Morgunblaðið - 07.08.1998, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 7. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Á ferð
yfir
Kjöl
HEIMSÓKNIR erlendra ferða-
manna til landsins eru nú í há-
marki. Þessa ferðalanga hittu
Morgunblaðsmenn á Kili.
Paul, 17 ára, og Nicky, 22
ára, eru á norðurleið yflr Kjöl
ásamt þremur öðrum félögum,
í hringferð um landið. Allir eru
þeir Lundúnabúar og félagar
og teymi í sama róðrarklúbbi.
Á meðan fjórir hjóla keyrir
einn þeirra sendiferðabílinn
með birgðir og útbúnað.
Áfangastaðurinn þennan dag-
inn voru laugarnar á Hvera-
völlum eftir ríflega 100 km
hjóladag á þvottabrettum Kjal-
vegar. Rigningin sem á þeim
buldi þótti þeim hressandi enda
vanir vætu í kappróðrinum.
Frakkarnir Richard, 27 ára,
Bertrand, 25, René 26, og
Resnais 29. Þeir höfðu lagt upp
frá Gullfossi um morguninn og
voru búnir að leggja að baki
nærri 40 kílómetra þennan
daginn.
Þeir gengust við því að vera
orðnir þreyttir en aðspurðir
um næturstað sögðust þeir ekki
vissir, „Kannski hér, kannski
...,“ sagði Richard og bandaði
fram á Kjalveg en heldur
þreytulega.
■
•X : •' ■ • -
-
___________
Morgunblaðið/Arnaldur
Reglur um atvinnuleysisbætur gagnrýndar
Fólk ekki alltaf í aðstöðu
til að taka atvinnutilboðum
FULLTRÚARÁÐ verkalýðsfélag-
anna I Hafnarfirði sendi í vikunni
félagsmáiaráðherra bréf þar sem
gagnrýnt er að launafólk sem missir
atvinnu eigi ekki fullan rétt á at-
vinnuleysisbótum í nokkurn tíma
þrátt fyrir að það hafni atvinnutil-
boðum ef vinnutíminn sé annar en
fólkið vann á áður.
Sigurður T. Sigurðsson, varafor-
maður fulltrúaráðs verkalýðsfélag-
anna í Hafnarfirði, segir núverandi
fyrirkomulag koma verst niður á
þeim sem minnst megi sín. Algengt
sé að lágtekjufólk vinni utan hins
hefðbundna vinnutíma og mikið um
að t.d. einstæðir foreldrar geri slíkt.
Ef þeir missi vinnuna og hafni at-
vinnutilboðum um vinnu á öðrum
tímum missi þeir rétt til atvinnu-
leysisbóta.
Sigurður segir það þeirra kröfu
að einhver aðlögunarfrestur verði
gefinn áður en fólk sé svipt rétti til
atvinnuleysisbóta og í bréfinu sé
talað um að þriggja mánaða aðlög-
unarfrestur væri við hæfi. I bréfínu
segir jafnframt að með því að gefa
engan fyrirvara sé öllum mannleg-
um þáttum málsins kastað fyrir
róða og þetta þýði oft fyrirfram
réttindaleysi launamanns til at-
vinnuleysisbóta. Fólk verði oft að
hafna vinnu þar sem það hafí engar
aðstæður til að stunda hana, fólk
komist stundum ekki frá börnum
sínum og þurfi tíma til að skapa sér
aðstæður til að breyta um vinnu-
tíma. Sigurður segir hundruð dæma
af þessu tagi á höfuðborgarsvæðinu.
Skyldur sem fólk gengst
undir við skráningu
Gissur Pétursson, forstjóri
Vinnumálastofnunar, segir reglur
um atvinnuleysisbætur skýrar. Þeg-
ar fólk sæki um atvinnuleysisbætur
þá sæki það um vinnu um leið, eða
skrái sig sem atvinnuleitanda, þetta
séu skyldur sem fólk gangist undir
til að fá greiddar atvinnuleysisbæt-
ur. Vinnumiðlunarkerfíð vinni svo
út frá þessum upplýsingum og fólki
sem leitar vinnu sé boðin hún þegar
hún sé til staðar.
