Morgunblaðið - 01.08.1998, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 1. ÁGÚST 1998 43
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
SE-bankinn einn
kostur í málinu
Talsmenn stjórnarandstöðunnar
gagnrýna sölu ríkisbankanna
Stefnubreyting
af hálfu stjórn-
arflokkanna
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra
sagði í gær að hann væri hlynntur því
að erlendur banki kæmi inn í banka-
kerfið. Hann sagði að SE-bankinn í
Svíþjóð, sem átt hefur í viðræðum um
kaup á hlut í Landsbanka íslands hf.,
væri einn kostur í málinu.
Geir kvaðst hafa vitað af viðræðun-
um við sænska bankann, en bætti við
að forræðið í þessu máli væri hjá
Finni Ingólfssyni viðskiptaráðhen-a.
„Ég hef hins vegar áður sagt að það
séu margar útfærsluleiðir í þessu og í
mörg ár hef ég verið fylgjandi því að
fá erlendan banka inn í islenskan
bankarekstur," sagði hann. „Erlendur
banki getur komið með kunnáttu og
?rlends aðila
iignast
i lögum
nefnd. í flestum tilfellum er eignar-
hluti félagsins í einstökum sjávarút-
vegsfyrirtækjum vel innan við 10% en
dæmi eru um stærri hlut s.s. í
Vinnslustöðinni (15%) og
Búlandstindi (rúm 11%).
Af framansögðu er ljóst að erlend-
ur banki gæti ekki að óbreyttu eign-
ast meira en 25% beinan hlut í VIS,
þar sem eignarhluti VÍS í nokkrum
sjávarútvegsfyi-irtækjum er umfram
það 5% hámark eignarhluta, sem sett
er í lögunum. Bankinn mætti heldur
ekki eignast hreinan meirihluta í
Landsbankanum vegna þessara
tengsla. Erlenda bankanum væri þó
væntanlega heimilt að eignast allt að
helming hlutafjár í Landsbankanum,
þrátt fyrir óbeina eignaraðild Lands-
bankans að sj ávarútvegsfjTÍrtækj u m
í gegnum hlut bankans í VÍS. Engu
breytir í því sambandi þótt Lands-
bankinn myndi eignast 100% hlut í
VIS, svo framarlega sem félögin yrðu
rekin áfram sem tvö aðskilin fyrir-
tæki.
Nefnd endurskoðar lög
um erlenda fjárfestingu
Samkvæmt heimildum innan við-
skiptaráðuneytisins verða þessi álita-
efni um skorður við óbeinni eignarað-
ild erlendra aðila í sjávarútvegi skoð-
uð vandlega í tengslum við hugmynd-
ir sem uppi eru um sölu hlutafjár í
ríkisbönkunum til erlendra aðila.
Nefnd á vegum viðskiptaráðuneyt-
isins vinnur nú að endurskoðun lag-
anna um fjárfestingu erlendra aðila í
atvinnurekstri hér á landi. Búist er
við að nefndin muni leggja til að nú-
gildandi reglur um fjárfestingu er-
lendra aðila verði rýmkaðar enda er
nefndinni sett það markmið í erindis-
bréfi að örva erlenda fjárfestingu hér
á landi, sammkvæmt upplýsingum
aem fengust í viðskiptaráðuneytinu.
þekkingu, innleitt nýjar hugmyndir
um vöruþróun, markaðsmál, tækni-
væðingu og margt fleira, auk þess
sem hann flytur með sér fjármagn."
Að sögn Geirs er ekki lagaheimild
til að selja hlutafé í Landsbanka ís-
lands umfram 15 prósent í viðbótar-
hlutafé, sem væri um milljarður
króna. Allt annað yrði að fara fyrir
Alþingi og því yrðu allir samningar,
sem kynnu að vera gerðir, með fyrir-
vara um samþykki þingsins.
VILHJÁLMUR Egilsson, formaður
efnahags- og viðskiptanefndar Al-
þingis, segist ekki telja að mikil hag-
ræðing yrði með sölu Fjárfestingar-
banka atvinnulífsins til Búnaðar-
banka. Einfaldast væri að stíga þau
skref sem búið hafi verið að ákveða
að stíga, þ.e. að selja hlutabréf FBA á
almennum markaði. Hann fagnar
hins vegar ef Enskilda bankinn í Sví-
þjóð er tilbúinn til að kaupa Lands-
bankann. Sú spurning hljóti hins veg-
ar að vakna hvort bankinn hafi raun-
verulegan áhuga á að kaupa.
