Morgunblaðið - 27.08.1998, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 27. ÁGÚST 1998 35
AÐSENDAR GREINAR
Óánægja Islenska járn-
blendifélagsins hf.
I GREIN í Morgun-
blaðinu hinn 26. þ.m.
lýsir framkvæmdastjóri
Islenska járnblendifé-
lagsins óánægju sinni
með framkomu Lands-
virkjunar gagnvart fé-
laginu í tengslum við þá
erfiðleika sem orkubú-
skapur landsmanna á
nú við að etja sökum
vatnsskorts, auk þess
sem framkvæmdastjór-
inn gagnrýnir harðlega
hvernig Landsvirkjun
hafi staðið að verki við
að tjá sig opinberlega
um tiltekinn þátt í ný-
legum árshlutareikn-
ingi Járnblendifélagsins. Hér er á
ósanngjarnan og óréttmætan hátt
vegið að Landsvirkjun, bæði hvað
fyrrnefnd samskipti í tengslum við
orkuskortinn snertir og árshluta-
reikninginn eins og ég mun rekja
hér á eftir.
1. Samskipti Landsvirkjunar og
íslenska járnblendifélagsins hf.
vegna orkuskorts.
Eins og kunnugt er sér Lands-
virkjun nú fram á að þurfa að
draga úr afhendingu á vetri kom-
anda á afgangsorku til stóriðju
vegna vatnsskorts þar sem rennsli
í ám er eitt hið minnsta á sl. 30 ár-
um vegna lítillar úrkomu, kulda á
hálendinu og lítillar jöklabráðnun-
ar. Fer skerðing þessi fram innan
marka þeirra heimilda sem Lands-
virkjun hefur samkvæmt hlutað-
eigandi rafmagnssamningum.
Landsvirkjun hefur ekki þurft að
nýta sér þessar heimildir síðan
1979-1981 og má því Járnblendifé-
lagið hrósa happi yfir hve vel hefur
árað í vatnsbúskap og afl- og orku-
getu Landsvirkjunar frá því járn-
blendiverksmiðjan hóf rekstur
1979.
Landsvirkjun verður ekki sökuð
um að hafa vanrækt þá skyldu sína
að tilkynna Járnblendifélaginu um
skerðingu þá sem hér um ræðir
með tilskildum fyrirvara sem er
einn mánuður. Þannig varaði
Landsvirkjun, félagið við því í bréfi,
dags. 17. september 1997, að til
orkuskerðingar gæti komið og
staðfesti síðan í bréfi til félagsins,
dags. 23. júní 1998, að reikna mætti
með slíkri skerðingu næsta haust,
auk þess sem þá var óskað eftir
fundi með fulltrúum Járnblendifé-
lagsins til að fjalla nánar um
ástand og horfur í vatnsbúskapn-
um. í framhaldi af fundinum skipt-
ust aðilar á bréfum um þessi mál-
efni 8. og 15. júlí 1998 og það var
síðan með bréfi til Járnblendifé-
lagsins, dags. 22. júlí 1998, sem
Landsvirkjun tilkynnti félaginu um
skerðingu á afhendingu af-
gangsorku frá 1. september nk. og
til áramóta.
Halldór
Jónatansson
Af framangreindu er
ljóst að Járnblendifé-
lagið hefur í allt að eitt
ár mátt sjá fram á vax-
andi líkur á að til
skerðingar á af-
gangsorku kæmi
næsta vetur. Hafi
þessar staðreyndir far-
ið fram hjá Járnblendi-
félaginu, hluthöfum í
því og Verðbréfaþing-
inu er ekki við Lands-
virkjun að sakast.
