Morgunblaðið - 01.08.1998, Blaðsíða 65

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 1. ÁGÚST 1998 65
4
4
4
4
4
4
1
4
4
í
4
4
4
1
4
í
i
4
i
4
I
I
í
I
Morgunblaðið/Halldór
LIÐIN eru 50 ár um þessar mundir frá því Fossvogskirkja var vígð.
Hálf öld frá vígslu Fossvogskirkju
Um 100 þúsund manns
sækja athafnir á hveiju ári
FORSTJÓRI Kirkjugarða Reykjavfkurprófasts-
dæma er séra Þórsteinn Ragnarsson.
UM það bil 11% af útförum hérlendis eru bálfarir.
FYRIR nokkrum árum var Fossvogskirkja endurnýjuð hið innra.
Fossvogskirkja 1
Reykjavík gegnir því
sérhæfða hlutverki að
vera útfararkirkja og
hefur gert það í um
hálfa öld. I tilefni tíma-
mótanna ræddi Jó-
hannes Tdmasson við
Þórstein Ragnarsson,
forstjóra Kirkjugarða
Reykj avíkurprófasts-
dæma, um reksturinn
og útfararsiði.
HÁLF öld er um þessai-
mundir frá því Fossvogs-
kirkja var vígð. Það gerði
séra Bjarni Jónsson
vígslubiskup hinn 31. júlí 1948.
Kirkjan var í raun vígð nokkru áður
en hún var fullbúin þar sem formað-
ur Bálfarafélagsins, Gunnlaugur
Claessen, lést um þær mundir og
þótti sjálfsagt að verða við bón hans
um að útför hans yrði frá Fossvogs-
kirkju og að líkama hans yrði eytt í
hinni nýju bálstofu.
Þórsteinn Ragnarsson er forstjóri
Kirkjugarða Reykjavíkurprófasts-
dæma, KGRP, og segir hann langan
aðdraganda hafa verið að byggingu
kirkjunnar. „Umræða um byggingu
sérstakrar útfararkirkju kom meðal
annars í kjölfar skrifa lækna í höfuð-
borginni kringum 1930 en þeim þótti
nauðsynlegt að breyta útfórum.
Ræddu þeir málið út frá heilbrigðis-
sjónarmiði og út frá kostnaði við út-
farir sem oft þótti mikill," segir Þór-
steinn þegar hann er beðinn að rifja
upp söguna. „Söfnuðirnir í Reykja-
vík tóku við stjórn kirkjugarðanna
árið 1932 og þá var talið að bygging
útfararkirkju, kaup á líkbíl og öðrum
búnaði gæti bætt skipulag og lækkað
útfararkostnað."
Undirbúningur hófst 1943
Byggingarsaga kirkjunnar er rak-
in nokkuð í bæklingi sem gefinn var
út í tilefni af starfi KGRP í 60 ár. Þar
segir meðal annars um aðdragand-
ann: „Stjórn kirkjugarðanna var í
höndum sóknarnefndarinnar í
Reykjavíkurprestakalli og safnaðar-
stjómar Fríkirkjusafnaðarins, en
þegar Reykjavíkurprestakalli var
skipt í fjórar sóknir árið 1940, varð
sú breyting á þessu að í kirkjugarðs-
stjórn var kosinn einn maður úr
hverjum söfnuði og kaus safnaðar-
stjóm hann úr sínum hópi. Þessi
nÝÍa stjórn tók við störfum í ársbyrj-
un 1941 og var fyrsta verk hennar að
skapa fjárhagslegan gmndvöll fyrir
kirkjubyggingu.
Málið tafðist af ýmsum ástæðum
m.a. vegna þess að bæjarstjórn fór
þess á leit 1943 að stjóm Kirkju-
garðanna yrði tekin úr höndum safn-
aðanna og fengin sér í hendur.
Kh-kjumálaráðherra sá ekki ástæðu
til þess að verða við þeirri ósk sam-
kvæmt ákvörðun þar um 30. október
1943.