Ef fólk hafni atvinnutilboðum þá
missi það bætur reglum samkvæmt
og telur hann óeðlilegt að fólki á at-
vinnuleysisbótum sem sé skráð sé í
atvinnuleit verði veitt leyfi til þess
að hafna störfum og þiggja áfram
bætur. Hann bendir jafnframt á að
ýmsir hópar sem þurfi barnagæslu
til að geta stundað vinnu, t.d. ein-
stæðir foreldrar, hafi forgang að
dagheimilisplássum. Hann á von á
því að erindið verði sent stjórn At-
vinnuleysistryggingarsjóðs til um-
fjöllunar.
iMiii
UM
LAND ALLT
Kvikk Lunsj
2 stk. í pk.
Náms- og starfsráðgjafar hittast
Sérmenntunar
ekki krafist í
60-70% starfa
Gerður G. Óskarsdóttir
RÁÐSTEFNU nor-
rænna náms- og
starfsráðgjafa á
Norðurlöndum lýkur í
Norræna húsinu í dag.
Ráðstefnuna sækja meðal
annan-a rirlesarar frá
Skandinavíu, Færeyjum,
Kanada og íslandi. Einn
þein-a, Gerður G. Óskars-
dóttir, fræðslustjóri
Reykjavíkur, flutti erindi
um hlut þeÚTa í atvinnu-
lffinu sem ekki ljúka námi
úr framhaldsskóla eða há-
skóla.
- Hvernig er brottfall
úr skóla skilgreint?
„Ég hef stundum nefnt
brottfallsnemendur
gleymda helminginn, þar
sem mér finnst þeim illa
sinnt í skólakerfinu. Um
10% nemenda innritast ekki til
náms í framhaldsskóla og þeir eru
því strangt til tekið ekki brott-
fallsnemendur. Þeir sem innritast
en klára ekki eru um þriðjungur
af árgangi þannig að samanlagt er
þessi hópur um 40%, sem er mjög
hátt hlutfall og miklu meira en í
nágrannalöndunum. Hver árgang-
ur er á milli 4 og 5.000 nemend-
ur.“
- Hvaða rannsóknii• hefur þú
gert á brottfalli nemenda á undan-
íÓrnum ái-um?
„Ég hef borið brottfall á Islandi
saman við brottfall á öðrum Norð-
urlöndum og í Bandaríkjunum og
síðan hef ég borið saman sérstak-
lega gengi nemenda í skóla á Is-
landi og í Finnlandi í tilteknum ár-
gangi. Þá hef ég skoðað hvernig
brottfallsnemendum gengur á
fyrstu árum í starfi miðað við þá
sem ljúka einhverju námi, til
dæmis með tilliti til launa, hvers
konar starf er um að ræða og
starfsánægju. Svo hef ég reynt að
skoða mun á inntaki starfa brott-
fallsnemenda og annarra sem lok-
ið hafa einhvers konar námi og
einnig hef ég spurt atvinnurek-
endur sem ráða fólk í störf sem
ekki krefjast sérstakrar menntun-
ar hvað þeir hafi til viðmiðunar við
ráðningu. Loks er ég að vinna að
stórri rannsókn á störfum sem
ekki krefjast sérstakrar menntun-
ar úr skóla til þess að átta mig á
kröfum um færni og þróun starf-
anna.“
- Hvað hafa þessar rannsóknir
leittíljós?
„I stórum dráttum get ég sagt
að álíka stórt hlutfall nemenda á
Norðurlöndum virðist ekki fara í
framhaldsnám strax eftir grunn-
skóla, eða um 10%. Svo virðist
sem nokkuð svipað hlutfali Jjúki
stúdentsprófi, eða um 40%. Á Is-
landi Ijúka hins vegar
fáir námi af starfs-
menntabrautum, eða
um 15%^ í hverjum ár-
gangi. í Finnlandi á
hinn bóginn luku 40%
starfsmenntun en
brottfall var bara 15%. Við erum
með góða starfsmenntun en grein-
arnar eru fáar og margar þeirra
geta ekki annað eftirspurn eftir
starfsþjálfunarplássum. Þeir nem-
endur fara þá kannski á stúdents-
prófsbrautir. Vandinn er því fyrst
og fremst of lítið framboð á starfs-
menntun."
