Morgunblaðið - 01.08.1998, Blaðsíða 60

; 60 LAUGARDAGUR 1. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ALDA
HALLDÓRSDÓTTIR
+ AIda Halldórs-
dóttir fæddist á
Akureyri 6. febrúar
1913. Hún lést í
Fjórðungssjúkra-
húsi Akureyrar 24.
júlí síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Halldór Sigur-
björnsson, sjómað-
ur og síðar formað-
ur, f. 22. feb. 1879 í
Vallanesi í S-Múla-
sýslu, d. 3. sept.
1912, drukknaði
þegar vélbáturinn
Fram frá Hrísey
fórst í ísafjarðardjúpi og með
honum tveir hásetar, Stefán
Þorsteinsson úr Hrísey og
Magnús Jónsson frá Arskógs-
strönd. Kona Halldórs (5. nóv-
ember1911 í Hrisey) var Guð-
laug Ólafsdóttir frá Steindyr-
um á Látraströnd,
f. 5. sept. 1886, d.
17. júlí 1972, for:
Ólafur Sigurðsson,
f. 25. ág. 1862, d.
19. nóv. 1890, og
k.h. (20. júní 1885)
Björg Helgadóttir f.
um 1866. Alsystkini
Guðlaugar; Ölafur,
Ingibjörg og Júiía,
hálfbróðir; Júlíus
Stefánsson. For-
eldrar Halldórs:
Sigurbjörg Hall-
dórsdóttir, f. 3. júlí
1843 á Kjarna í
Arnarneshreppi, og Sigur-
björn, vinnumaður að Steindyr-
um, er fór síðar til Vestur-
heims.
Útför Öldu fer fram frá Hrís-
eyjarkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Merkileg kona er horfin af leik-
sviði lífsins. Alda Halldórsdóttir var
þeirrar gerðar að þeir sem kynntust
henni bera með sér óminn af hugsun
hennar og lífsspeki allar götur frá
—'þeiiTÍ stundu. Þessi lágvaxna, knáa
kona bar í sér litskrúð og fjölbreyti-
leika hins hreina huga, með glað-
værð og látleysi sem engan lét
ósnortinn. Hún skartaði heiðríkju
hugans en átti það til að hvessa sig
þegar henni mislíkaði og setti þá
fram skoðanir sínar tæpitungulaust,
þó glettnin sindraði oftar en ekki að
baki orðanna. Þá var opinn á henni
austari fjörðurinn, einsog stundum
er haft á orði. Alda var ekki í félags-
málum og þaðan af síður í pólitík. Þó
gustaði af henni þegar sá var gállinn
' á henni. Hún var yfirlætislaus og allt
að því barnsleg í einlægni sinni. ís-
lensk alþýðukona er tignarheiti, sem
Alda Halldórsdóttiur bai- með reisn.
Kynni mín af Öldu eru ekki mæld á
kvarða margra heimsókna eða lang-
dvala í Hrísey heldur miklu fremur
þeim áhrifum sem hún hafði á mig
og dóttur mína. Það var mikið undur
að fyrirhitta konu sem var í senn
fjölfróð og orðheppin svo af bar, en
hlédræg útávið.
Hún var listfeng með afbrigðum
og handverk hennar prýðir fjölmörg
heimili bæði heima og erlendis.
Sumt var hugsað sem nytjahlutir
einsog t.a.m. dúkar og sængurver,
skreytt dáindisfógru milliverki, en
Vsvo fór a.m.k. á mínu heimili að
þessi sængurver eru sem helgur
dómur og helst tekin fram á að-
fangadag og sofið við þau um jólin.
Alda var ógift og barnlaus en vina-
hópurinn var mannmargur og taldi
hana til fjölskyldu. Skv. þeirri skil-
greiningu var hún undir það síðasta
ættmóðir stærstu fjölskyldu sem
um getur, og naut ástar og virðingar
barna kynslóð fram af kynslóð. Sum
þessara bama nutu þess á fullorð-
insárum að sækja hana heim með
eigin afkomendur, sem tóku þegar
ástfóstri við þessa góðu konu.