„Þá fyrst gat kirkjugarðsstjórnin
aftur um frjálst höfuð strokið,“ segir
borgarstjórinn fyi-rverandi, Knud
Zimsen, um þennan meiningarmun
við bæjarstjórnina. Byggingarstjóm
fól síðan húsameistumnum Sigurði
Guðmundssyni og Eiríki Eiríkssyni
að gera uppdrætti að Fossvogs-
kirkju.
Ákveðið var að byggja útfarar-
kirkju fyrir Reykjavíkurprófasts-
dæmi sem tæki 250-300 manns í
sæti, og sambyggt við hana full-
komna líkgeymslu með kælibúnaði.
Samvinna var höfð við Bálfarafélag
íslands um byggingu bálstofu í
tengslum við kirkjubygginguna,
enda urðu menn sammála um kosti
þess að hafa bálstofuna sem næst út-
fararkirkju prófastsdæmisins."
Sveinn Bjömsson, forseti Islands,
lagði hornstein að kii’kjunni 25. aprfl
1946 og var hann úr sléttfáguðu ís-
lensku gabbrói í kór kirkjunnar.
Eins og fyrr segir var kirkjan vígð
31. júlí til að geta orðið við hinsu ósk
formanns Bálfarafélagsins en 12.
desember sama ár var hún endan-
lega tekin í notkun.
Endurbygging 1990
Margvíslegar endurbætur hafa
farið fram á kirkjunni frá því hún
var byggð og má segja að hún hafi
næstum verið endurbyggð árið 1990
í kjölfar samkeppni um endurbætur
á henni. Hana unnu arkitektarnir
Árni og Sigbjörn Kjartanssynir. Sett
EFTIR endurnýjun er kirkjan
með allt öðru sniði.
var upp ný altaristafla eftir Helga
Gíslason, innviðir kirkjuskipsins
endurnýjaðir og sætum fjölgað. Tek-
ur hún nú um 350 manns. Á síðasta
ári hófust síðan endurbætur á hljóm-
burði og er þeim nú að ljúka.
Kringum 100 þúsund manns koma
á ári hverju til athafna í Fossvogi og
segir Þórsteinn að þar fyrir utan
vitji tugir þúsunda manna leiða ást-
vina sinna, ekki síst um jólaleytið.
Einn liður í starfi KGRP hefur verið
að viðhalda og hlúa að útfararsiðum
sem þróast hafa hérlendis um aldir.
Kirkjugarðarnir munu leitast við að
auka faglega umræðu um sérís-
lenska útfararsiði, efla útgáfustarf
þar að lútandi og miðla upplýsingum
til allra sem að útfórum koma.
Þórsteinn segir að á síðasta ári
hafi verið teknar 972 grafir í kirkju-
görðunum fjórum sem tilheyri
KGRP. í Suðurgötugarði voru tekn-
ar 32 grafir og voru duftker 19 af
þeim fjölda, í Fossvogskirkjugarði
var fjöldi grafa 355 og þar af 63 duft-
ker og að auki 98 grafir í duftgarðin-
um í Fossvogi og í Gufunesi voru
teknar 497 grafir, þar af 10 duftker.
Forvitnilegt er að heyra um fjölda
bálfara og hvert hlutfall þeirra sé:
„Þeim hefur farið fjölgandi og eru
nú milli 11 og 12% af öllum útfórum.
Erlendis er hlutfallið mun hærra og
er til dæmis um eða yfir 70% í Sví-
þjóð og Danmörku en um 30% í Nor-
egi. Ég hef líka á tilfinningunni að
áhugi fyrir bálforum sé að aukast úti
á landi. Á síðasta ári fóru fram 205
líkbrennslur í bálstofunni hér og
fóru 32 duftker af þeim út á land.“
Eina bálstofa landsins er i
Reykjavík
Þórsteinn segir að eina bálstofa
landsins sé í Reykjavík en áhugi fari
vaxandi hjá íbúum utan höfuðborg-
arsvæðisins að senda kistur í Bál-
stofuna í Fossvogi eftir útfór í
heimabyggð og fá síðan duftker send
til baka til jarðsetningar. Hann segir
að KGRP hafi nýlega gefið út rit til
þess að fræða almenning um bálfarir
og líkbrennslu og til að skapa raun-
hæfar forsendur fyrir einstaklinga
til að velja hvort útfór þeirra verði
bálför eða jarðarfór.
