Morgunblaðið - 04.09.1998, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 4. SEPTEMBER 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
229 manns farast er Swissair-breiðþota hrapar iindan Nova Scotia
Mesta slys í sögu
svissneskra flugmála
Allt kapp lagl á að fínna flugritann til
að varpa ljósi á orsakir slyssins
Peggy’s Cove á Nova Scotia. Reuters.
FLUGMAÐUR Swissair-breiðþot-
unnar, sem féll í hafíð undan strönd
Nova Scotia aðfaranótt gærdagsins
með 229 manns innanborðs í neyðar-
aðflugi að flugvellinum í Halifax, til-
kynnti skömmu áður en samband
rofnaði við vélina um reyk í farþega-
rýminu. Hann mun hafa náð að losa
megnið af innihaldi eldsneytisgeyma
vélarinnar áður en vélin fórst, sam-
kvæmt upplýsingum Reuters-frétta-
stofunnar, og farþegunum hafði ver-
ið skipað að íklæðast björgunarvest-
um og að búa sig undir nauðlend-
ingu.
Að öðru leyti var rannsókn á or-
sökum slyssins skammt á veg komin
í gær. Allt kapp var lagt á að leita
flugrita vélarinnar. Talsmaður
stjórnar Swissair-flugfélagsins,
Philippe Bruggiser, sagðist ekki
vilja velta vöngum yfir orsökum
slyssins fyrr en flugritarnir fyndust
á hafsbotni. Fjöldi kafara með hljóð-
leitartæki og annan sérhæfðan
tækjabúnað hófst að hans sögn
handa strax um nóttina að leita flug-
ritanna, eða svonefndra svartra
kassa. Talið er að þá sé að finna í
braki þotunnar á um 40 m dýpi.
Þotan, sem var af gerðinni
McDonnell Douglas MD-11, var
smíðuð árið 1991 og tekin í notkun í
ágúst það ár. Hún var tekin til gagn-
gerrar skoðunar og endurbóta í
ágúst og september í fyrra.
Um 180 þotur af gerðinni MD-11
eru nú í áætlunarflugi um heim all-
an. Flugvélin er arftaki gömlu DC-
10 breiðþotunnar. Eftir að Boeing-
verksmiðjurnar keyptu McDonnell
Douglas fyrir um tveimur árum var
ákveðið að draga úr framleiðslu
MD-11 og hætta smíðinni alveg árið
2000.
Þotan hafði lagt upp frá New
York kl. 8:17 að staðartíma á mið-
vikudagskvöld, þ.e. kl. 17 mínútur
yfir miðnætti aðfaranótt fimmtu-
dags að ísl. tíma, með 215 farþega
og 14 manna áhöfn innanborðs.
Ákvörðunarstaður var Genf í Sviss.
Þetta er mesta slys í sögu sviss-
neskra flugmála.
Þurfti að velja hvort stefnt
skyldi til Boston eða Halifax
Á flugi í 33.000 feta hæð tilkynnti
flugstjóri vélarinnar um að eitthvað
væri að. Síðan lækkaði vélin flugið
niður í um 8.000 fet og hvarf loks af
ratsjá um 50 km suður af alþjóðlega
flugvellinum í Halifax. Það liðu
u.þ.b. 16 mínútur frá því fyrsta til-
kynning barst frá áhöfninni um að
reykur væri í stjómklefanum unz
hún hvarf, að sögn Roy Bears hjá
umferðaröryggisstofnun Kanada,
sem tekur þátt í rannsókn slyssins.
Vélin átti aðeins um tíu mínútna
flug eftir að flugvellinum í Halifax
er hún fórst um kl. 9:30 að staðar-
tíma. Bruggisser, talsmaður Swissa-
ir, sagði á blaðamannafundi \ Ziirich
að svo virtist sem flugstjórinn Urs
Zimmermann hefði þurft að ákveða
hvort reyna skyldi nauðlendingu í
Halifax eða að stefna til baka og
reyna lendingu í Boston.
Fljótlega eftir að þotan var komin
inn á flugstjórnarsvæði Moncton í
Nýja Brúnsvíkurríki í Kanada til-
kynnti flugstjórinn um að eitthvað
amaði að. Hann spurði flugumferð-
arstjórana í flugturninum í Moncton
hvort ráðlegra væri að hann stefndi
í átt að Logan-flugvelli í Boston.
Þeir svöruðu honum því að vélin
væri stödd 300 km frá Boston en 60
km frá Halifax. Hann tók því stefn-
una á Halifax, að sögn heimildar-
manna innan kanadísku flugumferð-
arstjómarinnar.
Zimmermann flugstjóri, sem var
fimmtugur og mjög reyndur flug-
maður, og hinn 36 ára gamli aðstoð-
arflugmaður, Stephan Löw, höfðu
flogið vélinni saman síðustu daga og
ekki tilkynnt um neitt athugavert.
