Morgunblaðið - 28.02.1998, Blaðsíða 47

r
MORGUNBLAÐIÐ
ÞORVARÐUR
ÞÓRÐARSON
+ Þorvarður Þórð-
arson fæddist á
Votmúla í Sandvík-
urhreppi 21. október
1900. Hann lést á
Ljósheimum á Sel-
fossi 16. febrúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Þórður
Þorvarðarson, f. 16.
ágúst 1875, d. 28.
apríl 1942, og Anna
Lafransdóttir, f. 26.
september 1872, d.
11. maí 1957. Systk-
ini Þorvarðar voru
þau Svanhildur og
Margrét í Reykjavik, Sigurður
Kristinn í Reykjavík, Sveinbjörg í
Reylqavík, Sigríður á Selfossi og
Jónína í Reykjavík.
Kona Þorvarðar,
1. nóvember 1941,
var Þóra, f. 7. nóv.
1920 Magnúsdóttir,
bónda í Eystra-
Stokkseyrarseli
Gíslasonar, og konu
hans Maríu Aradótt-
ur. Þau voru barn-
laus. Þorvarður og
Þóra bjuggu á Vot-
múla 1942-1968 en
fluttu þá á Selfoss,
þar sem þau bjuggu
síðan.
Útför Þorvarðar
fer fram frá Selfosskirkju í dag,
laugardaginn 28. febrúar, og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Jarðskjálftaárið mikla 1896 hóf
kornungur maður búskap á Vot-
múla í Sandvíkurhreppi og lét sig
ekkert hræða frá búskap þótt
ekki blési þá allt byrlega. Þórður
hét hann og var Þorvarðarson
hreppstjóra í Litlu-Sandvík Guð-
mundssonar, en heitmey hans var
Anna Lafransdóttir bónda á Vot-
múla Bjamasonar og var ætt hans
af Skeiðum. Lafrans var góður
bóndi og eignaðist ábýlisjörð sína,
Votmúla. Settust þau Anna og
Þórður því í góðbú og ávöxtuðu
vel sitt pund. Sjö bömum sínum
komu þau öllum vel til manns.
Þorvarður var þriðja elsta bam
foreldra sinna og hneigðist strax
til búskapar. Lét hann ekki önnur
auðveldari störf né auðgripnari
blekkja sig til burtfarar úr sveit-
inni sinni. Hann fór ekki til sjós en
varð foreldrum sínum á þeirra efri
ámm sú ómetanlega stoð sem þau
best gátu þarfnast.
Nú var að renna upp öld betri
búskaparhátta, Flóaáveita og
framræsla lands, bætt meðferð á
skepnum og meiri natni sýnd í
heimaverkum en áður hafði verið.
Þeir sem beittu sér fyrir vísinda-
legri ræktun búfjárins áttu hauk í
horni þar sem Þorvarður var. Um
árabil var hann eftirlitsmaður
Nautgriparæktarfélags Sandvík-
urhrepps og vann þar frumherja-
starf. Hann var með þeim fyrstu í
sinni sveit að hefja túnrækt í stór-
um stfl. Plægði fyrst allt með hest-
um og fullvann þá túnið með
hestaverkfærum. Gekk þá skjótt á
Votmúlaþýfið, og enn betur er vél-
ar komu til ræktunarinnar. Var
vélafrömuðurinn, Sigfus Þ. Öfjörð,
þá innan seilingar enda næsti ná-
granni. Um það er búskap Þor-
varðar lauk heyjaði hann allan
sinn heyskap á ræktuðu landi.
