Morgunblaðið - 01.08.1998, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 1. ÁGÚST 1998
MORGUNB LAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AKIÐ VARLEGA,
NJÓTIÐ LÍFSINS!
IHOND fer mesta umferðarhelgi ársins, verzl-
unarmannahelgin. Þúsundir manna verða þá á
faraldsfæti um land allt og sennilega verður mestur
mannfjöldi í nágrenni þeirra miklu útihátíðahalda, sem
einkenna þessa helgi. Þessum hátíðum fylgir og oft
neyzla áfengra drykkja um leið og fólk skemmtir sér
við söng og dans. En hafa ber í huga að akstur og
áfengi eiga alls ekki saman og það er glæpur gegn
sjálfum sér og öðrum, þótt ekki sé nema að drukkinn
maður setjist undir stýri.
Lögreglan hefur undanfarið hert allt eftirlit með
umferðinni og ökumönnum og skirrist ekki við að taka
mun harðar á smábrotum í umferðinni en áður. Er það
vel, enda er nauðsynlegt að auka aga í umferðinni. Það
er af sem áður var að mönnum líðist að aka án
spenntra belta. Nú ætlazt löggæzlan til þess að menn
fari að settum reglum í einu og öllu. Lögreglan þarf
ekki alltaf að vera sýnileg, heldur getur hún vérið á
götum og gatnamótum með myndavélar, sem sýna brot
vegfarenda, og þótt þeir hafi ekki hugmynd um að þeir
hafí verið staðnir að umferðarlagabrotum geta gögn
komið eftir á sem sanna slíkt. Menn geta einfaldlega
hlotið háar sektir eða jafnvel verið sviptir ökuleyfinu á
grundvelli slíkra gagna.
Það er því aldrei nógsamlega brýnt fyrir fólki að
fara varlega og eftir settum reglum. Takmarkið er og
hlýtur að vera slysalaus verzlunarmannahelgi, þar sem
allir aka heilum vagni heim, heilir á húfi, að lokinni
góðri helgarskemmtun í faðmi íslenzkrar náttúru. Víða
á vegum eru skilti, þar sem vegfarandi er spurður:
„Liggur þér lífið á?“ Bezt fer á því að hver og einn
svari þeirri spurningu fyrir sig.
SKATTAÍVILNANIR OG
NÁMSKOSTNAÐUR
NÁMSKOSTNAÐUR víða erlendis er mjög mikill,
einkum í Bandaríkjunum og Bretlandi. Er það
vegna þess að skólagjöld eru tiltölulega há og hafa
farið hækkandi. Skólagjöldin valda því að unnt er að
gera meiri kröfur til skólanna. I Þýzkalandi eru t.d.
engin skólagjöld, rétt eins og á Islandi. I Þýzkalandi er
nú ástand í skólamálum þannig, að algjört öngþveiti
ríkir. Skólarnir þar hafa ekki ráð á að reisa
nauðsynlegar byggingar til að hýsa starfsemi sína og
þeir missa hæfustu kennarana vegna þess, að þeir geta
ekki greitt þeim viðunandi laun.
Lánasjóður íslenzkra námsmanna hefur lánað
íslenzkum námsmönnum fyrir námi erlendis, en hann
er löngu hættur að lána nema fyrir hluta kostnaðar.
Ekki er ósennilegt, að þar sem greiða þarf full
skólagjöld geti kostnaður við fimm ára háskólanám
farið í hátt á annan tug milljóna króna.
í Bandaríkjunum hefur það tíðkazt í áratugi að
foreldrar byrja að leggja fyrir fé til þess að standa
straum af námskostnaði barna sinna um leið og þau
fæðast. Slíkur langtímasparnaður er öllu þjóðfélaginu
til hagsbóta. Því er ástæða til þess að varpa því fram
að skattaívilnanir til foreldra, sem spara í þessu skyni,
hljóta að koma mjög til greina í viðleitni ríkisins til
þess að auka innlendan sparnað. Skattaívilnanir
myndu hvetja fólk til að taka upp slíkan sparnað með
sama hætti og skattaívilnanir hafa orðið til þess að ýta
undir þátttöku almennings í atvinnuvegum þjóðarinnar
með hlutafjárkaupum. Skynsamlegar skattaívilnanir
hafa þar gert almenning að þátttakanda í íslenzku
atvinnulífi.
Skattaívilnanir til foreldra vegna námskostnaðar
barna þeirra myndu með sama hætti vekja áhuga fólks
á að létta börnum sínum fjárhagslega byrði við
háskólanám, og hvetja jafnframt til meiri og betri
menntunar komandi kynslóða.
Finnur Ingólfsson viðskiptaráðherra
Yiðræður á frumstigi
og að frumkvæði Svía
FINNUR Ingólfsson viðskiptaráð-
herra sagði í gær að rétt væri að
fram hefðu farið viðræður milli við-
skiptaráðuneytisins og fulltrúa SE-
bankans í Svíþjóð um kaup á hlut í
Landsbanka íslands hf. „SE-bankinn
lýsti yfir áhuga sínum á því að kanna
hvort hann gæti átt samstarf við ís-
lensk stjómvöld um þær hagræðing-
araðgerðir á fjármagnsmarkaðinum,
sem fyrirsjáanlegar væru,“ sagði
Finnur í samtali við Morgunblaðið.
