Morgunblaðið - 25.02.1998, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 25. FEBRÚAR 1998 25
Hver er ávinningur-
inn af sameiningu?
í FYRRI grein
minni taldi ég tíma-
bært að sveitarstjóm-
armenn á höfuðborg-
arsvæðinu stöldniðu
við nýsamþykkta sam-
einingu Reykjavíkur
og Kjalarnesshrepps
og skoðuðu í fullri ein-
lægni frekari samruna
sveitarfélaganna á höf-
uðborgarsvæðinu.
Slíkum samruna er
ætlað að skila sterkari
sveitarfélögum, þar
sem þjónustan við íbú-
ana verður öflugri með
minni tilkostnaði. Ef
slík skoðun á að skila
einhverjum niðurstöðum verða
sveitarstjórnarmenn fyrst að kasta
af sér pólitískum grímum sínum og
láta smákóngahugsunarhátt lönd
og leið.
Ég held reyndar að það sé ekki
spurning um hvort sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu sameinast
heldur hvenær. Þegar sveitar-
stjórnarmenn setjast niður og
reyna að meta kosti og ókosti sam-
einingar þarf að huga að eftirtöld-
um þáttum:
a. Hver er tilgangurinn með sam-
einingu?
b. Hvað vinnst og hvað tapast?
c. Hve miklir fjármunir kunna að
sparast?
d. Hvaða sveitarfélög er heppileg-
ast að sameina?
Aður en reynt er að svara þess-
um spurningum verður að vega og
meta hagsmuni heildarinnar, sem
hljóta fyrst og fremst að vera þeir
að ná fram bættri þjónustu með
minni tilkostnaði. Almenningur
ætti einnig að hafa greiða leið að
stjómkerfinu og huga þyrfti að al-
mennri jafnræðisreglu. Einn
stærsti ókostur við stórt sveitarfé-
lag eins og Reykjavík með sína
105.000 íbúa er ópersónuleg stjórn
og fjarlægð stjórnkerfisins við íbú-
ana. Þótt smæðin sé vissulega oft á
tíðum persónulegri, sumir segðu
lýðræðislegri, býður hún hins veg-
ar frekar hættunni heim á að íbú-
unum sé mismunað í meðferð mála
heldur en hjá stóra
sveitarfélaginu. Slíkt
er þó vitanlega ekki
einhlítt.
Sparnaður og bætt
nýting skattfjár hlýt-
ur ætíð að vega þungt
þegar kostir og ókost-
ir mögulegrar samein-
ingar eru viðraðir.
Dæmi um verkefni
þar sem lítill sparnað-
ur næst fram með
sameiningu sveitarfé-
laga á höfuðborgar-
svæðinu eru: rekstur
grunn- og leikskóla,
æskulýðs og íþrótta-
mál, menningarstarf-
semi, félagsstarf aldraðra og
heimahlynning. Framfærsluaðstoð
við einstaklinga og viðhald gatna
og gangstétta.
Öll þessi viðfangsefni taka mið
af þjónustumagni eða fjölda ein-
staklinga/íbúa og lítil hagræðing
næst fram nema einna helst í yfir-
stjórn þessara málaflokka.
Verkefni þar sem hægt væri að
ná talsverðum sparnaði með sam-
einingu gætu verið: kostnaður við
yfirstjórn, byggingar- og skipu-
lagsmál, veitur og holræsi, um-
hverfismál og útivistarsvæði,
Mestur fjárhagslegur
ávinningur, segir Einar
Sveinbjörnsson, verður
með lækkun stjórnun-
arkostnaðar.
brunavarnir og almenningssam-
göngur.
Kostnaður við yfirstjórn sveitar-
félaganna 7 á höfuðborgarsvæðinu
nam samtals 761 millj. kr. á síðasta
ári (skv. Árbók sveitarfélaganna
1997). Þetta er há upphæð og þótt
vitanlega megi spara hér og þar í
þessum málaflokki, næst engin
stórsparnaður nema með samruna.
Vafalaust losnar einnig um hús-
næði sem selja mætti eða nota til
annars. Nefna má í þessu sam-
bandi allar þær nefndir og ráð sem
leggja mætti niður við sameiningu.