Ást hennar og tryggð við þetta
fólk sást glöggt á aragrúa ljós-
mynda af bömum, biúðhjónum og
4’ölskyldum sem prýddu hús henn-
ar. AUa þekkti hún með nafni og
tengdi mann við mann, útskýrði
vensl og skyldleika því ættfræðin
var á hreinu. Þannig fékk gesturinn
innsýn í helsta áhugamál hennar,
manneskjuna sjálfa. Alda fékk
snemma veður af því að ég hef gam-
an af grúski og hafði það íyrir sið að
siga mér á bókastaflann í kjallaran-
_um sem geymdi marga perluna.
Stundum fann ég bók í pússinu þeg-
ar ég kom heim. Þá hafði hún tekið
eftir því að ég sökkti mér ofaní ein-
hverja skrugkiuna og taldi við hæfi
-^að ég hefðí hana áfram. Hún gaf
dóttur minni bók Charles Dickens,
Pickwick skjölin. Sú bók var hest-
húsuð á skammri stund og vakti
áhuga hennar á þessum höfundi.
Gestrisni Öldu var látlaus en ein-
kenndist af örlyndi. Okkur var vísað
til sængur í smekklegum gestaher-
bergjum í kjallara. Þar var útvarp,
^vekjaraklukka, sturta og allur við-
urgjörningur slíkur að engan lang-
aði heim. Eg gleymi seint hangi-
ketsveisium í Holti. Alda kofareykti
sjálf sitt ket og viðlíka gómgæti hef
ég hvergi fengið annars staðar.
Það fyrsta sem ég tók eftir þegar
ég hitti Öldu var málfar hennar,
orðaval og frumleg framsetning hins
talaða orðs. Hugurinn vai- vökull.
Líkingarnai’ voru sterkar en einfald-
ar, málfar og hugsun skýr og bára
með sér frumleika lifandi tungu.
Lífsskoðun hennar byggði á gildi
góðleikans við menn og skepnur.
Það var ótrúleg lífsreynsla að
sitja að matborði hjá Öldu á sól-
björtum sumardegi, útihurðin ævin-
lega opin og skyndilega setti gest-
inn hljóðan þegar þröstur hoppaði
óvænt innum dymar í átt að borð-
gestum og hneigði sig í átt að hús-
móðurinni í Holti. „Sérðu frekjuna í
honum þessum, ætli ég hafi sosum
ekki gefið honum rúsínur í morgun?
Það er víst best að bæta þig aum-
inginn - þetta skaltu hafa en ekki
mæru meir.“ En „þetta“ voru ná-
kvæmlega þrjár rúsínur á gogg.
Bömin vora allt í einu stödd í
framandi ævintýri og Alda hlaut að
tala fuglamál. Á.m.k. lét fuglinn sér
segjast við rúsínukvótann og kvaddi
með höfuðhneigingu áður en hann
hélt út í sumarblíðuna á ný. Svo
kom sá næsti, þá enn annar og
þannig koll af kolli. Hún vann verk
sín hljóð og var öllum mönnum góð,
svo vitnað sé í þjóðskáldið Davíð
Stefánsson frá Fagraskógi. Smávin-
ir fagrir, foldarskart, kveða nú
harmljóð sitt við Holt. Hitt er víst
að kærleikur Öldu Halldórsdótturr
vex og dafnar í hjarta þeirra sem
eftir lifa. Þannig er minning hennar
varðveitt og virt sem vera ber og
skilar sér í betri heimi frá kynslóð
til kynslóðar.
Haraldur G. Blöndal
og fjölskylda.
Húsið hennar Öldu stendur hátt
austan við húsaþyrpinguna í Hrísey.