„Það má kannski segja að hér ráði
að einhverju leyti hagkvæmnissjón-
armið. Gröf með duftkeri tekur sjö
sinnum minna pláss en hefðbundin
gröf og því fer miklu minna land-
svæði undir kirkjugarða ef bálfarir
verða almennar. Útförin sem slík er
hin sama þegar hún fer fram í sókn-
arkirkju en fari hún fram í Fossvogi
geta aðstandendur valið um það
hvort kistan er borin út eftir athöfn-
ina eða ekki. Þeir geta einnig valið
um það hvort hún er borin fram í
anddyri til að fólk geti signt yfir
hana eða borin út í líkbifreið. Það
eina sem er frábrugðið er að sjálf
jarðsetningin fer ekki fram fyrr en
nokkrum dögum síðar.“
Verða menn að láta í Ijós ósk um
bálfór fyrir andlát eða geta ættingj-
ar ákveðið slíkt?
„Það er hvort tveggja til. Þegar
andlát ber að höndum og þjónusta er
veitt hjá okkur er kannað hvort við-
komandi hafi gefið út yfirlýsingu um
að hann vilji bálför en slíkum yfirlýs-
ingum er oftast komið til okkar. Oft
hafa menn sem sagt gengið frá þessu
áður en það kemur einnig fyrir að
ættingjar ákveði slíkt. Um það verð-
ur þó að vera fullt samkomulag en
það eru yfirleitt prestarnir sem fara
í gegnum þessa umræðu með að-
standendum.“
Tveir nýir
kirkjugarðar í sigtinu
Þegar er farið að huga að landi
fyrir næstu kirkjugarða en Þór-
steinn segir ljóst að Gufunesgarður-
inn verði fullsettur kringum árið
2015. Tekið hefur verið frá land í
Leirdal í Kópavogi og er búist við að
nýr kirkjugarður verði tekinn í notk-
un þar árið 2001. Þá er einnig frátek-
ið 20 hektara land við Stekkjar-
brekkur við Vesturlandsveg sem
tæki við af Gufunesgarðinum. Þyrfti
það að vera tilbúið kringum árið
2010. Og forstjórinn segir bygginga-
framkvæmdir á 10 ára starfsáætlun
kirkjugarðanna:
„Hugmynd er uppi um að reisa um
150 til 200 manna grafarkirkju í
Gufunesgarðinum sem sambyggð
yrði framtíðarbálstofu, líkhúsi og
þjónustuhúsum. Þetta er allt á frum-
stigi, hönnun þessara mannvirkja
verður að líkindum boðin út seint á
þessu ári eða í upphafi þess næsta.“
Starfsemi kirkjugarða er fjölþætt
og er einn þeirra umhirða garðanna.
Þórsteinn segir mikla áherslu lagða
á að viðhalda görðunum eins og um
lystigarða væri að ræða, umhverfið
eigi að vekja þægilegar tflfinningar,
þangað eigi að vera gott að koma
jafnt fyrir þá sem vitja leiða ástvina
sinna og þá fjölmörgu sem ganga um
þá og njóta útivistar. Rúmlega 100
sumarstarfsmenn sjá um snyrtingu
og viðhald á leiðum í kirkjugörðun-
um. Hefur þeim fækkað umtalsvert á
síðustu árum og nú hefur verið tekið
upp bónuskerfi og skipta garðarnir
og starfsmenn með sér hagnaði af
hagræðingunni. Þá er lögð áhersla á
að varðveita gömul menningarverð-
mæti í görðunum, svo sem minnis-
merki og umbúnað legstaða.
Að lokum má nefna að KGRP eiga
og reka útfararstofu sem er sjálf-
stætt fyrirtæki með aðskildum fjár-
hag og sérstakri stjórn. Sér það um
útfararþjónustuna í Reykjavík og
nágrannasveitarfélögum ásamt fjór-
um einkareknum útfararstofum.