákvörðun ráðu-
neytisins hnekkt.
I dóminum segir að af hálfu
Valdimars hafi verið tekið fram að í
málinu leiði hann hjá sér álitaefni
eins og eignarrétt yfir auðlindinni
og tengd atriði, svo og það hvort
tekist hafi að verja auðlindina fyrir
ofveiði eða hvort réttmætt geti ver-
ið að veita veiðileyfi án endur-
gjalds.
Engin hald-
bær rök
Niðurstaða Sigurðar Halls Stef-
ánssonar, héraðsdómara, var sú að
Valdimar hefði ekki fært fram nein
haldbær rök sem leitt geti til ógild-
ingar ákvörðunar ráðuneytisins um
að synja honum um leyfi til veiða í
atvinnuskyni og um aflaheimildir.
Dómarinn telur ótvírætt að það
meginmarkmið laga um stjórn fisk-
veiða að samræma afkastagetu
flotans afrakstursgetu fiskistofn-
anna sé reist á lögmætum sjónar-
miðum á grundvelli almennt viður-
kenndra vísindakenninga á sviði
fískiverndar og hagstjórnar.
Valdimar hyggi á útgerð 250-300
smálesta fjölveiðiskips en þess hafi
ekki verið getið í umsókn hans til
ráðuneytisins og Valdimar hafí
ekki sýnt á neinn hátt fram á sér-
stöðu sína umfram aðra lands-
menn.
Síðan segir á þá leið að veiðileyfi
séu bundin við skip, samkvæmt
þeirri meginreglu að einungis
koma til greina skip sem stunduðu
botnfiskveiðar á tímabilinu 1. nóv-
ember 1982 til 31. október 1983
ásamt nýjum eða nýkeyptum botn-
fiskveiðiskipum frá 31. desember
1983 og skip, sem komið hafa í stað
fyrrgreindra skipa.
Hin sérstöku veiðileyfi til ákveð-
inna veiða ákveðinna tegunda séu
háð veitingu almennra veiðileyfa.
Almannahagsmunir setja
atvinnufrelsi skorður
Síðan segir dómarinn: Eigi verð-
ur haggað því mati almenna lög-
gjafans að skilyrði 5. gr. laga [um
stjórn fískveiða] fyrir veitingu
veiðileyfa, sem synjun sjávarút-
vegsráðuneytisins var reist á,
stuðli að því markmiði að sam-
ræma afkastagetu fiskiskipaflotans
afrakstursgetu fiskistofnanna og
að almannahagsmunir krefjist
þess, að atvinnufrelsi séu skorður
settar að þessu leyti. Skilyrðin
taka jafnt til allra, sem eins er
ástatt um.“ Því var ekki fallist á að
greinin brjóti í bága við ákvæði 67.
greinar stjórnarskrárinnar um at-
vinnufrelsi og að þeirri niðurstöðu
fenginni taldi dómarinn ekki koma
til álita að efni lagagreinarinnar
brjóti í bága við jafnræðisreglu 65.
greinar stjórnarskrárinnar.
Stjórnarandstaðan misreiknaði viðbrögð forsætisráðherra vegna laga á verkfall sjómanna
Ætluðu að teíj a
málið um einn dag
Þingmenn stjórnarandstöðunnar reiknuðu
með að ríkisstjórnin myndi fresta því að
óska eftir afbrigðum svo að frumvarp um
lög á verkfall sjómanna mætti koma á dag-
skrá þegar það lá fyrir að því yrði hafnað.
Forsætisráðherra léði aldrei máls á frest-
un. Egill Olafsson skoðaði átök stjórnar og
stjórnarandstöðu um þessa lagasetningu.
ÝMSIR þingmenn stjórnarand-
stöðunnar reiknuðu með að ríkis-
stjórnin myndi hætta við að bera
upp tillögu sl. mánudag um að
frumvarp um lög á verkfall sjó-
manna kæmi á dagskrá, þegar fyr-
ir lá að stjórnarandstaðan ætlaði
að fella tillöguna.
Hefði þetta orðið raunin ætlaði
stjórnarandstaðan að bjóðast til að
taka málið á dagskrá daginn eftir,
en það þýddi að það hefði tafist um
einn dag en ekki tvo að taka málið
á dagskrá. Forsætisráðherra og ut-
anríkisráðherra ákváðu hins vegar
að láta stjórnarandstöðuna fella til-
löguna og láta lögbundna tvo daga
líða þangað til frumvarpið yrði tek-
ið fyrir.
Þegar Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra tilkynnti fjölmiðlum,
skömmu eftir hádegið í fyrradag,
að frumvarp um verkfall sjómanna
yrði lagt fyrir Alþingi sagðist hann
vonast eftir að það yrði að lögum
daginn eftir. Til þess að svo mætti
verða óskaði hann eftir því við
stjórnarandstöðuna að hún greiddi
fyrii- því að frumvarpið fengi skjóta
afgreiðslu á þingi.
Þessi tilmæli fengu dræmar und-
irtektir í þingflokkum stjórnarand-
stöðunnar og voru allir þingmenn
hennar sammála um að frumvarpið
kallaði á efnislegar umræður sem
gætu tekið talsverðan tíma. Þau
sjónarmið komu fram að ríkis-
stjórnin stæði að þessu máli með
sama hætti og þegar bráðabirgða-
lög hafa verið sett. Gera yrði ríkis-
stjórninni grein fyrir að þingið
væri að störfum og það þýddi að
standa þyrfti öðruvísi að lagasetn-
ingu en þegar bráðabirgðalög ei’u
sett. Á það var bent á þingflokks-
fundum stjómarandstöðunnar að
ríkisstjórnin kæmi fram við þingið
eins og stjórnarandstaðan væri
ekki til.