„Mér sýnist að sameining Búnaðar-
banka og FBA myndi helst skila því
að eigið fé bankanna minnkaði.
Rekstrarlega séð eru bankamir hvor
á sínu sviði og því hefði sameining
þeirra ekki í för með sér verulega
hagræðingu. Ef menn vildu lækka
eigið féð mætti allt eins hugsa sér að
Fjárfestingarbankinn keypti Búnað-
arbankann frekar en öfugt. Fjái'fest-
ingarbankinn myndi þá hafa forystu
um að ná fram hagræðingu t.d. með
sölu eininga eða á annan hátt. Þetta
er hins vegar flóknari leið en sú að
Axel Gíslason,
forstjóri VÍS
Eðlilegt
að kanna
áhuga er-
lendis
„ÉG HEF ekkert um þetta að segja,“
sagði Axel Gíslason, forstjóri Vá-
tryggingafélags Islands, aðspurður
um viðbrögð við fréttum af því að SE-
bankinn í Svíþjóð hafi lýst áhuga á að
kaupa meirihluta í Landsbanka og að
Landsbanki kaupi jafnframt þann
helmingshlut í VÍS sem bankinn á
ekki nú og greiddi fyrir með hlutafé í
bankanum.
„Þarna sýnist mér fyrst og fremst
um að ræða viðræður milli ríkisins,
sem eiganda Landsbankans, og hugs-
anlegra erlendra fjárfesta, SE-bank-
ans eða annarra. Fyrr en eitthvað
skýrist er í raun ekkert til að tala um.
Mér vitanlega liggur ekki fyrir niður-
staða í því sem snýr að ríkinu. Það
verður að hafa eitthvað í hendi til að
hafa skoðun,“ sagði Axel.
Axel sagði að sér kæmi ekki á óvart
að ríkið væri að huga að því að selja
bankana erlendum aðilum. „Það hefur
legið ljóst fyrir að stefna ríkisstjóm-
arinnar er að einkavæða þær fjár-
málastofnanir sem ríkið á. Liður í því
hlýtur að vera að kanna það hvort það
séu erlendir kaupendur inni í mynd-
inni,“ sagði hann.
byrja einfaldlega á að selja hlutafé í
Fjárfestingarbankanum og láta
markaðinn síðan um að leita hag-
kvæmustu niðurstöðu. Ég vil samt
ekki útiloka þessa hugmynd, en tel þá
betra að Fjárfestingarbankinn keypti
Búnaðarbankann.
Ef Enskildabankinn er reiðubúinn
til að kaupa Landsbankann er ég að
sjálfsögðu tilbúinn til að skoða það.
Ég hef hins vegar talið að það væri
afar lítill áhugi á þessu af hálfu er-
lendra aðila.
Mér hefur stundum virst að umræður
hér heima séu marklitlar vegna þess
að þegar til átti að taka reyndist ekki
raunverulegur áhugi vera fyrir hendi
hjá erlendu bönkunum. Ef áhuginn er
fyrir hendi þá er sjálfsagt að láta á
hann reyna.“
Vilhjálmur sagði að við endur-
skipulagningu á fjármálamarkaði
væri mikilvægt að taka eitt skref í
einu. Það hefði þegar verið búið að
ákveða að selja 49% í FBA og stjórn-
völd ættu ekki að láta umræðu um
víðtækari breytingar á bankakerfinu
tefja söluna.
FORYSTUMENN stjórnar-
andstöðunnar gangrýna
hugmyndir stjórnarflokk-
anna um endurskipulagn-
ingu á fjármálamarkaði. Margrét
Frímannsdóttir, formaður Alþýðu-
bandalagsins, vill að Búnaðarbanki og
Landsbanki verði sameinaðir. Sig-
hvatur Björgvinsson, formaður Al-
þýðuflokksins, segir alvarlegt ef sala
ríkisbanka sé nauðsynleg til að ríkis-
sjóður verði rekinn hallalaus. Guðný
Guðbjörnsdóttir, Kvennalista, útilok-
ar ekki sölu bankanna, en segir mikil-
vægt að við söluna verði tryggð sam-
keppni í bankastarfsemi.
