Morgunblaðið - 25.02.1998, Síða 50

50 MIÐVIKUDAGUR 25. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
ANVA Og
SSriverðaástfangin í Anastasm.
litla
hafmeyjan lendi^Fóí^^^
ævintýrum.
Rafrænn
afsláttur!
LITAuND
ihnHHMn
iJfllií
FLUQ MÓTEL
...fcwwrifikmt
0
©
Þessi fyrirtæki veita öllum sem
greiða með VISA kreditkorti
rafrænan afslátt
Fjöldi annanra fyrirtækja veitir einnig afslátt
FRIÐINDAKLUBBURINN
www.fridindi.is • www.visa.is
T eiknaðir
ævintýraheimar
UNDANFARINN áratug
hafa teiknimyndir í fullri
lengd orðið æ meira áber-
andi í kvikmyndaflórunni.
Disney risinn ber sem fyrr höfuð og
herðar yfír alla aðra framleiðendur
á markaðnum, en fjöldi annarra fyr-
irtækja berst um hituna. Norður-
landaþjóðirnar hafa m.a. tekið þátt í
slagnum og framleitt nokkrar vin-
sælar myndir og ber þar hæst sag-
an af skógardýrinu Húgó og félög-
um þess. Kvikmyndagerð af þessari
tegund er dýr og því hefur fyrir-
tækjum utan draumasmiðju
Hollywood reynst erfitt að fjár-
magna myndir sínar nema með
flóknu fjölþjóðlegu samstarfi. Dæmi
um slíka framleiðslu er „Lína
Langsokkur" sem sýnd var í Laug-
arás- og Háskólabíói um jólin.
Löng hefð
Saga teiknaðra kvikmynda er
jafnvel eldri en sjálf kvikmyndasag-
an. Allt frá miðri 19. öld voru til
tæki sem vörpuðu svipmyndum á
veggi og sköpuðu hreyfanlega tál-
sýn. Samhliða örri þróun í kvik
myndatækni snemma á þessari
öld þróaðist teiknimyndatækn-
in og skömmu eftir að hljóð fór
að fylgja kvikmyndum
kom út mynd sem lagði
að vissu marki grunn-
inn að Disney fyrir-
tækinu, einu helsta
stórveldi kvik-
myndaheimsins í dag.
Þetta var stuttmyndin
„Steamboat Willie“ frá
1928, þar sem sjálfur Mikki mús
kom fram í fyrsta sinn ásamt vísum
að fleiri Disney stjörnum. Þess má
geta að Disney stórveldið stendur
nú í hatrammri baráttu fyrir að lög-
um um höfundarrétt í Banda-
ríkjunum verði breytt, því
þessar elstu teiknimyndir
munu brátt verða almenn-
ingseign ef höfundarréttur
verður ekki framlengdur.
Saga teiknaðra
stórmynda
Walt Disney hélt áfram braut-
ryðjendastarfi í Hollywood og árið
1937 kom út fyrsta teiknimyndin í
fullri lengd, „Mjallhvít og dvergarn-
ir sjö“. Henni var ákaflega vel tekið
og er sígilt snilldarverk að mati
flestra sérfræðinga í kvikmynda-
sögu. Fjöldi teiknaðra stórmynda
fylgdi í kjölfar „Mjallhvítar“ og
nægir að nefna meistaraverk eins
og „Fantasíu", „Öskubusku“ og
„Gosa“ sem dæmi. Snemma á sjö-
unda áratugnum fór heldur að halla
undan fæti. Ný töfraorð sem áttu
ekki vel við teiknaðar stórmyndir
glumdu um Hollywood, sparnaður
og niðurskurður.
Um miðjan níunda áratuginn tók
þetta kvikmyndaform fjörkipp á ný
þegar fjárhagur draumasmiðjunnar
fór að dafna, en ástæðan var þó ekki
síður stökkbreyting í tölvutækni.
Árið 1979 gerðist það að félagamir
Don Bluth og Gary Goldman, sem
m.a. áttu heiðurinn að teiknimynd-
inni „Hróa Hetti“, stungu af frá
Disney ásamt nokkrum öðrum
teiknurum. Þetta fólk stofnaði sitt
eigið fyrirtæki og réðst í það erfiða
verk að veita gamla risanum sam-
keppni.