„Það gerðist fyrir nokkrum vikum.“
Finnur sagði að viðræðurnar væru
á frumstigi, en þegar liði fram í ágúst
gætu hlutirnir farið að gerast mjög
hratt. Verið væri að ræða ýmsa kosti,
sem hann vildi ekki greina nánar frá,
og kvað hann ótímabært að nefna
nokkrar upphæðir í þessu sambandi.
Eining um fjögur meginmarkmið
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins em framsóknarmenn mjög
áhugasamir um að samið verði við
SE-bankann, en sjálfstæðismenn
vilja fara með gát. Finnur kvaðst vita
að þeir ráðherrar, sem að umræðu
um hagræðingu á fjármagnsmarkað-
inum hefðu komið, væru sammála um
fjögur meginmarkmið.
Þeir væm í fyrsta lagi ásáttir um
mikilvægi þess að ná fram hagræð-
ingu á fjármagnsmarkaði. „Það er
hægt að gera með markvissari og
sjálfvirkari greiðslumiðlun en er í
dag,“ sagði hann. „Það er hægt að
gera með því að stuðla að sameiningu
fyrirtækja á fjármagnsmarkaði og fá
erlenda eignaraðild og flytja þannig
þekkingu og reynslu þeirra fyi’ir-
tækja inn í landið, sem hafa náð hvað
bestum árangri í hagræðingu á fjár-
magnsmörkuðunum."
Finnur sagði að í öðm lagi væru
menn sammála um það meginmark-
mið að mikilvægt væri að leita leiða
til að hámarka eignarhlut ríkissjóðs í
umræddum fyrirtækjum, það er Bún-
aðarbanka, Landsbanka og Fjárfest-
ingarbanka atvinnulífsins.
„Það verður best gert með því að
ríkið móti ákveðna stefnu um það
hvernig það verður gert þannig að
fjármagnsmarkaðir þróist,“ sagði
hann. „Það er til dæmis hægt með
sameiningu fjármálastofnana í eigu
ríkisins. Ef þær verða sameinaðar áð-
ur en sala hefst munu menn fá meira
fyrir eignarhlutinn en með því að
selja hver f sínu lagi.“
Finnur sagði að í þriðja lagi væru
menn sammála um að fá erlenda
eignaraðild inn á fjármagnsmarkað-
inn og í fjórða lagi væri talið mikil-
vægt að hafa í þessum fjármálastofn-
unum hvort tveggja, kjölfestu fjár-
festa, sem ættu stóra eignarhluti og
hefðu fjárfest í fyrirtækjunum til að
fá sem mestan arð út úr sinni fjár-
festingu, og tryggja um leið mjög víð-
tæka möguleika fólksins í landinu til
að geta eignast hlut í þessum íyrir-
tækjum.
„Þetta getur allt farið saman,“
sagði hann. „Og hagsmunirnir fara
saman.“
Ekki orðið var við ágreining
sljórnarílokka
Finnur kvaðst ekki hafa orðið var
við neinn ágreining milli Framsókn-
arflokks og Sjálfstæðisflokks um
þetta mál. „Umræðan er ekki komin
á það stig að hún komi fram í ein-
hverjum ágreiningi milli flokkanna.
Ég hef átt frumkvæði að því að koma
með tillögur í þessum efnum og þeim
hefur verið tekið vel af þeim ráðherr-
um, sem um málið hafa fjallað."
Hann kvaðst ekkert vilja segja
neitt um einstök atriði viðræðna um
Landsbankann við fulltrúa SE-bank-
ans, en samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins hefur sænski bankinn
krafist þess að eignast meirihluta í
Landsbanka Islands eða nægilega
stóran minnihluta til að ráða bankan-
um miðað við dreifða eignaraðild.
„Þessar viðræður eru á algeru
frumstigi," sagði hann. „Og viðræður,
sem eru á frumstigi, eru ekki farnar
að leiða neitt í Ijós um það hvað verð-
ur samið.“
Mikilvægt að niðurstaða
fáist fljótt
Finnur sagði að ekki væri miðað
við að ljúka viðræðum fýrir ákveðinn
tíma. „Hins vegar er mjög mikilvægt
fyrir þessi fyrirtæki að fá úr því skor-
ið eins fljótt og kostur er hvaða
stefnu málið mun taka þannig að það
sé friður og ró í kringum þau og þau
búi ekki við óvissu."
Að sögn Finns hafa verið settar
fram ýmsar hugmyndir um það
hvemig hátta mætti þessum viðslápt-
um;
„Ég útiloka ekkert í þeim efnum.