Rétt áður en vélin fórst sendu þeir
út kall til marks um alvarlegt neyð-
arástand um borð er þeir börðust til
einskis við að stjórna þotunni til
lendingar í Halifax. „Pan, pan, pan,“
var það síðasta sem heyrðist og um
svipað leyti hvarf þotan af ratsjám.
Skip strax á vettvang
Christian Stússi, yfirflugstjóri
Swissair á MD-11 þotum, sagði að
áhafnir væm þjálfaðar til að senda
út pan-neyðarkallið aðeins í sárri
neyð. „Menn sénda það einungis út
þegar ástandið er orðið mjög
ótryggt. Svo hefur greinilega verið
og þegar neyðarmerki af þessu tagi
er sent út vita allar flugvélar á
svæðinu og flugumferðarstjórar að
flug vélarinnar er orðið mjög af-
brigðilegt," sagði Stússi.
Bandarísk rannsóknaryfirvöld
sögðu í gær að ekkert benti til þess
að hryðjuverk hefði grandað þot-
unni. Sjónarvottar, sem vom staddir
nærri slysstaðnum, sögðu að þeir
hefðu heyrt í flugvélarhreyflum sem
greinilega hefðu ekki virkað eðlilega
og síðan mikla hávaðasprengingu.
Tugi fiskibáta og strandgæzluskip
dreif þegar að á vettvang, þar sem
vélin skall í Atlantshafið um tíu kíló-
metra undan strönd Nova Scotia,
þar sem heitir Peggy’s Grove, en það
er lítill hafnarbær og vinsæll ferða-
mannastaður. Brak úr vélinni fannst
um einni klukkustund eftir að hún
hvarf, en þoka og vont veður torveld-
aði leit á slysstaðnum. Brakið dreifð-
ist fljótt um margra kílómetra breitt
svæði og að sögn sjómanna sem
sigldu um svæðið var eldsneytislykt-
in þar yfirþyrmandi. Líkum sem
fundust var komið fyrir til bráða-
birgða í líkgeymslu í kanadískri
flotastöð um 50 km austar.
Talsmenn Swissair sögðu að far-
þegalisti vélarinnar yrði ekki birtur
fyrr en náðst hefði í alla nánustu að-
standendur þeirra sem fórust. En
það var upplýst, að um borð hefðu
verið eitt hundrað þrjátíu og sjö
Bandaríkjamenn, fjörutíu og einn
Svisslendingur, þrjátíu Frakkar, sex
Bretar og tveir Grikkir, en auk
þeirra hefði verið einn farþegi frá
hverju eftirtalinna landa: Saudi-
Arabíu, Júgóslavíu, Afganistan, Ir-
an, Spáni, St. Kitts og Rússlandi.
Meðal farþeganna var hópur starfs-
manna Sameinuðu þjóðanna.
Sorg í Genf
Á flugvellinum í Genf, þar sem
ættingjar og vinir farþega vélarinn-
ar biðu þeirra, var mikil sorg ríkj-
andi í gær. Jean-Claude Ducrot,
talsmaður flugfélagsins, tilkynnti
um eitt hundrað aðstandendum í
forstjórabiðstofu flugvallarins að
ekki væri búizt við því að nokkur
fyndist á lífi af þeim sem um borð
voru. Fólk brast í grát þegar Ducrot
las upp hvert nafnið á fætur öðru af
farþegalistanum. Tvö ungböm voru
meðal fórnarlambanna. Prestar,
rabbínar og sálfræðingar veittu
fólkinu áfallahjálp. Þar á meðal var
miðaldra kona frá Mexíkó, sem
missti systur sína í slysinu. „Eg
bauð henni að koma, ég borgaði
flugmiðann fyrir hana. Og nú er hún
dáin,“ sagði konan kjökrandi.
Reuters
SORGIN réð ríkjum á Genfarflugvelli í gær, þar sem ættingjar og vin-
ir þeirra sem fórust fengu harmafregnina af örlögum þeirra..
Hrap Swissair-flugvélarinnar
Kl. 00:17 að ísl
Flugvélin fer
John F. ‘
filkynnir
oncton um
Kl. 01:30
tilraun til að ná að nauðlenda
á Halifax-flugvalli skellur vélin í
sjóinn um 12 km. undan strönd
NovaScotia, þar sem heitir
Peggys Cove.
STAÐREYNDIR UM GERÐ VELARINNAR, MD-11
Sætafjöldi: 285 til 410
Eldsneyti (hám.): 148.155 1
Hámarksflugþol: 12.270 km
Flugt.þyngd (hám): 273.290 kg
Hreyflar: Þrír Pratt & Whitney
Flugfélög sem nota MD-11:
■ American Airlines ■Swissair
■ Delta Air Lines ■ KLM
■ Japan Airlines
Heimild: McDonnell Douglas - Boeing, news reports
KRT
Getgátur um orsakir
Of snemmt var í gær að slá nokkru föstu um
en sérfræðingar í flugöryggismálum hafa sett fram þessar getgátur:
Hugsanlegar orsakir slyssins:
1. Kviknar í hreyfli: Flugstjórinn myndi setja í gang sjálfvirkan
slökkvibúnað við hreyfilinn.