Landsvirkjun upp-
lýsti almenning með
stuttri fréttatilkynn-
ingu hinn 23. júní 1998
um horfumar í vatns-
búskapnum en fjallaði hvorki þá né
endranær sérstaklega um skerð-
ingu á afhendingu raforku til Járn-
blendifélagsins. Umfjöllun fjölmiðla
Fer skerðing þessi
fram, segir Halldór
Jónatansson, innan
marka þeirra heimilda
sem Landsvirkjun
hefur samkvæmt
hlutaðeigandi raf-
magnssamningum.
um skerðingu Landsvirkjunar á raf-
orku til Járnblendifélagsins er að
sjálfsögðu ekki á ábyrgð Lands-
virkjunar. Það sem haft er eftir full-
trúum Landsvirkjunar í slíkri um-
fjöllun er ekki þess eðlis að það
hefði átt að koma Járnblendifélag-
inu á óvart eða aðilum sem tengjast
félaginu ef Járnblendifélagið hefði
gegnt upplýsingaskyldu sinni gagn-
vart þeim á fullnægjandi hátt.
Landsvirkjun vísar því á bug ásök-
un um að virða ekki grundvallar-
reglur sem gilda um meðferð trún-
aðarupplýsinga.
2. Ái-shlutareikningur íslenska
járnblendifélagsins hf. Hinn 18.
ágúst 1998 sendi Járnblendifélagið
frá sér fréttatilkynningu varðandi
hálfsársuppgjör 1998. Kemur þar
fram orðrétt eftirfarandi staðhæf-
ing:
„Félagið fær endurgi’eiðslu frá
Landsvirkjun vegna lokauppgjörs á
raforku á árunum 1993 til 1997 að
upphæð 207 milljónir króna. Að
endurgreiðslunni frátalinni nemur
hagnaður félagsins 217 milljónum
króna á fyrri helmingi ársins sam-
anborið við 260 milljónir króna á
sama tímabili í fyi-ra.“
Hér var ranglega staðhæft að
Járnblendifélagið ætti rétt á 207
milljón króna endurgreiðslu frá
Landsvirkjun. Landsvirkjun sá sig
því knúna til að koma á framfæri
leiðréttingu með athugasemd í
formi fréttatilkynningar hinn 18.
ágúst 1998 þar sem fram kemur að
hlutaðeigandi inneign Járnblendifé-
lagsins hafi í árslok 1997 numið
NOK 2.260.018 eða sem svarar til
rúmlega 22 milljóna íslenskra króna
sem Landsvirkjun hafí endurgreitt í
júlí sl.
Sú inneign sem hér um ræðir er
vegna uppgjörs á aðstoð þeirri sem
Landsvirkjun lét Járnblendifélag-
inu í té í gífurlegum fjárhagserfið-
leikum sem félagið átti við að etja
árið 1992 í kjölfar verðfalls á kísil-
járni. Fólst aðstoðin í því að félagið
fékk verulegan afslátt af samnings-
verði raforku á meðan verð á kísil-
járni var undir ákveðnu lágmarki
eins og það var á fyrri hluta tíma-
bilsins 1993-1997. Verðhækkanir á
seinni hluta timabilsins gerðu Járn-
blendifélaginu hins vegar kleift að
greiða Landsvirkjun endanlega fullt
samningsbundið rafmagnsverð fyrir
tímabilið í heild. Má segja að þessi
aðstoð Landsvirkjunar hafi verið
eitt mikilvægasta framlagið í við-
leitni margra aðila til að tryggja
framtíð Járnblendifélagsins og sem
meta mætti að verðleikum í því
samskiptamati sem framkvæmda-
stjóri Járnblendifélagsins ber á
borð íyrir lesendur Moi-gunblaðs-
ins. Niðurstaða Landsvirkjunar,
hvað uppgjörið á umræddri aðstoð
snertir og getið er um hér að fram-
an, er rétt, þ.e. hún felur í sér um 22
milljóna íslenskra króna inneign
Járnblendifélagsins hjá Landsvirkj-
un í árslok 1997 sem greidd var í
júlí sl. Hefur þessi niðurstaða ekki
verið véfengd af Járnblendifélaginu.
Lái það Landsvirkjun hver sem vill
að vilja hafa það sem sannara reyn-
ist í opinberri umfjöllun um fjár-
hagsstöðu Landsvirkjunar. Það
skiptir Landsvirkjun verulegu máli
að t.d. Verðbréfaþing íslands sé
rétt upplýst í þessu efni sem öðrum
vegna þeirra skuldabréfa sem
Landsvirkjun er útgefandi að og
skráð eru í milljörðum króna á
þinginu.