Þau Þóra og Þorvarður tóku al-
farið við jörðinni vorið 1942. Þá
var Votmúli vel hýstur og þar
hafði Þorvarður lagt á gjörva
hönd með foreldrum sínum. Nú
fóru í hönd blómaár, búið stækk-
aði, kýrnar gáfu vel af sér og man
ég einnig sem unglingur að Þor-
varður átti gott fé til frálags. En
ekki var Breiðamýri jafngjöful öll
árin, og eitt sinn sagði Þorvarður
mér að í rosasumrunum þrifust
ekki lömb á mýrinni og hafði
hann sínar kenningar um hvað
olli því. Þorvarður fylgdist vel
með í allri vélvæðingu og þó ekki
léti honum að fara með allar vélar
var hann séður í innkaupum
þeirra og fékk góða nágranna sér
til aðstoðar. Hann bjó stórt en lét
ekki ábyrgðina af þvi íþyngja sál-
inni. Búskaparánægja hans endur-
geislaðist djúpt úr hjartarótunum
yfir til okkar hinna og engan
mann þekkti ég svo hlaðinn störf-
um en jafnframt svo glaðan og
léttan í lund. Dillandi hláturinn
smitaði út frá sér og þar sem hann
kom var alltaf stutt í sögur og svo
kom hláturgusan. Ég held að í ná-
grenni sínu, já allri sveitinni, hafi
Þorvarður ekki átt sér óvin.
Þá er mikið sagt, en jafnframt
þessu var Þorvarður baráttumað-
ur, og barðist jafnt fyrir annarra
hag. Hann sagði mér frá því þegar
hann ungur að árum tók upp á því
að gera og hugsa allt andstætt við
Þórð föður sinn og nágranna sína.
Gömul saga og ný, en í munni Þor-
varðar varð sagan í senn bæði
spaugsöm og lærdómsrík. Þar
sem Þórður var íhaldsmaður varð
Þorvarður að fylgja Jónasi frá
Hriflu og ganga í Framsóknar-
flokkinn. Þórður seldi mjólk sína
kaupmanni í Reykjavík í fimm ár
eftir stofnun Mjólkurbúsins. En
Þorvarður lifði þá sælustund að
komast í Mjólkurbúið 1935 er
Hermann Jónasson setti lögin um
stofnun Mjólkursamsölunnar.
Þórður seldi kaupmanni í Hafnar-
firði sauði sína en Þorvarði var
ekki rótt fyrr en lömbin voru lögð
inn í sláturfélagið. Hér var kom-
inn umbrotamaður hins nýja tíma
og auðvitað keypti hann Tímann.
Svona liðu mörg ár og Þorvarð-
ur naut þeirra ávaxta í búskap sín-
um sem hann hafði ásamt öðrum
sáð til. Seinustu árin gekk hann þó
þjáður til verka; var kviðslitinn og
gaf sér ekki tíma til að láta lækna
grafa fyrir það mein. Kom þó að
því að þau Þóra seldu jörðina vor-
ið 1968 og fluttu að Selfossi. Þá
fór Þorvarður í „klössun" sem
hann kallaði uppskurð þann þegar
kviðslitið var lagað. Með ólíkind-
um var hversu skjótt hann fékk
bót meina sinna. Ög nú tóku við
mörg góð ár er hann starfaði hjá
Sláturfélagi Suðurlands á Selfossi,
vann í gærum og mörgu öðru. Þar
varð hann hvers manns hugljúfi
og lét ekki af störfum við haust-
slátrun fyrr en kominn fast að ní-
ræðu. En þá hafði hann reist sér
þau ellimörk að hann varð að sitja
heima.
Þorvarður og Þóra voru ákaf-
lega samhent um alla búsýslu og
sveitin fylgdi þeim á vissan hátt að
Selfossi. Þar hafði Þorvarður
nokkrar kindur og hafði a.m.k. af
þeim yndisarð. Hann kom þeim
fyrir í bflskúrnum, því bfllinn gat
vel staðið úti. Þar undi hann glað-
ur við sitt á efstu árum. Ekki
mátti víst, er hér var komið sögu,
stunda fjárrækt í bflskúr. En allir
í þorpinu vissu af því og fylgdust
með; enginn tók sér þann mynd-
ugleika að segja til þessa búskap-
ar.
