Morgunblaðið - 06.08.1998, Blaðsíða 52

- 52 FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
„Þar eð bók sú, er hjer
kemur fyrir almennings
sjónir, eflaust er hin
fyrsta, er birzt hefir á
vorri tungu um hamiyrð-
ir kvenna, hefir það verið
ýmsum erfiðleikum
■+' bundið bæði hvað efhi og
orðfæri snertir að koma
henni í eins æskilegt horf
og yjer í fyrstu höfðum
ætlað oss; og með því að ekkert
hefir fyr verið ritað í þeirri grein á
íslenzku, er vjer gátum haft oss til
stuðnings, höfúm vjer orðið að taka
fáein nýmynduð og sjaldhöfð orð í
bókina, og eru þau talin upp aptast
í bókinni og jafnframt hin almennu
heiti þeirra á erlendu máli [... ]
I boðsbrjefi því, er vjer sendum
út um sveitir í fyrra sumar, lofuð-
um yjer hjer um bil 200 uppdrátt-
um, en sakir þess að undirtektir al-
þýðu vóru svo góðar, sannfærð-
umst yjer um, að þörf væri á ís-
Ienzkri hannyrðabók og höfúm því
bætt nálega 100 uppdráttum við
hina upphaflegu tölu uppdrátt-
anna, svo að nú eru þeir hjer um bil
300, án þess þó að hækka verðið á
bókinni fyrir áskrifendur upp úr
þeim 3 krónum, er vjer verðsettum
hana í öndverðu.“
Þannig hefst formáli að fyrslu
hannyrðabók sem gefin var út á Is-
landi. Það var árið 1886 sem hún
kom út og bar heitið „Leiðarvísir til
að nema ýmsar kvenlegar hannyrð-
ir eptir Þóru Pjetursdóttur, Jarðþr.
Jónsdóttur og Þóru Jónsdóttur".
í bókinni eru kenndar aðferðir
við að hekla og skattera en ekki er
kennt að prjóna sem kom í fyrstu á
óvart. En ástæðan fyrir því er ein-
föld: „Þar eð pijón er svo almennt
hjer á landi, virðist eigi þörf á að
kenna aðferðina við það, eins og
t.d. við hekl, og hver, sem
j, kann sljett prjón, getur
í prjónað eptir útskýringu
I J á prjónauppdráttum í
Vj bók þessari og með lilið-
I sjón af þeim.“ Svo mörg
voru þau orð. Eitt er þó
víst að í dag þarf að halda
þeirri kunnáttu við með
kennslu því það er ekki
jafn sjálfsagður hlutur nú
að allar konur kunni að prjóna. I
bókinni eru um 300 „uppdrættir"
og einnig ei*u mjög vel teiknaðar
myndir sem tilheyra hverri upp-
skrift. Þó nokkuð margar upp-
skiiftir eru af hekluðum hlutum og
einnig eru greinargóðar kennslu-
aðferðh' í hekli og byrjar bókin á
því.
Aður en bókin útskýrir hvernig á
að hekla kemur skemmtileg máls-
grein sem er jafnframt sú fyrsta
fyrir utan formálann: „Hekl er
nauðsynlegt að kunna, og má hekla
ýmsan gagnlegan fatnað bæði með
innlendu og útlendu bandi. Einnig
má hekla ýmsa hluti til gagns og
prýðis með hvítum eða mishtum
tvinna eða „ankergami"; en svo að
konur verði leiknar í hekli er bezt
að þær læri það sem yngstar." Um
síðastnefnda atriðið þarf vart að
deila.
Eins og áður hefur verið sagt er
einfalt að hekla og ungir sem aldn-
ir geta lært það á stuttum tíma.
Auðvitað er þó best að byrja á ein-
földum hlut, til dæmis þessu fína
sjali sem Spuni býður upp á þennan
ágústmánuð.