Sighvatur sagði að fram komnar
hugmyndir um sameiningu Búnaðar-
banka og Fjárfestingabanka atvinnu-
lífsins og um sölu Landsbankans end-
urspegluðu vel þau helmingaskipti
sem ríkisstjórnin stæði fyrir.
„Það er látið í veðri vaka að hluta-
fjárvæðing bankanna á sínum tíma
hafi verið gerð til þess að gefa þeim
tækifæri til að starfa sjálfstætt og
efla sig, en nú er allt í einu farið að
tala um að það sé nauðsynlegt að
selja þá án tafar. Þetta er rökstutt á
þann hátt að án sölu ríkisbankanna sé
ekki hægt að ná markmiði um halla-
lausan rekstur ríkissjóðs. Það fannst
mér alvarleg tíðindi því það sýnir að
ríkisstjórnin hefur gefist upp við að
reka ríkissjóð með afgangi. Það að
geta ekki rekið ríkissjóð án halla
öðruvísi en að selja eignir þýðir að
rekstrarútgjöld ríkissjóðs eru miklu
hærri en rekstrartekjur. Ríkissjóður
hagar sér eins og fjölskylda sem fjár-
magnar neyslu sína með því að selja
frá sér íbúðina. Það er kjallarinn í
dag, stofan á morgun og eldhúsið eft-
ir helgina. Ríkisstjórnin virðist telja
vænlegra að selja eignir en að fara þá
leið að draga úr útgjöldum.“
Sighvatur sagðist hafa verið and-
vígur því að stofna Fjárfestingabanka
atvinnulífsins. Skynsamlegra hefði
verið að láta atvinnulánasjóðina
renna inn í ríkisbankana. Sighvatur
sagðist ekki hafa mikla trú á að það
væri fyrir hendi mikill áhugi hjá er-
lendum bönkum á að fjárfesta í ís-
lensku bankakerfi. Erlendum bönk-
um hefði í mörg ár verið heimilt að
koma hingað en þeir hefðu ekki sýnt
áhuga á að gera það.
Sameina Búnaðarbanka
og Landsbanka
Margrét sagði að Alþýðubandalag-
ið hefði verið andvigt því að gera
breytingar á eignarformi ríkisvið-
skiptabankanna á sínum tíma. Það
hefði sömuleiðis verið óþarfi að stofna
Fjárfestingabankann. Éðlilegra hefði
verið að atvinnuvegasjóðirnir í-ynnu
inn í ríkisbankana.
„Við höfum lagt áherslu á að ríkis-
bankarnir verði ekki seldir. Við telj-
um það ekki tímabært. Við höfum
jafnframt lagt áherslu á að það sé -
besta leiðin til að ná fram hagræð-
ingu og sparnaði í rekstri með því að
sameina Búnaðarbanka og Lands-
banka í einn banka. Það hafa komið
fram gild rök í þeim efnum m.a. í máli
bankastjóra Landsbankans á aðal-
fundum bankans. Þar hafa komið
fram tölur sem sýna að slík samein-
ing myndi skila spamaði. Við viljum
að ríkið eigi þennan banka áfram. Ég
held að atburðir síðustu mánaða stað-
festi að ríkið þurfi áfram að fara með
forræðið í bankamálum. Það hefði
ekki verið mögulegt fyrir okkur að fá
upplýsingai- um rekstur Landsbanka
og Búnaðarbanka ef þeir hefðu ekki
verið í eigu ríkisins. Við þurfum að
fara í þessa endurskipulagningu fyrst
og sjá svo hver þróunin verður.“
Tímasetning skiptir máli
„Mér virðist alveg ljóst að það hafi
orðið stefnubreyting hjá stjómar-
flokknum því að fyrir ári lýstu þeir
því yfir að hlutur ríkisins í ríkisvið-
skiptabönkunum yrði ekki seldur fyrr
en eftir fjögur ár. Tímasetning á
svona sölu skiptir mjög miklu máli og
því fagna ég því að efnahags- og við-
skiptanefnd hefur verið boðuð til
fundar til að ræða málin því ég veit .
ekki sjálf hvaða rök em fyrir því að
gera þetta núna. Það hefur að vísu
komið fram að það vanti 11 milljarða í
ríkiskassann vegna fjárlagagerðar
næsta árs og stefnan eigi að vera ljós
áður en fjárlögin eru lögð fram,“
sagði Guðný Guðbjörnsdóttir.