Þorvarður frá Votmúla varð
næstum því jafngamall öldinni og
var því aldamótabarn. Hann átti
þátt í stórvirkjun þessarar aldar
en framlag hans var þó unnið í
kyrrþey. En án efa bæði með
hlátri í munni og í augum. Ég sé
hann frænda minn fyrir mér að
óskapast í heyvinnu, eða á manna-
mótum íbygginn á svip eins og
góð saga eða athugasemd væri að
fæðast. Mér finnst að eftir öll
þessi ár eigi hann tvö einkunnar-
orð sem komu fram í ævisöguheiti
frægs sýslunga hans: „Fagurt
mannlíf'. Blessuð sé þar með
minning hans.
Páll Lýðsson.
LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1998 47
MINNINGAR
ÞURIÐUR BJORNSSON -
BJORN STEFANSSON
+ Bjöm Stefánsson
fæddist 15. júlí
1903. Hann lést 21.
oktúber 1984. For-
eldrar: Vigdís Páls-
dóttir húsfreyja og
Stefán Bjömsson
hreppstjóri Borgar-
nesi. Systkini: Páll,
Ragnar, Lára og
Ásta. Bjöm var vél-
stjóri að mennt og
stundaði vinnu á sjó
og landi við slík störf.
Þuríður og Björn
áttu eina dóttur,
Huldu. Hulda er gift
Jóni Hólm Einarssyni og eiga þau
þijár dætur, Kolbrúnu, Þuríði og
Rakel. Þuríður og Bjöm giftu sig
árið 1935 og vom í Reykjavík fyrstu
búskaparárin en lengst af bjuggu
þau í Garði við Vatnsenda. Sfðustu
árin dvöldu þau á Ilrafnistu þar
sem þau létust bæði, hann árið
1984 og hún 1998.
Þuríður Björasson fæddist 13.
janúar 1907. Hún lést 21. janúar
sfðastliðinn. Foreldrar: Þóra
Leopoldína Júh'usdóttir Bjöms-
son, húsfreyja, og Guðmundur
Bjömsson, sýslumaður á Pat-
reksfirði og í Borgaraesi. Systk-
ini: Ingibjörg, Júlfus, Björa,
Ingólfur, Karl, Jórunn, Anna og
Margrét. Þuríður var menntuð í
hannyrðum og matreiðslu frá
húsmæðraskóla í Svfþjóð. At-
vinna hennar byggðist á þessu
námi, við verslun, sauma og vefn-
að og matráðskonustarf.
Útför Þuríðar fór fram frá
Langholtskirkju 30. janúar.
Minningarnar hrannast upp þeg-
ar ég sest niður til að skrifa nokkur
prð um yndislegustu hjón í heimi,
íðu og Bjössa. Ég var rétt ársgöm-
ul þegar ég kom til íðu móðursyst-
ur minnar og Bjössa manns hennar
og hafði hjá þeim ársdvöl. Foreldr-
ar mínir sigldu til Hafnar innan um
tundurduflin nokkru eftir stríðslok
og skildu mig eftir í hlýja fanginu
hennar Iðu og ég kallaði hana
mammí. Þótt ég muni nú lítið frá
þeim tíma finnst mér bernskuár
mín meira og minna vera tengd Há-
vallagötunni og síðan Garði við Ell-
iðavatn þar sem þau bjuggu seinna.
Og allt var þetta ævintýri. - íða bú-
andi til dúkkur og alls konar leik-
fong sem mátti leika sér að - íða að
búa til ís í ísvél sem hún fékk lán-
aða í Sænska, þar sem Bjöm bróðir
hennar var hæstráðandi. Við Bjössi
labbandi niður að höfn á sunnu-
dagsmorgnum að horfa á skipin á
meðan fða eldaði matinn „Bjössi,
ég veit hvað fæst þama,“ sagði ég
og togaði ögn í Bjössa þegar við
gengum fram hjá sjoppunni Gosa,
„það er ís!“ - þessa sögu þreyttist
Bjössi aldrei á að segja mér á gam-
als aldri og kímdi við. Svo kom
Hulda í heiminn. „Nú ertu búin að
eignast litla systur," sagði íða þar
sem við stóðum við vögguna. „En af
hveiju heitir hún Hulda?“ spurði ég
- „bara út í loftið.“ Og seinna þegar
ég vildi stríða Huldu þá kallaði ég
hana Huldu út í loftið - en hún er
nú löngu búin að fyrirgefa mér það.
