Morgunblaðið - 07.08.1998, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 7. ÁGÚST 1998 25
LISTIR
FRÁ sjóminjasafninu, sædjöfull og fleiri fiskar.
FRÁ Náttúrugripasafninu, himbrimar.
SOFFÍA Jóhannesdóttir frá Laxamýri, útsaumur.
sér en gamla fallega kirkjan. Og
vægi safnsins mun aukast við fjölg-
un erlendra ferðamanna ef rétt er
að málum staðið, því það er trúlega
fleira sem langt að komna gesti
íysir að upplifa og undrast yfir,
sem gilda viðbót við hvalaskoðun-
ina. Og hér eigum við sitthvað sem
ekki fyrirfinnst annars staðar, því
íslenzk saga, íslenzkt hugvit og ís-
lenzk mál er einsdæmi í heiminum
og einungis háttur skjálgeygðra
kotunga að skammast sín fyrir.
Eg legg ríka áherzlu á hugvit,
því án þess hefði þjóðin ekki lifað
af og það kemur fram í margri
mynd, þótt lengi hafi vanmat loðað
við gildi þess líkt og bókvitið áður,
sem ekki var í askana látið. Hug-
vitið, þótt ósýnilegt kunni að vera í
íyrstu, komi ávöxtur þess ekki
strax fram í arði né á opinberum
skýrslum, er undirstaða allra fram-
fara og grunnur rismikilla þjóðfé-
laga og hér leggja vitrir vísindi og
listir að jöfnu. Um það eru öflug-
ustu þjóðríki nútímans til vitnis
um, svo og sagan öll.
Mörg dæmi eru um hugvits- og
hagleiksmenn á landi hér sem
erfitt hafa átt uppdráttar, og er
óþarfi að nefna hér líka listamenn.
Eitt er Kristján Kristjánsson frá
Nýhöfn á Melrakkasléttu, er fann
upp aðferð til að til þess að sigla út
línuna á fullri ferð, þannig að hver
öngull rekist örugglega greiður í
sjóinn. Uppfinningin var svo til
kominn, að Kristján las frétt í
blaði, að maður hefði farizt með
þeim hætti að öngull kræktist í
hann, þegar hann var að kasta línu
í mótorbát, ekki nýtt tilfelli, aðeins
eitt af mörgum. Fannst honum eins
og þessir menn hrópuðu úr djúpun-
um: „Svona var aðstaðan okkar að
standa á sleipum þiljum við örlág-
an rimlavara og kasta línunni með
báðum höndum, þegar bátskelin
veltist í sjónum. Lærdómsríkt að
lesa viðskipti hans við ráðamenn er
hann hafði hugmyndina á reiðu,
sem voru haldnir þeim sjúkdómi
sem afdrifaríkastur hefur orðið
þjóðinni í nýrri íslenzkri sögu, þótt
fáar skýrslur fari um hann. Flokk-
ast undir skammsýni, þvergirð-
ingshátt og þráhyggju, samheitið
andleg hægðatregða.
Allt ber að einum brunni um
fróðleik á mörgum sviðum í Safna-
húsinu í Húsavík. Var Jóhann
www.mbl.is
Skaptason, sýslumaður Þingeyinga
árin 1956-74, helztur áhugamaður
um byggingu húss, sem rúmaði öll
söfn sýslunnar og verksvið þeirra.
Samið var um lóðarstærð og þess
gætt að tryggja nægilegt rými til
enn frekari uppbyggingar, arkitekt
var Þorvaldur Þorvaldsson og
hófust framkvæmdirnar 1967, og
var unnið næstu árin eftir því sem
fjármagn dugði til, en það var þó
ekki fyrr en 1980 sem það var tekið
í notkun.
Safnið hýsir Byggðasafn Suður-
Þingeyinga, Héraðskjalasafn SÞ
og Húsavíkurkaupstaðar, ljós-
mynda- og filmusafn, myndlistar-
safn, Náttúrugripasafn SÞ, og sjó-
minjasafn. Önnur starfsemi er
Bókasafn SÞ ásamt því að Árbók
Þingeyinga á heima í Safnahúsinu.
Þar eru haldnir fyrirlestrar, kynn-
ingarfundir, tónleikar og sýningar
af ýmsu tagi og loks er þar kaffi-
horn. Einnig ber sérstaklega að
nefna nákvæma eftirlíkingu af suð-
urstofunni í Þverárbænum, sem
byggður var 1849-51, en fyrsta
kaupfélag á Islandi var stofnað að
Þverá í Laxárdal 1882. Gefur góða
hugmynd um hámenningu og húsa-
kynni á þeim tíma. Það sem helzt
einkennir safnið við fyrstu skoðun,
er hve skipulega og hreinlega er
gengið til verks, aðgengi skilvirkt
og safnmunirnir njóta sín yfn-leitt
vel. Má vera meira en auðséð að
hér býr drjúgur metnaður að baki
og vissa um að hægt sé að gera
betur.