Það heitir Holt og er ysti bústaður
fastra ábúenda í austurbyggðinni;
þau fáu hús sem standa austar eru
öll í eigu sumarfólks eða farfugla
eins og Hríseyingar kalla fólkið sem
ekki deilir með þeim norlenskum
vetram. Alda var því útvörður aust-
urbyggðar og naut þess ætíð að búa
í friðsældinni utan við þorpið. Hún
fylgdist vel með öllum ferðum
manna og enginn farfugl var al-
mennilega kominn til Hríseyjar fyrr
en hann var búinn að heilsa upp á
Öldu. Né heldur var sami farfugl
floginn aftur suður á sómasamlegan
hátt fyrr en Alda var kvödd. Iðulega
stóð Alda fyrir utan húsið sitt,
garfandi í blómunum sínum sem
hún vökvaði jafnan með blóði á
haustin, eða stóð inni í litla gróður-
húsinu sínu þar sem rósirnar
sprattu stærri og fegurri en annars
staðar og þrestirnir flugu inn og út
um opnar dymar.
Það var alltaf heitt á könnunni
hjá Öldu.
í stofunum hennar Öldu héngu
ljósmyndir þétt á veggjunum. Við
gestinum störðu og brostu ásjónur
horfinna Hríseyinga jafnt sem núlif-
andi skyldmenna Öldu. Hún var
óforbetranlegur safnari af Guðs náð.
Saga Hríseyjar í myndum hékk í
stofunum hennar Öldu.
Heimsóknir til Öldu vora þó
meira en skoðun á ljósmyndum.
Hún var skemmtileg í viðræðu, með
ákveðnar skoðanir, fylgdist vel með
fréttum og lífí eyjarskeggja. Tilsvör
hennar vora oft mergjuð og hittu í
mark enda var Alda bæði greind og
fróð. Þannig sat hún oftast eða stóð
og horfði á gesti sína njóta veiting-
anna; lágvaxin með bros í augum en
í svipnum gat auðveldlega hvesst ef
henni misbauð eitthvað. Að skilnaði,
þegar gesturinn hafði hesthúsað all-
ar velgjörðirnar hennar Öldu, tók
hún í hönd hins sama og sagði alvar-
leg en með blik í augum:
- Ætlarðu að fyrirgefa mér þetta?
Alda bjó alla ævina í Holti; fyrst
með móður sinni, Áslaugu Ólafs-
dóttur, en faðir hennar fórst á sjó
þegar Alda var í móðurkviði. Alda
var einkabarn þeirra hjóna. Eftir
andlát móðurinnar bjó Alda ein í
húsinu.
Atvinnusaga kvenna í eyjunni á
þessari öld endurspeglast í Öldu;
hún var línustúlka, síðan saltaði hún
á plani og þegar síldin hvarf vann
hún í fiski, bæði úti og síðan í frysti-
húsinu. En hún sagðist hafa hætt
skömmu eftir að bónuskerfið var
tekið upp. Margir segja að bónusinn
hafi eyðilegt gamla samstöðu og
innleitt öfund, missætti og sundr-
ung meðal fólksins. Ég held að Öldu
hafi fundist að greiðsla eftir afköst-
um væri hrein niðurlæging og
móðgun við Hríseyinga.
Hún lá yfirleitt ekki á skoðunum
sínum hún Alda og það sem hún beit
í sig varð ekki auðveldlega úr henni
aftur snúið. Kannski var Alda svona
sjálfstæð af því að hún giftist aldrei.
Hún hélt áfram að vera einkabam
og gerði það sem henni sýndist og
langaði tfl. En hjartað var alltaf á
réttum stað.