Ýmiskonar sjöl hafa frá ómuna-
tíð verið tengd Iífi og starfi ís-
lenskra athafnakvenna enda hent-
ug sem skjól gegn veðrum og vind-
um og ekki síður til prýðis konum á
öllum aldri.
(Fyrirsæta Bryndís Björgvinsd.)
SJAL er góð tækifæris- og jólagjöf.
Heklað
sjal
Heklað úr PEER GYNT 100%
ull. Fæst í 44 litum.
ÞETTA sjal er mjög auðvelt að
hekla, svo nú er tækifærið að
byrja að læra að hekla íyrir þá
sem ekki kunna, bara loftlykkj-
ur, keðjulykkjur og stuðlar.
LENGD á sjali u.þ.b. 150 sm.
Sídd þar sem er breiðast u.þ.b.
62 sm.
PEER GYNT
Gult nr. 126 7 dokkur
Heklunál nr. 4.5
Heklið 276 11. (ef óskað er eftir
stærra sjali eru heklaðar 282-
288-294-300 loftlykkjur o.s.frv.)
1. umf.: Stingið heklunáhnni í
fjórðu loftlykkjuna frá nálinni og
heklið 1 umferð af stuðlum =
273 stuðlar.
2. umf.: Snúið við og heklið
keðjulykkjur í 3 fyrstu stuðlana.
Heklið nú þannig: 3 loftlykkjur
= þetta er alltaf fyrsti stuðull í
umferð, 2 stuðlar, 3 loftlykkjur,
hoppið yfír 3 stuðla, * 3 stuðlar,
3 loftlykkjur, hoppið yfír 3
stuðla *. Endurtakið frá * - *
alla umferðina en endið á 3
stuðlum, skiljið eftir 3 stuðla =
45 stuðlahópar.
3. umf.: Heklið keðjulykkjur í 3
fyrstu stuðlana. Heklið nú
þannig: 3 stuðlar utan um loft-
lykkjubogann, 3 loftlykkjur,
hoppið yfir stuðlahópinn *. End-
urtakið frá * - *. Endið á að
hekla 3 stuðla utan um síðasta
loftlykkjubogann.
Endurtakið alltaf 3. umf. Sjalið
minnkar um 1 stuðlahóp í hverri
umferð þar til 1 stuðlahópur er
eftir.
Kögur: Klippið 20 sm langa
spotta, leggið saman 4 spotta og
notið aðferðina sem sýnd er á
myndinni til að gera kögrið.
Einnig getur lengdin og þykktin
á kögrinu farið eftir smekk
hvers og eins.
JÁ, svo sannarlega borðar fólk
spínat víða um heim. Eftir að
Stjáni blái hámaði í sig spínat
fyrr á öldinni og gerir sjálfsagt enn
og varð allra manna sterkastur var
spínati haldið að börnum með góð-
um árangri. Á 6. og 7. áratugunum
var skv. rannsóknum skýrt frá því
að oxalsýra væri í spínati, en hún
bindur kalkið þannig að það nýtist
ekki. Margir urðu dauðhræddir og
spínatneysla minnkaði um allan
heim. Staðreyndin er sú að til þess
að þetta gerist þarf að borða svo
mikið spínat að það er varla mögu-
legt. Mjög mikið járn og A- og C-
vítamin er í spínati svo að við ætt-
um að borða mikið af því, enda
sprettur það eins og arfi a.m.k. í
garðinum hjá mér. En af hverju
hættu íslendingar að borða spínat?
Niðurstaða þessara rannsókna
barst líka til Islands, en grun hefi
ég um að ástæðan sé önnur - sú að
íslendingar matreiddu spínatið
ekki á réttan hátt. T.d. var algengt
hér áður fyrr að sjóða spínat í
mjólk og búa til jafning og borða
með steiktum físki og ýmsu öðru.
Ég var í æsku ekki hrifín af þeirri
matreiðslu. Flestir hér á iandi
sjóða spínat enn í mjólk eða vatni,
en það eigum við alls ekki að gera.