Eins og hér hefur komið fram tel-
ur Landsvirkjun sig á engan hátt
hafa gefið framkvæmdastjóra Járn-
blendifélagsins tilefni til þeiiTar
gagnrýni og ásakana á hendur fyr-
irtækinu sem fram kom í grein hans
í Morgunblaðinu. Landsvirkjun hef-
ur um tíðina átt ágæt samskipti við
forstöðumenn Járnblendifélagsins
og fulltrúa annarra fjárfesta í orku-
frekum iðnaði hér á landi eins og
vöxtur og viðgangur þess iðnaðar
ber með sér. Leyfi ég mér að vona
að svo megi verða áfram hvað sam-
skipti Landsvirkjunar og Járn-
blendifélagsins snertir.
Höfundur er forstjdri
Landsvirkjunar.
Skynsamleg
orkunýting til
atvinnusóknar
FRAMTÍÐ Austur-
lands liggur m.a. í
skynsamlegri nýtingu
á orku fallvatnanna til
öflugrar atvinnusókn-
ar fyrir komandi kyn-
slóð.
Ibúaþróun á Aust-
urlandi hefur verið á
þann veg að á örfáum
áram hafa tapst um
700 manns burt úr
landshlutanum.
(Brottfluttir umfram
aðflutta.)
íbúafjöldi á stærð
við byggðir eins og
Búðarhrepp
Reyðarfjörð
eða
hefur
horfið á skömmum tíma.
Síðustu fréttir herma að frá
áramótum hafi horfið vel á annað
hundrað manns.
Blása verður til öflugr-
ar atvinnusóknar í
fjórðungnum, segir
Þorvaldur Jóhannsson,
og kalla brottflutta
og þá sérstaklega vel
menntaða æsku okkar
heim á ný.
Þrátt fyrir góðæri í vinnslu og
veiðum sjávarútvegsins nú, sem er
okkar stóriðja í dag, fækkar þar
fostum störfum. Fyrir liggur að
sjávarútvegurinn mun ekki á
næstu ánim taka við auknum
mannafla. Landbúnaður hefur,
eins og allir vita, dregist verulega
saman og þrátt fyrir góðan vilja í
sveitum hér eystra til að viðhalda
byggð á jörðum (ferðaþjónusta,
skógi-ækt o.fl.) heldur áfram að
fækka þar störfum. Ferðaþjón-
usta er vaxandi atvinnugrein, sem
ber að styðja, en fjölgun starfa
þar er hæg og árstímabundin.
Þjónustugreinar hverskonar eru
fremur veikar og veikjast enn
frekar ef ekki tekst að fjölga íbú-
um í landshlutanum.
Við menntum börnin okkar frá
okkur þar sem við hugsum ekki
nægjanlega fyrir því að skapa fjöl-
breyttari og betur launuð störf
þeim til handa í landshlutanum.
í dag er talið að um 60% starfs-
fólks á vinnumarkaði á Austur-
landi sé ófaglært. í hátækniiðnaði
Þorvaldur
Jóhannsson
eins og t.d. álveri eru
um 8% vinnuaflsins
ófaglært. 92% starfs-
manna er háskóla-
menntað, tækni-
menntað iðnmenntað
og faglært.
Virkjanir á hálend-
inu norðan jökla, nátt-
úruvernd, ferðaþjón-
usta og orkufrekur
iðnaður, svo sem álver
við Reyðarfjörð, geta
og eiga að fara vel
saman ef rétt er á
málum haldið.
Því er nú nauðsyn-
legt að leita allra
skynsamlegra leiða til
þess að skapa ný störf með nýjum
tækifærum sem gefast. Blása
verður til öflugrar atvinnusóknar í
fjórðungnum og kalla brottflutta
og þá sérstaklega vel menntaða
æsku okkar heim á ný til þess að
taka þátt í sókninni.
Meðal þeirra skýru valkosta
sem við stöndum frammi fyrir er
að nýta sem best við getum hluta
þeirrar miklu endurnýtanlegu
orku í fallvötnunum norðan Vatna-
jökuls.