Hringt í sjómenn á fundi
stjórnarandstöðunnar
Þingmenn hefðu ennfremur sam-
úð með málstað sjómanna og fannst
að þeir væru beittir miklu óréttlæti
af hálfu ríkisstjórnarinnar. Ekki
dró úr samúð þingmanna stjórnar-
andstöðunnar þegar Sævar Gunn-
arsson, formaður Sjómannasam-
bandsins, og Guðjón A. Kristjáns-
son, formaður Farmanna- og fiski-
mannasambandsins, mættu á fund
til þeirra og lýstu afstöðu sinni til
frumvarpsins. Þeir sögðu m.a. frá
því að ráðherrar ríkisstjórnarinnar
hefðu lofað því að hafa samband við
þá síðar um daginn og tilkynna
þeim ákvörðun hennar, en þeir
hefðu ekkert heyrt frá ráðherrun-
um. Þeir hefðu því ekki séð frum-
varpið þó að það væri komið til
fréttamanna og þingmanna. Meðan
Guðjón og Sævar voru að lýsa
þessu á fundinum var hringt úr
stjórnarráðinu í GSM-síma þeirra
með þau skilaboð að ákveðið hefði
verið að setja lög í deilunni og laga-
frumvarpið hefði verið sent þeim til
kynningar.
Nokkrir þingmenn höfðu efa-
semdir um að rétt væri að fella til-
lögu stjórnarinnar um afbrigði frá
þingsköpum, en það þýddi að málið
kæmi ekki á dagskrá fyrr en eftir
tvo daga. Betra væri að málið kæmi
strax á dagskrá og stjórnarand-
staðan tækist á við stjórnarþing-
menn af hörku í málefnalegum um-
ræðum. Til greina kæmi að fella til-
lögu um afbrigði við aðra eða þriðju
umræðu um frumvarpið. Það sjón-
armið kom fram á fundinum, að lík-
legt væri að stjórnarliðar myndu
hætta við að bera upp tillögu um af-
brigði þegai' ljóst væri að stjórnar-
andstaðan ætlaði að fella hana.
Stjórnarandstaðan gæti síðan boð-
ist til að samþykkja slíka tillögu
daginn eftir, þ.e. í gær. Þar með
hefði stjórnarandstaðan sýnt vald
sitt en jafnframt sýnt sveigjanleika.
Ekki voru allir sannfærðir um að
þessi atburðarás gengi eftir og
minntu á að það væri ekki stíll Da-
víðs Oddssonar að sýna sveigjan-
legur í samskiptum við stjórnar-
andstöðuna. Hann myndi fara með
málið í atkvæðagreiðslu og kenna
stjórnarandstöðunni um. Þessir úr-
tölumenn reyndust hafa rétt fyrir
sér því að Davíð Oddsson léð ekki
mál á því að hætta við að leggja
fram tillögu um afbrigði samdæg-
urs. Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra var sama sinnis. Tillagan
var því lögð fram og felld.
Margir í stjómarandstöðunni eru
óánægðir með hvernig þetta mál
fór, ekki síst vegna þess að sjónar-
mið hennar í málinu hafa ekki enn
komið fram með nægilega afger-
andi hætti. Sjónaimið Davíðs Odds-
sonar hafa hins vegar komið ágæt-
lega fram, en hann sakar stjórnar-
andstöðuna um að tefja málið að
óþörfu og hafa milljóna verðmæti af
þjóðinni. Þessum sjónarmiðum hef-
ur stjórnarandstaðan ekki náð að
svara vegna þess að efnisleg um-
ræða hefur ekki farið fram um mál-
ið á Alþingi.
Geymt en ekki gleymt
Athygli vöktu ummæli Geirs H.
Haarde, formanns þingflokks sjálf-
stæðismanna, sem sagði við um-
ræðuna, að þessi atkvæðagreiðsla
væri geymd en ekki gleymd. Ýmsir
túlkuðu þessi ummæli svo að þetta
mál kynni að hafa áhrif á frekari
breytingar sem fyrirhugað er að
gera á þingskaparlögum.
Þegar þingskaparlögum var
breytt árið 1991 var tekin ákvörðun
um að'lengja tímann sem þingmál
þurfa að liggja frammi á Alþingi áð-
ur en þau mega koma á dagskrá, úr
einum degi í tvo. Þetta var gert
m.a. vegna þess að samhliða var
verið að stytta ræðutíma þing-
manna og menn töldu eðlilegt að
takmarka um leið möguleika
stjórnarmeirihluta á hverjum tíma
til að keyra stór og viðamikil mál í
gegnum þingið á skömmum tíma.
Til að mál megi koma á dagskrá
með skemmri fyrirvara þarf 2/3
þingmanna að samþykkja afbrigði
frá þingskaparlögum. Stjórnarand-
staðan hefur því ótvírætt þennan
rétt til að hafna afbrigðum. Hugs-
unin er sú að þingmenn geti notað
þessa tvo daga til að kynna sér mál
og undirbúa málflutning og rök-
ræður við pólitíska andstæðinga.