- Hvernig gengur brott-
fállsnemendum í starfí?
„Til 25 ára aldurs er greinilegt
að þeir sem ljúka starfsmiðuðu
námi úr framhaldsskóla og há-
skóla geta vænst hærri launa en
þeir sem falla brott eða fara ekki í
framhaldsnám. Þeir sem ljúka
stúdentsprófi geta ekki vænst
hærri launa en þeir sem aldrei
fara í framhaldsskóla á fyrstu ár-
► Gerður G. Óskarsdóttir fædd-
ist árið 1943 í Reykjavík. Hún
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum í Reykjavík árið 1963,
kennaraprófi frá Kennaraskóla
íslands árið 1964, BA-prófi í
landafræði og þýsku frá Háskóla
Islands árið 1969 og uppeldis- og
kennslufræði árið 1970. Að því
búnu lauk hún meistaraprófi í
námsráðgjöf frá Boston-háskóla
í Bandaríkjunum árið 1981 og
doktorsprófi frá Kalifomíu-há-
skóla í Berkeley árið 1994. Gerð-
ur stundaði kennslu við Voga-
skóla, Kópavogsskóla og Gagn-
fræðaskóla Garðahrepps. Hún
var skólastjóri Gagnfræðaskól-
ans í Neskaupstað, sem síðar
varð Verkmenntaskóli Austur-
lands og tók hún þá við starfi
skólameistara. Gerður varð síð-
ar kennslustjóri í kennslufræði
við Háskóla íslands og aðstoðar-
maður menntamálaráðherra í
þijú ár. Hún tók við starfi
fræðslustjóra í Reykjavík fyrir
tveimur áram. Gerður á tvö upp-
komin börn.
um starfsævinnar. Það kom mér
mjög á óvart því mín tilgáta var sú
að öll framhaldsmenntun borgaði
sig í launurn."
- Hvað um mun á störfum?
„í stuttu máli er niðurstaðan sú
að fólk með starfsmenntun, stúd-
entspróf eða háskólamenntun
virðist vera í flóknari störfum en
þeir sem hætta námi, ljúka
tveggja ára námsbrautum eða
fara aldrei í framhaldsskóla."
- Hvað kom út úr viðtölum við
atvinnm-ekendur sem ekki gera
kröfu um sérstaka menntun úr
skóla?
„í fjölda starfa spyrja menn alls
ekki um menntun og kæra sig
jafnvel ekki um of menntað fólk
sem þeir óttast að
missa. Þarna er um að
ræða alls konar störf í
þjónustu og fram-
leiðslu og verslunar- og
skrifstofustörf. Enda
er ekki krafist form-
legrar sérmenntunar úr skóla í
60-70% starfa í íslensku atvinnu-
lífi.“
- Hvaða þjóðhagslegar afíeið-
ingar hefm• það að 40% í hverjum
árgangi láti ekki skrá sig í fram-
haldsnám eða falli brott úr námi?
„Það vefst mjög fyrir hagfræð-
ingum að finna tengsl þar á milli
enda veit enginn hvort við þurfum
á allri þessari menntun að halda.
Margir halda því fram að afkoma
þjóða batni í réttu hlutfalli við há-
an menntunarstaðal en ekki hefur
verið sýnt fram á það svo óyggj-
andi sé. Hins vegar er vitað að al-
menn grunnmentun hefur jákvæð
áhrif á hagvöxt. Slíkt er hins vegar
mjög eifitt að mæla þegar fram-
haldsmenntun er annars vegar.“
Sumir kæra
sig jafnvel
ekki um of
menntað fólk
i