Rýnirinn var nú aðallega kominn
til að skoða myndlistarverkin, sem
munu vera 328 í eigu safnsins og þó
nokkur uppihangandi hverju sinni.
Áberandi mörg eru eftir leikmenn
úr byggðarlaginu og skal ekki fett-
ur fingur út í það í þessu skrifi.
Jafnframt eru þar verk
landskunnra atvinnumálara ætt-
aðra úr sýslunni og loks kom Val-
týr heitinn Pétursson listmálari og
lengi listrýnir blaðsins, fæddur í
Grenivík í S-Þingeyjarsýslu, fær-
andi hendi. Man ég ljóslega þá
hann var að safna myndum meðal
myndlistarmanna, en hef ekki
nægar heimildir milli handanna
hvernig til tókst. Mörg verk eru þó
eftir hann sjálfan auk nokkurra
eftir aðra gilda núlistamenn tím-
anna.
Meinbugurinn er helztur, að skrá
Aquafin®-2K
ðrugg vatnsleka-
vöm a steypta fleti.
2ja bátta sveigjanlegt sementsefni
á þök, svalir og tröppur.
Öniggt efni sem ekkí flagnar af.
6 ára hérlend reynsla.
Aðelns kr. 287/kg
IIISCHOMBURG ÍSLAND
Simar: 567-3730 - 587-9911
vantar með nánari upplýsingum um
verkin, og öllu ítarlegri þeim litla
bæklingi sem fyrir er, þá telst mik-
ilvægt að draga skýrari línur milli
atvinnu og átthagahstar. Ávinning-
urinn er helztur, að rekast á gild
verk sem ekki eiga sér hliðstæðu á
öðrum söfnum, og hér þótti mér
mestur fengur að þrem málverkum
eftir Arngrím Gíslason (1829-1887).
Tel þær perlur safnsins og verk al-
þýðumálara eins og þau geta frá-
bærust orðið, raunar kraftaverk
hér uppi á Islandi miðað við allar
aðstæður á þeim tíma. Þá hrifu
tvær útsaumsmyndir, eftir Soffíu
Jóhannesdóttur frá Laxamýri
(1902-1984), rýninn upp úr skón-
um. Mun síður fyrir sjálft myndefn-
ið, fremur sjálfa útfærzluna en hún
virðist hafa notað nálina og saum-
inn á líkan hátt og málari pentskúf-
inn og litinn.
Hið undarlega, og þó meginveig-
urinn við söfn, er að menn fara inn
í hús og ganga á milli herbergja til
að sjá heiminn í gegnum aðskiljan-
lega ljóra sem eru sjálfir safnmun-
irnir. Hvort heldur um sé að ræða
myndverk, þjóðhætti eða náttúru-
vísindi. Fari menn rétt að hlutun-
um er ferlið afar auðgandi, en hvað
nútímamanninn áhrærir hefur
skapandi kenndum í mörgum til-
vikum verið kippt út úr uppeldinu.
Era í besta falli njörvaðar niður í
afmarkaðar einingar og fyrir
þolendur era söfn fyrir vikið væg-
ast sagt framandi ef ekki með öllu
óþarfar stofnanir. Menntakerfið
lokar þá í'yrir mikilvægustu fram-
hvatir mannsins, hefur um leið
klippt á þúsunda ára þróunarferil á
sama hátt og maðurinn sjálfur hef-
ur rofið lífkeðju náttúrannar og
vistkerfisins með þeim afleiðingum
sem við blasa.
Hlutverk safna er mikið til að
hamla á móti þessari þróun, auðga
og vera sem eldsneyti á lífrænar
og skapandi kenndir. Á vit safna á
nútímamaðurinn að geta leitað til
að hlaða rafhlöður heilans og vera
þar með betur í stakk búinn til að
takast á við lífið utan veggja
þeirra. Safngripunum er ætlað það
hlutverk að opna honum nýja og
ferska sýn á lífið allt um kring,
vera sem lykill að því og auka
skýrleika þess og útlínur. Hér
stendur Safnahús Þingeyinga á
Húsavík sterkt á íslenzkum vett-
vangi.
Göngudagur f jölskyldunnar er ú morgun
Efnt ver&ur til Hjartagöngu um land allt
á morgun, laugardaginn 8. ágúst.
Reykjavlk verður gengiö um Elliðaárdal. Mæting er viá
skiptistöö SVR í Mjódd kl. 13.30. Félagar úr Lúðrasveit
Seltjarnarness leika. Þátttakendur geta valið sér göngu-
leiðir við hæfi og verða hópstjórar með þeim sem ganga
5 km og 2,5 km.
Þátttaka er ókeypis, allir eru velkomnir og fá veitingar
og viðurkenningu. ;
LAN DSSAMTÖK I
hIartasIÚKLINGA
Su&urgötu 10, 101 Reykjavík. Sími 562 5744 & 552 5744. :
1998
Útivera og hæfileg hreyfing
stuSla að betri heilsu.
Landssamtök hjartasjúklinga
hvetja fólk á öllum aldri til að
taka þátt í Hjartagöngunni.