Til þess að spínat verði gott þarf að
sjóða það mjög stutt - í um 3 mín-
útur við mjög vægan hita og nota
ekki annað vatn til suðunnar en
það sem situr á blöðunum eftir
þvott. Síðan þarf að taka spínatið
úr pottinum, saxa og setja á sigti
og pressa allan vökva úr því með
sleif eða skeiðarbaki. Þá fyrst er
spínatið tilbúið til notkunar. Það
kemur manni á óvart hversu lítið
Matur og matgerð
Spínat
Borðar nokkur spínat lengur? spurði
kona nokkur Kristínu Gestsdóttur
um leið og hún leit yfir
gróskumikið spínatbeð hennar.
verður úr spínatinu þegar búið er
að gera þetta, en það er mun
bragðbetra þegar þetta er gert.
Frosið og niðursoðið spínat þarf að
sía og nota síðan eins og soðið
ferskt spínat. Spínat hentar vel í
alls konar eggja- og ostarétti.
Eggjakaka með spínati,
handa 3
______Mikið af spínatblöðum_____
____________30 q smjör__________
____________örlítið sall________
_________nýmqlqður pipar________
1 -2 skvettur úr tabaskósósuflösku
______6 lítil eqq eða 5 stór____
Vi dl rifinn sterkur ostur, sú tegund
sem ykkur henta
1. Skolið spínatið vel, klippið úr
blöðunum það gi'ófasta af miðæð-
inni. Sjóðið síðan í 3 mínútur við
meðalhita í því vatni sem loðir við
blöðin. Takið úr pottinum, saxið
með hnífi á bretti, setjið á sigti og
pressið sem mest af safa úr. Setjið
aftur í pottinn, hrærið smjörið út í.
2. Þeytið egg, salt, pipar og
tabskósósu. Rífið ostinn og setjið
saman við.
3. Hitið bakaraofn í 200°C, blást-
ursofn í 180‘>C. Smyrjið eldfast fat,
hellið heiming eggjahrærunnai- á
fatið og setjið í bakaraofninn í um 8
mínútur eða þar til þetta er
nokkurn veginn hlaupið saman.
Smyrjið þá spínatinu jafnt yfir og
hellið því sem eftir er af eggja-
hrænmni yfir. Setjið aftur í bak-
araofninn og bakið í um 6 mínútur
eða þar til allt hefur hlaupið saman.
Meðlæti: Tómatar í bátum,
ristað brauð og smjör.
Athugið: Fyrir þá sem nota lítið
smjör er hentugt að kaupa það í
smápökkum, hver pakki vegur 15 g.
Spínat með kotasælu
Nokkuð mörg spínatblöð
_________15 g smjör________
_______nýmalaður pipar_____
_______1/8 isk. múskat_____
1 lítil dós kotasæla
1. Sjóðið spínatið í 3 mínútur, sjá
hér að ofan. Meðhöndlið eins og
þar segir. Setjið smjör, pipar og
múskat í.
2. Hellið kotasælunni á sigti, tak-
ið spínatpottinn af hellunni og bæt-
ið henni út í.
Meðlæti: Ristað brauð.
Óvenjulegur spínatréttur
Nokkuð mörg spíngtblöð
1 frekar stór laukur
__________20-25 g smjör_________
__________1 msk. matarolíg______
__________V2 dl rúsínur_________
V2 dl furuhnetur (nota mó saxaðar
valhnetur)
1. Afhýðið lauk og saxið smátt.
Þvoið spínatblöin og saxið.
2. Setjið smjör í lítinn pott, sjóðið
laukinn á því við mjög vægan hita í
5 mínútur. Bætið þá spínatinu út í.
Sjóðið áfram í 3 mínútur.
3. Takið pottinn af hellunni, sax-
ið rúsínur, setjið út í ásamt hnetum
og blandið vel saman.
Meðlæti: Ósætt kex eða ristað
brauð.