2. Reykur í flugstjórnarklefa:
Líklegasf myndi hann koma
inn í gegn um loftræsikerfið
og valda því að eitraðar
gufur myndast; áhöfnin
myndi setja á sig súrefnis-
grímur, sleppa eldsneyti úr
geymunum og gera tilraun
til nauðlendingar
vægis-
tankur
KRT
■ Flugstjórinn tilkynnti um reyk í farþegarýminu
■ Eldsneyti vélarinnar kann að hafa verið losað yfir
Margrétarflóa (St. Margaret's Bay).
■ Tilraun var gerð til að fljúga vélinni til nauðlendingar
á alþjóðaflugvellinum við Halifax, þar sem nauðlending
á sjónum er of áhættusöm.
• •
Orugg flug-
vél og virt
flugfélag
FLUGVÉL svissneska flugfélags-
ins Swissair sem fórst í fyrrinótt
með þeim afleiðingum að 229 lét-
ust, var af gerðinni McDonnelI
Douglas MD-11, sem er eina
breiðþotan sem nú er framleidd
sem knúin er áfram af þremur
hreyflum.
Flugvélargerð þessi er um 60
metrar að lengd og getur flutt
285 farþega í sinni upprunalegu
mynd en allt að 410 manns þegar
aðeins um almennt farþegarými
að ræða. Samkvæmt heimildum
var flugvél Swissair hins vegar
af fyrri gerðinni. Er flugþol vél-
arinnar allt að tólf þúsund kíló-
metrum með 285 farþega innan-
borðs auk farangurs.
MD-11 vélin er framleidd í
Long Beach í Kaliformu en
Boeing-flugvélaframleiðandinn
tók við framleiðslu hennar á síð-
asta ári þegar hann festi kaup á
McDonnell-Douglas-verksmiðjun-
um. Ekki eru nema sjö ár síðan
MD-11 vélin fór jómfrúrferð sína
en fyrr á þessu ári tilkynntu
stjómendur Boeing að fram-
leiðslu hennar yrði hætt árið
2000. Þrátt fyrir það hefur MD-11
vélin hingað til verið talin fremur
öragg flugvél. Einungis ein slík
vél hefur farist en það gerðist 31.
júlí í fyrra þegar flutningavél
flugfélagsins Federal Express
nauðlenti á Newark flugvelli í
New Jersey og brann til kaldra
kola. Fimm manna áhöfn komst
þó frá borði heilu og höldnu.
Swissair rómað fyrir öryggi
Swissair var stofnað fyrir sex-
tíu og sjö árum og er fremur lítið
flugfélag á alþjóðlegan mæli-
kvarða en 63 flugvélar félagsins
fljúga til 78 landa. Það er í eigu
Sair Group sem einnig á Airline
Crossair-flugfélagið og stóran
hluta í belgíska flugfélaginu
Sabena.
Swissair hefur orð á sér fyrir
öryggi og skilvirkni í flugsam-
göngum. Nítján ár eru liðin síðan
flugvél frá Swissair fórst síðast
en 7. október 1979 mistókst að-
flug DC-8 vélar félagsins að flug-
vellinum í Aþenu með þeim af-
leiðingum að fjórtán fórust.
Hryðjuverkamenn ollu skemmd-
um á flugvél frá Swissair árið
1970 með þeim afleiðingum að 47
fórust og árið 1963 olli eldur í
hemlabúnaði á Caravelle-flugvél
því að 80 fórust. Níu manns fór-
ust síðan í slysi flugvélar af gerð-
inni DC-3 árið 1957 og árið 1939
létust samtals ellefu í tveimur
flugslysum véla af gerðunum DC-
2 og J-86. Fyrsta flugslys félags-
ins átti sér hins vegar stað árið
1934 þegar Curtis Condor-vél fé-
lagsins fórst í Þýskalandi með
þeim afleiðingum að niu létust.
Eitt af tuttugu mannskæðustu
flugslysum sögunnar
Flugslysið í fyrrinótt telst
sautjánda mannskæðasta flugslys
sögunnar. Mannskæðasta flug-
slys sögunnar varð 27. mars 1977
þegar tvær flugvélar skullu sam-
an á flugvellinum í Tenerife á
Kanaríeyjum. 583 af þeim 644
sem voru um borð í flugvélunum
tveimur létust en vélarnar voru
báðar af gerðinni Boeing 747 og í
eigu hollenska flugfélagsins
KLM og bandaríska flugfélagsins
Pan American.
Boeing 747 flugvél frá Japan
Air Lines skall 12. ágúst 1985 á
Osutaka-fjalli í Japan með þeim
afleiðingum að 520 fórust. Þriðja
mannskæðasta flugslys sögunnar
varð 8. janúar í hitteðfyrra þegar
Antonov-32 flutningavél, sem
byggð var í Rússlandi, brotlenti á
torgi í miðborg Kinshasa, höfuð-
borg lands þess sem þá hét Zaire,
með þeim afleiðingum að a.m.k.
350 fórust.