Hún tók miklu ástfóstri við dýr og
þau löðuðust að henni. Ég held að
sú dýrategund sé ekki til í eyjunni
sem ekki hefur leitað skjóls hjá
Öldu á einn eða annan hátt. Lengi
átti hún kött sem hét Bubbi. Hann
var ógeltur fress og óvenjulegur að
því leyti að hann lét alla smáfugla í
friði sem líka vora einkavinir Öldu
og héldu til í garðinum hjá henni og
vildu helst ekki fara út úr blómahús-
inu sem síðar var reist fyrir framan
Holt. Alda hafði meira að segja
kennt Bubba að gæta hænuunganna
sinna þegar hún þurfti að bregða
sér af bæ; þá lá Bubbi ofan á vír-
netskassanum eins og varðhundur
og gætti gulu fiðurhnoðranna. Slík-
ur var áhrifamáttur Öldu. Alda átti
á þriðja tug fjár meðan búsmali var
enn í eynni. Eftir að mjólk varð dag-
leg söluvara í kaupfélaginu, hurfu
kýrnar af eynni og þegar Hríseying-
um var falið að einangra skosk
holdanaut, var óheimilt að eiga fén-
að á staðnum. Alda tímdi ekki að
fella rollurnar en fékk að geyma
þær hjá Hirti heitnum Þórarinssyni
á Tjöm í Svarfaðardal. Þangað fór
hún oft að heimsækja kindur sínar.
- Þær komu hlaupandi til mín og
þekktu mig alltaf undireins, var
Alda vön að segja.
I þessu fé voru tveir hrútar sem
Alda hélt sérstaklega upp á. Hún
nefndi þá Nixon og Pompideux sem
sýnir vel áhuga hennar á alþjóða-
málum. Og það er víst að engar
skepnur hafa stigið fæti sínum í
Hrísey sem hafa borið valdsmanns-
legri nöfn en hrútarnir hennar Öldu.
Nú er þessi svipmikli útvörður
austurbyggðar í Hrísey horfinn. En
minning Öldu Halldórsdóttur lifir
áfram.
Ingólfur, Jóhanna og Jónas.
í dag, laugardaginn 1. ágúst, er til
moldar borin vinkona mín Alda
Halldórsdóttir. Foreldrar hennar
voru Halldór Sigurbjömsson og
Guðlaug Ólafsdóttir. Halldór
drakknaði 3. september 1912, en
Alda fæddist á Ákureyri 6. febrúar
1913. Skömmu síðar flutti móðir
hennar til Hríseyjar. Þar hélt hún
heimili með bróður sínum, Ólafi
Ólafssyni. Alda ólst upp undir
vemdarvæng þeirra systkina.
HeimOið hafði nokkurn búskap sem
aukagetu er drýgði tekjumar. Alda
fór snemma að vinna fyrir sér og
vann alla almenna vinnu sem þar
bauðst.
Ég hændist mjög að þessu heimili
og fjölskyldu Öldu. Systkinin Guð-
laug og Ólafur voru mér afar hjart-
fólgin og kær, ekki síst vegna þess
hversu vel þau reyndust foreldrum
mínum og þá ekki síst föður mínum,
Jörundi Jóhannessyni, er hann rak
útgerð með Njáli Stefánssyni.
Alda var glettin og spaugsöm en
einlæg í öllum gerðum. Óhætt er að
segja að öllum var bæði hollt og gott
að kynnast Öldu og viðhorfum henn-
ar til lífs og líðandi stundar. Góð-
hjörtuð var hún, ráðug og æðrulaus
manneskja í fyllsta skilningi þess
orðs. Eftir að ég gifti mig tók hún
eiginmanni mínum, Kristni Sveins-
syni, af sömu ástúð og umhyggju og
hún hafði ævinlega auðsýnt mér og
svo var alla tíð og fram á hinsta dag.
Böm okkar, tengdaböm og barna-
börn vora henni afar hjartfólgin og
Alda fylgdist vel með þroska þeirra
og göngu á lífsbrautinni. Öllum þótti
þeim vænt um hana og skildu bæði
og skynjuðu að þar fór afar sérstök
kona, sjálfstæð, sterk, hjartahrein
og gersamlega laus við alla tilgerð.
Alda var vinmörg með afbrigðum
og ræktaði þó samband sitt við
hvern og einn sem enginn annar
væri. Hún bjó alla sína ævi í Hrísey
og vildi hvergi annars staðar vera.