Síðan hefur Bluth sent frá sér
fjölda teiknimynda í fullri lengd og
stundum náð að skáka keppinautn-
um. Sem dæmi má nefna „Leyndar-
dóm Nimh“ (The Secret of Nimh,
1982), „Ameríska sögu“ (An Amer-
ican Tail, 1986) og „Allir hundar
komast til hirnna" (All Dogs Go to
Heaven, 1989). Samkeppnin frá
Bluth hefur eflaust átt sinn þátt í að
hreyfa við Disney, því siðan 1986,
þegar mynd Bluths hlaut Óskarstil-
nefningu fyrir besta lagið, hefur
fyrirtækið sent frá sér á annan tug
teiknaðra kvikmynda, hverja
annarri vinsælli og sumar hrein
meistaraverk.
„Litla hafmeyjan"
Margir vilja rekja miklar vin-
sældir teiknimynda síðasta áratug
til einnar Disney myndar, „Litlu
hafmeyjunnar" (1989). Þessi hug-
ljúfa mynd, sem byggð var á sögu
H.C. Andersens, þótti einkar vel
heppnuð í alla staði. Sagt er frá haf-
meyjarprinsessunni Ariel sem verð-
ur ástfangin af tvífætlingi nokki-um,
prinsinum Eric. Faðir Arielar er al-
gerlega á móti því að hún hafi sam-
band við piltinn, og því leitar hún á
náðir Úrsulu, sænomarinnar illu.
Aríel gerir samning við nornina.
Hún afsalar sér röddinni gegn því
að fá fætur í skamman tíma. Ef hún
nær ástum prinsins er hún hólpin,
annars eignast nomin sál hennar.
„Litla haf-
SKÓGARDÝRIÐ Húgó má
gæta þess að ofmetnast ekki.
tímamót hjá Disney og varð öðmm
framleiðendum fyrirmynd sem enn
er unnið eftir. Disney þótti loks hafa
endurskapað ævintýraljóma gömlu
meistaraverkanna og í fyrsta sinn í
48 ár hlaut löng teiknimynd
Óskarsverðlaun, og það tvenn. Það
vora Alan Menken og Howard As-
hman sem fengu stytturnar fyrir
tónlist og lagasmíðar. Þeir félagar
voru líka mennirnir að baki tónlist-
ar „Fríðu og dýrsins" (Beauty and
the Beast 1991). Fyrir hana fengu
þeir aftur litla Óskara og myndin
var, fyrst allra teiknimynda, til-
nefnd til verðlauna fyrir bestu
mynd ársins. Síðan hafa flestar
teiknimyndir Disney keppt um
verðlaun bandarísku kvikmynda-
akademíunnar.
Sambíóin hefja sýningar á nýrri
útgáfu „Litlu hafmeyjarinnar" í
mars. Búið er að laga myndina að
þeim kröfum sem nú eru gerðar til
tæknilegra atriða, bæði hvað varðar
útlit og hljóm. Ástæðan fyrir endur-
sýningu „Litlu hafmeyjunnar" er
ekki bara sú að tími sé kominn fyrir
nýja kynslóð barna að njóta þessar-
ar stórkostlegu teiknimyndar, þótt
það væri góð ástæða í sjálfu sér.
Hafmeyjunni var markvisst stefnt
til höfuðs annarri teiknimynd sem
þótti líkleg til gríðarlegra vinsælda
um heim allan, „Anastasíu".
„Anastasía"
Don Bluth og félagar hafa haft
nokkuð hægt um sig undanfarin ár,
en snera við blaðinu í jólamynda-
flóðinu vestra og sendu frá sér
mynd sem hlaut frábærar viðtökur
áhorfenda jafnt sem gagnrýnenda.
Myndin er gerð undir merkjum
20th Century Fox og markar nýja
stefnu hjá fyrirtækinu, sem hefur
að mestu haldið sig frá teiknimynd-
um hingað til. Þetta gríðarlega
metnaðaríulla verkefni tók þrjú ár í
framleiðslu og að því kom fjöldi
fólks hvaðanæva að úr heiminum og
mjög margir beint frá Disney fyrir-
tækinu.