Uppi við Elliðavatn var lítið um nú-
tímaþægindi, Bjössi sótti allt vatn
niður í Elliðaá í tveimur blikkföt-
um; við Hulda sóttum mjólkina upp
á Vatnsenda og vorum alveg að
sligast undan tveggja lítra mjólkur-
brúsanum sem við skiptumst á að
bera! Og íða framdi endalausa
galdra í eldhúsinu og garðinum þar
sem spruttu þúsund blóm - og allar
tegundir matjurta voru á sínum
stað. Kvölds og morgna gekk
Bjössi alla leið til og frá Rauða-
vatni, til að komast til vinnu sinnar
í Sænska frystihúsinu og stundum
íða líka, þótt hún ynni hin síðari ár
sem matráðskona á Sólvangi.
Og þó var alltaf tími til alls þess
sem bömum þótti skemmtilegast.
íða og Bjössi kynntust á ung-
lingsárum í Borgamesi þar sem
þau bjuggu bæði, hún sýslumanns-
dóttirin, hann hreppstjórasonurinn.
En þau giftu sig ekki fyrr en löngu
seinna. Þá var Iða búin að vera í út-
löndum á húsmæðraskóla og reka
saumastofu á Akureyri með Önnu
vinkonu sinni. Og í Reykjavík
kenndi hún vefnað og leigði þá íbúð
ásamt Sigríði Einars skáldkonu,
frænku sinni. Þar var oft margt um
manninn og glatt á hjalla. Og þá
orti Steinn Steinarr þessa vísu um
íðu:
Ég átti eina mektuga mörsvon
sú mörsvon var blíð og þíð.
Hjá þessari Þuríði Bjömsson
er þanki minn alia tíð.
Bjössi var einn aðalsjarmörinn í
Borgamesi, glæsimenni og söng
eins og engill. Fallegasta tenórrödd
sem heyrst hefur segja þeir sem
muna. En hann fómaði ungur rödd-
inni fyrir líf sitt og bátsfélaga sinna.
Hegrinn, en svo hét báturinn sem
hann var vélstjóri á, strandaði.
Hann lenti á Þormóðsskeri í Borg-
arfirði og hékk þar, Bjössi batt sig
við siglutréð og söng og hrópaði á
víxl. Söngurinn heyrðist og þeim
var bjargað. Hann söng aldrei fram-
ar en alla tíð hafði hann yndi af
söng og Jussi Björling var hans eft-
irlæti. Iða og Bjössi vom bæði efni í
listamenn og væra þau ung í dag „
væri hann trúlega við söngnám ám
Italíu og hún í listnámi í Amster-
dam eða París.
Bjössa þótti gaman að fá sér í
staupinu og þó sérstaklega að bjóða
öðrum. En hann vissi að íðu hans
var lítið um slíkt gefið svo hann
kom sér upp hálfgerðu rósamáli
þegar hann vildi gera gestum glað-
an dag: „Eigum við ekki að koma
og skoða hefilbekkinn?" - jú, jú og
svo var labbað út í vinnuskúr
Bjössa, og íða, sem auðvitað átti
ekki að vita neitt, glotti hálf-—^?-
fussandi.
Þegar aldurinn færðist yfir komu
þau sér upp ákveðnu samskipta-
mynstri - rétt eins og krakkar,
þurftu þau að vera að smákýta
svona af og til, sérstaklega ef þeim
fannst hinu mismunað um eitthvað
löngu liðið. En alla tíð þótti þeim
samt innilega vænt hvora um annað
og ég minnist þess að íða sagði
nokkram áram áður en Bjössi dó,
„mikið var ég nú skotin í honum
Bjössa í gamla daga - og stundum
er ég það enn“.
Og nú era þau saman á hinum ei-
lífu engjum þar sem við hittumst
einhvem tímann öll. Heimurinn
væri ríkari ef fleiri væra eins og —
þau tvö.
Ingunn Þóra Magnúsdóttir.