Hún var lítið fyrir ferðalög framan
af en á efri áram átti hún það til að
bregða sér af bæ og leggja land
undir fót.
Alda var mikil hannyrðakona.
Eftir hana liggja mörg listaverk,
sem prýddu jafnt heimili hennar,
auk fiystihússins í Hrísey, fjölmörg
heimili um allt land og náðu að auki
alla leið til Bandaríkjanna. Hún
heklaði dúka, ennfremur milliverk,
sem að allra dómi vora hreinasta
snilld, og stundaði að auki útsaum af
stöku listfengi. Allt var þetta unnið
af mikilli gaumgæfni og smekkvísi.
Um tíma hrakaði henni svo sjón
að hún varð að leggja frá sér hand-
verkið. Það var henni mikil raun.
Hún leitað tvisvar lækninga á augn-
deild Landakotsspítala, fékk sjónina
aftur á skömmum tíma og tók aftur
til við handverk sitt af fullum krafti
og stundaði það fram á síðustu daga
sína. Hún var afar þakklát og hrærð
yfir þessu kraftaverki og taldi sig
aldrei geta þakkað þá gjöf.
Hún var náttúrubarn. Listfengi
hennar og fegurðarskyn gladdi gesti
og gangandi á hlaðvarpanum í Holti.
Þar blasti við ofurlítið skrúðhús, en
þar gat að líta litskrúðug og fram-
andleg blóm sem hún ræktaði sér og
öðrum til yndisauka. Alda var mikill
dýravinur. Allar skepnur hændust
að henni. Hún var glaðlynd og
glettnin var aldrei langt undan. Ég
man t.d. að lengi átti hún kött sem
hún kallaði Bubba kóng.
Þegar allt var drepið niður í Hrís-
ey með tilkomu holdanautabúsins
tók hún það afar næiri sér að eiga
enga skepnu. En Alda var ekki lengi
að finna nýjan vettvang til að hlú að
málleysingjanum. Innan skamms
var hún búin að laða að sér og heim-
ili sínu mikið þrastager og gaf þeim
reglulega allan ársins hring og
drýgði veisluna með rúsínum stóran
hluta ársins.
Eitt kvöldið gleymdi Alda að gefa
hópnum sínum og var rétt sofnuð
þegar hún vaknaði við hávaða á ein-
um glugganum. Þar voru mættir
vinir hennar, fuglarnir, er gerðu nú
hressilega vart við sig og linntu ekki
látunum fyrr en hún fór á fætur og
færði þeim kvöldskattinn, sem auð-
vitað var rúsínur. Síðan datt allt í
dúnalogn. Seinni árin reyndust
grannar hennar, Helgi og Guðrún,
Oldu sérlega vel á alla lund. Ekki
má gleyma hjónunum Gunnhildi og
Hauki, að ógleymdum Tómasi, bróð-
m- Gunnhildar, sem gerðu henni allt
gott og vora boðin og búin að stuðla
að velferð hennar og hamingju. Þau
reyndust traustir vinir. Þó era fjöl-
margir ótaldir og eiga þeir þökk
okkar og virðingu fyrir vinarþel og
heilindi við hana. Ekki óraði mig
fyrir því er ég ræddi við Öldu í síma
fyrir rúmri viku að það yrði okkar
síðasta samtal. Ég mun ávallt minn-
ast hennar með virðingu og þökk
fyrir okkar kynni. Hrísey er fátæk-
legri eftir en áður við fráfall hennar,
því í margra huga var hún drottning
Hríseyjar.
Læknum og hjúkranarfólki
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri
flytjum við þakkir fyrir umönnun og
hlýju í hennar garð.
Elsku Alda mín, far þú í friði og
friður Guðs þig blessi. Þú lifir í
hjörtum okkar allra. Blessuð sé
minning þín.
Margrét Jörundsdóttir
og fjölskylda.