Ekki hef ég handbærar tölur um
þann fjölda sem í dag situr í nefnd-
um á vegum sinna sveitarfélaga,
en veit þó að í mínu bæjarfélagi
Garðabæ, eru það nálægt 120 ein-
staklngar sem hafa verið kjörnir í
einhverja hinna fjölmörgu nefnda
sem starfandi eru.
Rita má langt mál um mögulega
hagræðingu annara þátta en
þeiiTa sem að ofan er taldir, en
plássins vegna er því sleppt. Þó
skal á það bent að í dag á sér
vissulega stað talsverð samvinna í
sorpförgun og fráveitumálum.
Otalin eru ýmis skylduverkefni
sveitarfélaganna þar sem líkur
eru á bættri þjónustu í fjölmenn-
ari sveitarfélögum án þess að
endilega fylgi fjárhagslegur
sparnaður. Nefna má: sérfræði-
þjónustu við börn í grunn- og leik-
skólum, þjónustu við fatlaða, úr-
ræði í barnaverndarmálum og at-
vinnumiðlun.
Lækkun rekstrarkostnaðar með
fjölmennari sveitarfélögum næst
fyrst og fremst með því að sam-
eina störf og fækka. Þannig spar-
ast launakostnaður og óþarft er að
vera með einhvern feluleik í því
sambandi. Þótt bætt nýting húsa-
kosts og tækja skipti auðvitað
miklu, verður samt mestur fjár-
hagslegur ávinningur með lækkun
stjórnunarkostnaðar.
Fyrsta skrefið í átt til samein-
ingar hlýtur að vera það að sveit-
arstjórnarmenn á höfuðborgar-
svæðinu ræði þessi mál sín á milli í
einlægni og fordómalaust þar sem
eingöngu verði litið til heildar-
hagsmuna. Næsta skrefið yrði síð-
an að láta vinna vandaða úttekt á
kostum og göllum nokkurra sam-
einingarkosta. Þriðja og síðasta
skrefið yrði síðan almennar kosn-
ingar þar sem íbúarnir kvæðu upp
sinn úrskurð.
I næstu grein verður sýnt fram
á hvernig Reykjavíkurborg getur í
krafti ríflegra tekna sinna veitt
betri þjónustu en önnur sveitarfé-
lög á höfuðborgarsvæðinu.
Höfundur er veðurfræðingur.
Einar
Sveinbjörnsson
Faraldur 21.
aldarinnar!
Heilbrigðisþj ónustan
er mjög dýr og því er
nauðsynlegt að leita
allra hugsanlegra leiða
til að draga úr kostnaði
án þess að skerða
nauðsynlega þjónustu.
I seinni tíð hefur orðið
vakning í þá átt að efla
forvarnir en þar hafa
ýmsir áhugamenn um
hollar lífsvenjur lagt
hönd á plóg. Þessum
hópi tilheyra m.a.
íþróttafólk, kvenfélög,
starfsfólk í heilbrigðis-
þjónustu og upp á
síðkastið hafa stjórn-
völd gert sér meiri grein íyrir gildi
forvarna. Krabbameinsfélag Is-
lands og Hjartavernd hafa um ára-
bil stundað forvarnir sem borið
hafa góðan árangur. í lok árs 1996
veitti Kvenfélagasamband Islands
myndarlegan styrk til rannsókna á
beinstyrkleika kvenna hér á landi.
Beinþynning hefur verið nefnd
faraldur 21. aldarinnar. Með for-
vörnum má draga úr ótímabærri
hrörnun líkamans og
koma í veg fyrir fjölda
beinbrota, kostnaðar-
samar læknisaðgerðir
og sjúkrahúsvist.
Landssamtökin
Beinvernd vora stofn-
uð í Reykjavík 12.
mars 1997. Formaður
samtakanna er Ólafur
Ólafsson, landlæknir.
Þrjár svæðadeildir
hafa verið stofnaðar,
nú síðast á Suðurlandi
en sú deild var stofn-
uð i Heilsustofnun
N áttúralækningafé-
lags íslands í Hvera-
gerði 20. nóv. 1997.