Mér finnst einn kostur fýsilegri en
annar án þess að vera tilbúinn að tjá
mig um það.“
Umræður um sölu hlutafjár í Landsbankanum til <
SE-bankinn gæti ekki (
meirihluta að óbreyttun
Lagaákvæði sem setja skorður við óbeinni
eignaraðild erlendra fyrirtækja að íslenskum
sjávarútvegsfyrirtækjum standa í vegi fyrir
því að erlendur banki á borð við SE-bankann
í Svíþjóð geti keypt hreinan meirihluta í
Landsbankanum, þar sem bankinn á helm-
------------------------------------------
ingshlut í Vátryggingafélagi Islands hf., sem
aftur á hlutafé í íslenskum sjávarútvegsfyrir-
----------7-------------------------------
tækjum. I samantekt Omars Friðrikssonar
kemur einnig fram að erlendur aðili mætti
— — 7
ekki eignast meira en 25% í VIS vegna eign-
arhluta þess í sjávarútvegsfyrirtækjum.
LÖG um fjárfestingu erlendra
aðila í atvinnurekstri hér á
landi banna beina eignarað-
ild erlendra fyrirtækja að ís-
lenskum sjávarútvegsfyrirtækjum og
setja óbeinni eignaraðild ákveðnar
skorður.
Alþingi breytti lögum um fjárfest-
ingu erlendra aðila hér á landi vorið
1996, sem fól í sér að óbein erlend
fjárfesting í íslenskum sjávarútvegi
var heimiluð upp að ákveðnu marki.
Áður en lögunum var breytt fór fram
mikil umræða um kaup Texaco á 33%
hlut í OLIS, þar sem OLIS var eig-
andi í mörgum útgerðarfyrirtækjum.
Samþykkt var bráðabirgðaákvæði um
að fresta framkvæmd laganna til 1.
janúar 1998 gagnvart íslenskum fyr-
irtækjum, sem að hluta til voru í eigu
erlendra aðila og sem áttu eignarhlut
í fyrirtækjum sem stunduðu veiðar
eða vinnslu.
Skv. lögunum frá 1996 er erlendum
aðilum nú heimilt að eiga allt að 25%
hlut í íslenskum fyrirtækjum sem aft-
ur eiga í fyrirtækjum sem stunda út-
gerð eða fiskveiðar hér við land. Fari
eignarhlutur íslenska fyrirtækisins í
öðru fyrirtæki, sem stundar veiðar í
efnahagslögsögunni eða vinnslu sjáv-
arafurða hér á landi, ekki yfir 5% má
eignarhiutur erlendra aðila þó vera
allt að 33%.
Ef milliliðum í þessari eignarhalds-
keðju fjölgar gilda þó ekki sömu tak-
markanir um óbeina fjárfestingu er-
lendra aðila, t.d. ef fyrirtæki A á hlut
í fyrirtæki B sem aftur á hlut í sjávar-
útvegsfyrirtækinu C, gæti erlent fyr-
irtæki hæglega eignast stærri hlut í
fyrirtækinu A en ofangreindar reglur
kveða á um. Skv. upplýsingum Bald-
urs Guðlaugssonar hrl., sem sæti á í
þingkjörinni nefnd um erlendar fjár-
festingar, sem hefur eftirlit með
framkvæmd laganna, gæti hinn er-
lendi fjárfestir þó væntanlega aldrei
eignast meira en allt að helmingshlut í
A, vegna hinnar óbeinu eignaraðildar
þess að sjávarútvegsfyrirtækinu.
VÍS á hlut í mörgum
sjávarútvegsfyrirtækjum
Fram kom í Morgunblaðinu í gær
að SE-bankinn í Svíþjóð hefur lýst
áhuga á að kaupa hlut í Landsbanka
íslands hf. og Vátryggingafélagi ís-
lands hf. Skv. frétt blaðsins í gær hef-
ur SE-bankinn lýst sig fylgjandi hug-
myndum um, að LÍ kaupi þann helm-
ingshlut í Vátryggingafélagi íslands
hf. sem bankinn á ekki nú. Yrði sá
eignarhluti greiddur með hlutafé í LI,
sennilega um 20% eignarhlut í bank-
anum. Það er hins vegar skilyrði af
hálfu SE-bankans skv. heimildum
blaðsins, að hann fái keyptan hreinan
meirihluta hlutafjár í LI eða a.m.k.
nægilega stóran minnihluta til þess að
ráða bankanum.
Á síðasta ári náðist samkomulag
milli Eignarhaldsfélags Brunabótafé-
lags Islands og Landsbankans um
kaup bankans á helmmgshlut í VÍS og
Líftryggingarfélagi Islands. VÍS á
eignarhlut í nokkrum íslenskum sjáv-
arútvegsfyrirtækjum. Þannig var t.d.
bókfært verð hlutabréfa VÍS í
Vinnslustöðinni hf. um 204 milljónir
kr. um seinustu áramót. VIS átti á
sama tíma 48 millj. kr. hlut í íslensk-
um sjávarafurðum hf., 89 millj. kr. í
Utgerðarfélagi Akureyringa, 54 milij.
kr. í Básafelli hf., 34 millj. kr. í Bor-
gey hf., 54 millj. kr. í Búlandstindi hf.,
54 millj. kr. í Fiskiðjunni Skagfirðingi
hf., 30 millj. kr. í Hólmadrangi hf., og
31 millj. kr. í Tanga hf. svo dæmi séu