+ Sigríður Gísla-
dóttir fæddist á
Siglufírði 13. ágúst
1905. Hún andaðist á
Sjúkrahúsi Siglu-
fjarðar 17. febrúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar vom: Gisli
Bjamason, trésmið-
ur, f. 25.10. 1864, d.
23.6. 1939, og kona
hans, Anna Þorláks-
dóttir, f. 27.2. 1881,
d. 19.10. 1955. Sig-
ríður er fædd og
uppalin f Skarðdal í
Siglufirði en þá jörð
áttu foreldrar hennar og vora
kennd við. Hún var næstyngst 4
systkina sem öll em látin. Þau
vom: Ólöf, f. 1901, Finnur, f.
1903, og Bjarni, f. 1916.
Látin er á Sjúkrahúsi Siglufjarð-
ar Sigríður Gísladóttir og langar
mig að minnast hennar með
nokkram orðum. Sigga Gísla var
mikil sómakona og á undan sinni
samtíð fannst mér, hæglát og hlý.
Sigga var gift Jóhanni Gunnlaugs-
syni, bróður mömmu minnar, en
hann lést árið 1944 og þá var sonur
þeirra Anton Vilhelm á 14. ári.
Hinn 14. nóvem-
ber 1931 giftist Sig-
ríður Jóhanni Gunn-
laugssyni, trésmið, f.
6.2. 1907, d. 26.3.
1944. Þau eignuðust
einn son, Anton Vil-
helm Jóhannsson,
fyrrv. kennara og
skólastj., f. 9.10.
1930. Sambýliskona
hans er Inger Kr.
Jensen. Allan sinn
búskap bjuggu þau
Sigríður og Jóhann
á Siglufirði. Lengst
af var heimili þeirra
á Hverfisgötu 9 þar í bæ.
títför Sigríðar Gísladóttur
verður gerð frá Siglufjarðar-
kirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 11.
Sigga og mamma voru mjög góðar
vinkonur og bar þar aldrei skugga
á. I huga mínum koma ljúfar minn-
ingar frá jólum þai- sem rjómaísinn
kom úr snjóskaflinum og spilað var
minnst á tveim borðum langt fram á
kvöld. Oft hjálpaði Sigga mömmu
að sauma kjóla á mig og margt ann-
að og var ekki erfitt fyrir mömmu
að fá mig með, því Sigga átti dönsk
blöð sem gaman var að skoða og
þegar ég var lasin kom Sigga með
blöð í poka til mín. Umhyggju Siggu
nutu allir hennar ættingjar og vinir.
Ósjaldan stakk hún góðgæti að
bömunum í götunni og litlu fuglam-
ir fengu matinn sinn á snjóskaflinn.
A þessari stundu er mér efst í
huga þakklæti fyrir allt það sem
Sigga hefur verið mér og gert fyrir
mig og mína. Heimili Siggu og
Tona frænda hefur alltaf staðið
okkur opið og var það okkur mikils
virði eftir að við fluttum suður, og«kw
var alltaf mikil tilhlökkun að fara
norður á sumrin, og alltaf vora
móttökumar hlýjar og góðar, og vel
séð til að nóg væri að borða, því
Sigga var mikil myndarhúsmóðir.
Mikla ánægju hafði ég af því að
geta verið með Siggu á 90 ára af-
mælinu hennar, hún kom heim og
við Toni og Silla, vinkona hennar,
drakkum afmæliskaffið með henni.
Nú síðustu sjö árin hefur Sigga
verið á Sjúkrahúsi Siglufjarðar, þar
sem vel hefur farið um hana og var
mér alltaf ljúft að hitta hana þegau^-
ég kom norður og alltaf þekkti hún'
mig. En nú hefur fækkað þeim kon-
um sem skiptu miklu máli í mínu lífi
og er ég þakklát fyrir að Sigga var
ein af þeim.
Elsku Sigga mín, nú ert þú búin
að fá langþráðu hvíldina og veit ég
að vel hefur verið tekið á móti þér
fyrir handan. Þakka þér íyrir allt-f' *•
og allt
Margrét Ólöf Eyjólfsdóttir.
SIGRIÐUR
GÍSLADÓTTIR