Markmið samtakanna eru m.a.
að vekja athygli almennings og
stjórnvalda á beinþynningu sem
heilsufarsvandamáli; að standa að
fræðslu meðal almennings og heil-
brigðisstétta á þeirri þekkingu sem
á hverjum tíma er fyrir hendi um
beinþynningu og varair gegn henni.
Beinin era lifandi vefur sem er í
stöðugri þróun alla ævi, en eftir
fimmtugt minnkar beinmassinn.
Ýmsar leiðir era til að forðast bein-
þynningu og á framhaldsstofnfundi
Beinverndar á Suðurlandi verður
Gunnar Sigurðsson prófessor
frammælandi, en hann er manna
fróðastur um beinþynningu, orsak-
ir hennar og afleiðingar. Allir ættu
Allir ættu að stefna að
því, segir Anna Páls-
dóttir, að stemma stigu
við beinþynningu á við-
eigandi hátt.
að stefna að því að stemma stigu
við beinþynningu á viðeigandi hátt
til að geta lifað nokkurn veginn
uppréttir til æviloka.
Fundurinn verður á Hótel Sel-
fossi miðvikudaginn 25. febrúar
1998 klukkan 20.
Höfundur er formaður Beinvcrndar
á Suðurlandi.
Anna Pálsdóttir
Dómstóll
HSÍ á villi-
götum
MEÐ lögum skal
land byggja en með
ólögum eyða er góður
og gegn málsháttur.
Hann kemur upp í
hugann við lestur
dóms dómstóls HSI
vegna bikarúrslita-
leiks karla í handbolta.
Við meðferð málsins
braut dómstóll HSI
grundvallarreglur laga
um málsmeðferð og
dómskipan, reglur
sem verður að hafa í
heiðri við uppkvaðn-
ingu dóma á hvaða
dómstigi sem er.
Málskotsréttur er
Ingólfur
Friðjónsson
grandvallarréttur sem m.a. gildir í
íslenskum rétti. Er hann tryggður
við meðferð allra mála og felur í
sér a.m.k. tvö dómstig. Fyrir al-
mennum dómstólum fær mál fyrst
meðferð fyrir héraðsdómi. Niður-
stöðu héraðsdóms er að megin-
stefnu unnt að skjóta til Hæsta-
réttar. Með reglunni er verið að
tryggja að mál fái vandaða dóms-
meðferð. Menn eiga þess kost að
leita endurskoðunar á síðara dóm-
stigi, ekki aðeins á þeim ágreiningi
sem til umfjöllunar er hverju sinni,
heldur einnig á því að rétt sé staðið
að málum varðandi málsmeðferð
og skipan dóms.
Lög ÍSÍ gera að sjálfsögðu ráð
fyrir þessari meginreglu. í 5. kafla
laga um Iþrótta- og Ólympíusam-
band íslands grein 21.2 og 21.3 er
gert ráð fyrir tveimur dómstigum í
héraði. Héraðssambönd eiga að
mynda fyrsta dómstig, og síðan
mynda sérsambönd sérdómstól,
t.d. dómstól HSI. Mál eiga fyrst að
fara fyrir héraðsdómstólinn, og
geta síðan sætt endurskoðun eða
staðfestingu hjá sérdómstóli. Loks
er kostur á þriðja dómstiginu,
dómstól ISI ef mál varða íþrótta-
hreyfinguna í heild.
I máli Fram gegn Val era þessar
reglur brotnar. Kærandi (Fram)
skaut máli sínu strax til sérdóm-
stóls HSÍ sem kvað upp dóm í stað
þess að vísa málinu frá án kröfu.
Skipan dómstóls HSI í umræddu
máli er andstæð almennum réttar-
farsreglum að minnsta kosti að
tvennu leyti.
1. Fjöldi dómenda: Dóminn
kváðu upp fjórir dómendur. Það
leiðir af eðli máls að fjölskipaður
dómstóll verður hverju sinni að
vera skipaður oddamanni, yfirleitt
3 eða 5 mönnum. Annars getur sú
staða komið upp að niðurstaða fáist
ekki innan dómsins í því máli sem
er til úrlausnar. Sé ágreiningur
innan dómsins geta jafnmargir
verið með og á móti. Pattstaða get-
ur myndast innan dómsins og slíkt
leyfa réttarfarsreglur einfaldlega
ekki.