Við virkjunarframkvæmdir ber
að vanda til allra rannsókna og
hafa m.a. umhverfissjónarmið í
huga þegar niðurstöður eru metn-
ar.
Hins vegar liggur fyrir að fram-
kvæmdir sem þessar krefjast
fórna og það er gjald sem þjóðin
hefur þurft að greiða í aldanna rás
til að viðhalda byggð í landinu öllu
og svo mun áfram verða.
Höfundur er bæjarstjóri og
formaður Orku- og stóriðjunefndar
Sambands sveitarfélaga á
Austurlandi.
Mannréttindi og
friðhelgi einkalífs
„GRUNDVALLARHUGSUNIN
á bak við frumvarpið (um miðlægan
gagnagrann, innskot JT) er eingöngu
sú að þær upplýsingar sem hér liggja
og má búa til úr verðmæti verði kom-
ið í verðmæti. Ekkert annað.“ Þannig
mælti forstjóri íslenzkrar erfða-
gi'einingar á fundi lækna á Landspít-
alanum 3. apríl sl. Frumvarjjið var þá
nýframkomið og hafði verið unnið að
undirbúningi þess af slíkri leynd að
líkara var hernaðarinnrás en laga-
setningu í lýðræðisríki.
Samkvæmt frumvarpinu er gi'eini-
legt að ná á markmiðum þess með
einkavæddri þjóðnýtingu.
II.
Ég hef á í'úmum tveimur áratug-
um skráð gríðarlegt magn heilsu-
Sjúkraskrá fólks er
friðheilög, segir
Jóhann Tómasson,
og það á að fá að halda
sárustu lífsreynslu
sinni í friði.
farsupplýsinga auk þess sem ég hef
sjálfur tekið lífsýni í stórum stíl. Ég
hlýt því að hafa sama rétt og sam-
starfslæknar íslenzki-ar erfðagrein-
ingar að selja þessi gögn „mín“. Ég
hef að vísu ekki minnsta áhuga á
slíkum „mannréttindum", sama
hversu vel væri boðið. Það er þó
aukaatriði í þessai'i blaðagrein.
III.
Ég á sjálfur talsverða
sjúkrasögu, sem ég tel
einkamál mitt og fjöl-
skyldu minnar. Aldrei
hefur hvarflað að mér
að gera hana að sölu-
vöru. Ég lít á það sem
friðhelg mannréttindi
mín, að hún sé látin í
friði, og ég tel mig ekki
þui'fa að gera neitt til
þess að svo verði. Hver
ætti að gæta réttar
míns ef ég hefði ekki
náð heilsu á sínum
tíma? Hver gætir réttar
þeirra sem vegna æsku,
elli, fótlunar eða sjúk-
leika af margvíslegu tagi eru ófærir
um að verja einkalíf sitt? Hver gætir
réttar látinna? Ekki aðeins sjúkra-
skráa þeirra og lífsýna, heldur líka
þeirra lífsýna sem hvíla í vígðri
mold? Hafa menn hugleitt hvílík
auðæfi liggja þai'?
IV.
Ég held því fram, að
sjúkraskrá mín sé frið-
heilög og ég mun
aldrei sætta mig við
það að ríkisstjórn Is-
lands, 63 einhuga al-
þingismenn eða meiri-
hluti í þjóðaratkvæða-
greiðslu, svipti mig
þeim mannréttindum
að fá að hafa sárustu
lífsreynslu mína í friði.
Ég neita að lokum
einnig að fallast á þá
skoðun forstjóra Is-
Jóhann lenzkrar erfðagrein-
Tómasson ingar að ég sé með
þessu að skerða sið-
ferðilegan rétt minn til þess að nýta
mér þá læknisfræði, sem aðrir hafa
tekið þátt í að þróa (sbr. grein hans
í Úlfljóti, blaði laganema í ágúst
1997).
Höfundur er læknir.
M unið
brúðargjafalistann
Hönnun
E. Sottsass
Mörkinni 3, sími 588 0640
casa@treknet.is