Goðsögnin um Anastasíu, yngstu
dóttur síðasta keisara Rússlands,
hefur lifað síðan fréttir af útrýmingu
fjölskyldunnar bárust í júlí 1918.
Sagan segir að góðhjartaðir hermenn
bolsévikka hafi komið prinsessunni
undan. Síðan hafa ótal konur gefið
sig fram með þá sögu að þær séu
Anastasía. Fullyrðingar þeirra vora
afsannaðar hver af annarri, en upp-
gröftur þar sem bein Romanoff-fjöl-
skyldunnar fundust gáfu sögunni byr
undir báða vængi, því bein
prinsessunnar vora ekki þar.
„Anastasía“ sækir efnivið í þessa
atburði, en fer ekki leynt með ævin-
týralega meðferð staðreynda. Varp-
að er fram spumingunni: „Hvað ef
Anastasía hefði lifað?“ og svo er
unnið út frá henni. Þetta er ævin-
týri út í gegn með ævintýralegum
endi þar sem ekkert pláss er fyrir
raunsæi, sorg og sút.
Miklar og ákveðnar hefðir hafa
skapast í formgerð teiknaðra stór-
mynda. Ein þeirra er að nota
raddir stórstjarna
Hollywood í persónusköp-
un og frásögn. Og sjaldan
hefur eins glæsilegt lið
leikara ljáð teiknuðum
fígúram raddir sínar í
einni mynd. Meg Ryan talar
fyrir Anastasíu og aðrir stórleik-
arar era John Cusack,
Christopher Lloyd, Angela
Lansbury og Kelsey
Grammer (Frasier).
Samkvæmt hefðinni er gríðar-
leg áhersla lögð á tónlist, enda er
myndin tilnefnd til tveggja tón-
listartengdra Óskarsverðlauna.
Það vekur athygli að
„Anastasía" skýtur Disney-mynd
ársins, „Herkúlesi“, ref fyrir rass.
„Herkúles“ hlaut aðeins eina ósk-
arstilnefningu og keppir, m.a. við
„Anastasíu", um verðlaun fyrir
sönglag.
Skógardýrið Húgó
Mitt í flæði stórmynda Hollywood
skaut litla skógardýrið Húgó upp
krúttlegum kollinum. Húgó er
fæddur í suður-amerískum frum-
skógi, en teiknaður öllu norðar, eða
í Danmörku. Myndin var fjármögn-
uð af norrænum sjónvarpsstöðvum
auk danskra fyrirtækja og einhvers
stuðnings frá Þýskalandi.
Húgó hefur það ljómandi fínt í
framskóginum þegar spillt kerling-
arflagð rænir honum og hann álpast
einhvem veginn inn í dýragarð í
ónafngreindri stórborg. Með aðstoð
refastelpunnar Rítu sleppur hann,
en þarf að ganga í gegnum miklar
raunir áður en hann kemst aftur
heim til vina sinna í skóginum.
Myndin naut mikillar hylli meðal
yngstu áhorfendanna, enda áhersla
lögð á persónur og frásögn frekar
en glæsta umgjörð sem þeir full-
orðnu eru vanir í kringum banda-
rískar stórmyndir af þessu tagi.
Nú er von á Húgó inn í siðmenn-
inguna aftur. Enn era það illgjörn
auðmenni sem sækjast eftir honum.
Þau vilja gera um hann kvikmynd-
ina, „Fríðu og gæludýrið". Myndin
nefnist „Skógardýrið 2: kvikmynda-
stjarnan" og er, eins og fyrri mynd-
in, fjármögnuð með norrænu sam-
starfi en framleidd í Danmörku.
Sögunni svipar til hinnar fyrri,
nema nú er Húgó ekki eins viss um
að hann vilji fara aftur heim í skóg-
inn. Það hefur nefnilega sína kosti
að vera kvikmyndastjarna. Hann
verður að yfirstíga hégómagirndina
og velja milli vináttu og frægðar,
milli Rítu refastelpu og illmennisins
Konráðs.