Alda var indæl kona og gleymist
mér aldrei. Hún átti auðvelt með að
hæna að sér dýr, t.d. þrestina sem
hún vandi á að koma á tröppurnar
sínar. Þar gaf hún þeim rúsínur á
sumrin og vorin, en kom vetur og
haust ... Hún átti líka lítið glerhýsi.
Þar ræktaði hún fallegar rósir. Hún
var listakona, t.d. að hekla og
sauma. Allt var unnið af natni og
umhyggju.
Þegar ég kom til Hríseyjar með
mömmu og pabba tók hún á móti
okkur með kofareyktu hangikjöti
sem var mikið meira en við gátum
komið ofan í okkur með góðu móti.
Ég get aldrei gleymt hvað neiið
hennar var alltaf jákvætt, því hún
hló um leið og hún neiaði. Álda var
aldrei eigingjörn eða montin. Hún
kunni svo sannarlega að láta fara
vel um gestinn eins og hann væri
einn í heiminum. Öllum sem þekktu
Öldu eða kynntust henni á einhvem
hátt þótti óskaplega vænt um hana.
Langflestar minningar mínar úr
Hrísey era um hana, því þegar ég
fór þangað hlakkaði ég mest af öllu
til að hitta Öldu.
Síðustu jól fékk ég heklað jóla-
skraut, sem við hengdum strax upp
á jólatréð. Ég mun alltaf láta þetta
handverk hennar Öldu hanga á
mínu tré. Nú er hún horfin og tómið
verður aldrei fyllt. Hún lifir í minn-
ingunni og sú minningin er öllum
kær. Mér datt aldrei í hug þegar ég
hringdi í hana fyrir u.þ.b. hálfum
mánuði að þetta yrði okkar síðasta
samtal.
Megi hún hvfla í friði.
Ingunn Margrét Blöndal.
Þótt ekkert sé eðlilegra en að
aldrað fólk falli frá kom fregnin um
skyndileg veikindi og fráfall Öldu
frænku á óvart. Alda sem var svo
lífsglöð og víðsýn virtist ekkert eld-
ast og naut þess að vera innan um
fólk jafnt ungt sem aldið. Þær vora
ófáar ferðirnar sem farnar voru til
Hríseyjar til þess að heimsækja
Öldu. I þessum heimsóknum lagði
Alda sig fram við að gera vel við
gestina og hafði hún innréttað fal-
lega stofu í húsi sínu sem hún kall-
aði „svítuna". Þar hafa ófáir gist
bæði vinir og ættingjar. Gestrisni
öldu var við brugðið og í hvert sinn
sem við áttum spjall saman í síma
spurði hún hvenær við kæmum í
„svítuna".
Heimsóknirnar til Öldu frænku
eru nú dýrmætar minningar sem við
geymum.
Alda var fróð og vel gefin, þótt
ekki hefði hún átt kost á langri
skólagöngu frekar en margir af
hennar kynslóð. Gaman vai- að
fræðast af Öldu um hvað eina, lífið í
Hrísey fyrr á áram, um gengna ætt-
ingja eða fjöllin í nánasta umhverfi.
Alda átti fjölmarga vini sem heim-
sóttu hana og töluðu við hana í síma.
Björg frænka hennar saknar nú vin-
ar í stað en þær töluðust við nær
daglega og var þá ýmislegt rætt
bæði það sem efst var á baugi í þjóð-
málum sem og liðin tíð.
Mestalla starfsævi sína vann Alda
við fiskvinnslu en hafði á áram áður
auk þess kindur og lítinn búskap
með höndum. Hin síðari ár undi
Alda sér við blómarækt og hannyrð-
ir og minnti oft á drottningu í ríki
sínu þegar hún stóð á húströppun-
um og horfði yfir Eyjafjörðinn sem
var henni svo kær.
Góð kona hefur kvatt, blessuð sé
minning hennar.
Þorsteinn Alexandersson og
Sigríður Ósk Lárusdóttir.