Dóma og úrskurði sem kveðnir
eru upp af dómi sem er þannig
skipaður í andstöðu við lög og ríkj-
andi réttarfarsreglur ber að ógilda
og vísa málinu aftur til löglegrar
meðferðar.
2. Vanhæfi: Fyrir liggur að
hknd. Vals krafðist þess að einn
dómenda viki sæti þar sem hann
væri vanhæfur. Krafan var á því
byggð að viðkomandi dómari hefði
tjáð sig um málið í dagblöðum með
þeim hætti að hann gæti ekki talist
hlutlaus við úrlausn ágreiningsins.
Dómurinn féllst ekki á þessa rök-
semd og viðkomandi dómari sat
sem fastast.
Fordæmi: í umfjöllun fjölmiðla á
meðan málið var til
meðferðar hjá dómn-
um var ítrekað vísað til
erlendra fordæma við
úrlausn sambærilegra
mála. Einn dómenda
málsins vísaði til
óstaðfestra fordæma í
blaðagrein í Morgun-
blaðinu þann 11. febrú-
ar sl. Athygli vekur að
ekki er með einu orði
minnst á þessi meintu
fordæmi í forsendum
og niðurstöðum um-
rædds dóms.
Valsmenn vísuðu til
fordæma máli sínu til
stuðnings, m.a. úr ís-
lenskum handbolta, eða til leiks IR
og IBV sem leikinn var þann 14.
janúar 1996. Málsatvik vora þau að
einn leikmanna IR fékk tveggja
mínútna brottvísun, en þegar að-
eins lítill hluti þess tíma var liðinn
kom annar leikmaður inn á, þannig
að lið ÍR var skipað of mörgum
leikmönnum. Liði IR tókst að
skora eitt mark áður en atvikið
uppgötvaðist. Lið IBV kærði leik-
inn og var málið tekið fyrir í dóm-
stól HSÍ í málinu nr. 1/1996. í nið-
urstöðu dómsins er talið ósannað
að umrætt atvik hafi haft áhrif á
úrslit leiksins. Síðan segir í dómn-
um: „Dómurinn hefur áður á það
bent, að jafnvel þó komist yrði að
annarri niðurstöðu, er viðurlög við
atviki sem þessu hvergi að finna í
lögum, reglugerðum og leikreglum
HSÍ.“ Kröfum ÍBV var því hafnað.
Athygli vekur að í dómnum sitja
tveir sömu dómaramir og dæmdu í
máli Fram gegn Val, lögmennirnir
Sigurður Halldórsson og Valgarð
Sigurðsson. Engar breytingar, um
þetta efni, hafa verið gerðar á lög-
um og reglum HSÍ frá uppkvaðn-
ingu dómsins. Enn er engin ákvæði
að finna um viðurlög sem taka til
atvika sem þessara. Dómurinn hef-
ur sett skýrt fordæmi um úrlausn
máls þegar viðurlög era ekki fyrir
hendi í lögum og reglugerðum.
Sami dómstóll og að hluta til sömu
Leikurinn var ógiltur,
segir Ingólfur Frið-
jónsson, án heimildar í
lögum eða reglum.
dómendur líta framhjá þessu for-
dæmi við úrlausn kæramáls Fram
gegn Val. Þá brýtur dómstóllinn al-
gerlega blað í íslenskri íþróttasögu
með því að nota sjónvarpsupptökur
af leik við uppkvaðningu dóms.
Leikurinn er ógiltur án þess að
nokkrar heimildir til slíks sé að
finna í lögum og reglum.
í ljósi þessa getur undirritaður
ekki fallist á að nýgenginn dómur í
máli Fram gegn Val sé „vandaður"
eins og sumir hafa haldið fram.
Dómurinn byggist ekki á lagaá-
kvæðum. Hann byggist ekki á
dómafordæmum eða venju, og er í
algerri andstöðu við þau. Hann er
kveðinn upp í andstöðu við gildandi
réttarfarsreglur.
Ég vona íþróttanna vegna að
þessari niðurstöðu verði hnekkt.
Höfundur er lögfræðingur.
Blað allra landsmanna!
- kjarni málsins!