,AJmennt er ég og við Kvennalista-
konur hlynntar því að hagrætt sé í
bankakerfinu með því að það sé losað
um hlut ríkisins í Jyví og stofnanir
verði sameinaðar. Ég hef á þessari
stundu ekki nægilegar upplýsingar til
að taka afstöðu til mismunandi út-
færslna. Ég tel að það sé mjög mikil-
vægt að tryggja eðlileg samkeppnis-
skilyrði og að þessi uppstokkun á
fjármálamarkaðinum verði ekki
einkavinavæðing Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksins. Það verður
að tryggja að hér verði samkeppni í
bankarekstri, en slíkt eykur líkur á
að hér verði raunveruleg hagræðing
og að vaxtamunur muni lækka.
Ég tel einnig mikilvægt að ríkið fái
raunvirði fyrir eigur sínar. Það mætti
t.d. gera með því að skrá hlutabréfin
á Verðbréfaþingið. Einnig finnst mér
koma til greina að almenningur fái
eitthvað til sín beint t.d. í formi hluta-
bréfa og að starfsfólki sé gefinn kost-
ur á að kaupa. Ég er ekki andsnúin
því að erlendir aðilar komi inn í þessa
uppstokkun, en tel þó æskilegt að hér
verði einn viðskiptabanki í eigu ís-
lendinga ef hægt er að tryggja það.“ ,
Heildareignir SE Banken nema yfir sex þúsund milljörðum íslenskra króna
Þriðji stærsti banki Norðurlanda
með starfsemi í 20 löndum
SE BANKEN, sem hefur lýst yfir
áhuga á að kaupa meirihluta í
Landsbankanum, er þriðji stærsti
banki á Norðurlöndunum. Hann er
þungamiðja í fjármálaveldi Wallen-
berg-fjölskyldunnar sænsku, vold-
ugustu fjármálafjölskyldu Evrópu.
SE Banken sameinaðist trygg-
ingafélaginu Ti’ygg-Hansa seint á
síðasta ári. Fyrir voru starfsmenn
10.000 og bættust þá 3.300 starfs-
menn Trygg-Hansa við. Nam kaup-
verð Trygg-Hansa 16,8 milljörðum
sænskra króna, eða sem nemur 151
milljarði íslenskra króna. Sjóðir
undir stjórn sameinaða fyrirtækis-
ins nema 3.780 milljörðum íslenskra
króna og heildareignir þess 6.020
milljörðum. Starfsemi bankans er í
20 löndum víðs vegar um heiminn
og fer þjónustan meðal annars fram
í útibúum, símabönkum, hraðbönk-
um og á netinu, auk þess sem hann
býður upp á verðbréfamiðlun.
Sænskir fjölmiðlar veltu á sínum
tíma vöngum yfir hvort kaup SE
Banken á Trygg-Hansa hefðu verið
vandlega yfirveguð, eða aðeins fum-
kennd tilraun til að stækka, eftir að
tilraun til að sameinast
Nordbanken hafði farið í vaskinn.
Þar sem Svenska Handelsbanken,
stærsti norræni bankinn, hefði
keypt Stadshypoteket, húsnæðis-
lánastofnun, Sveabanken og Fören-
ingsbanken sameinast og Den
Danske Bank keypt Östgöta En-
skilda Banken hefði SE Banken æ
meir virst vera að missa af lestinni.
Því hafnaði Jacob Wallenberg,
bankastjóri SE Banken, á sínum
tíma og sagði að kaupin hentuðu vel
og væru fremur upphaf á þróunar-
ferli bankans en endir þess.
Vilhjálmur Egilsson um sameiningu
FBA og Búnaðarbanka
Betra að FBA kaupi
Búnaðarbanka