Morgunblaðið - 04.09.1998, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 4. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Jim Smart
WELLER (Erlingur Gíslason) stingur upp á því að þau Fonsía (Guðrún Ásmundsdóttir) spili rommí. Hún hefur ekki gripið í spil svo árum skiptir, þannig að hann rifjar upp
með henni reglurnar. Fyrr en varir er eggið farið að kenna hænunni.
Spilað inn í kviku
✓
Leikfélag Islands frumsýnir leikritið Rommí eftir D.L. Coburn í
Iðnó í kvöld. Er hér á ferð „átakanlegt gamanleikrit“ sem sýnt
var við fádæma vinsældir á sama stað fyrir um tuttugu árum.
Orri Páll Ormarsson kom að máli við leikendurna tvo, gömlu
s
bekkjarsystkinin Guðrúnu Asmundsdóttur og Erling Gíslason,
sem stíga nú saman á svið eftir 25 ára hlé.
AU ERU gömul, þau eru
einmana, þau eru bitur.
Leiðii- þeirra liggja saman á
elliheimili þar sem þeim er
ætlað að eyða ævikvöldinu. Þau grípa
í spil, rommí, og skemmta sér í fyrstu
konunglega - neisti kviknar. En ekki
er allt sem sýnist! Lífið hefur ekki far-
ið mjúkum höndum um þau Fonsíu og
Weller og eftir því sem spilin verða
fleiri vandast málið. Fortíðin skýtur
upp kollinum, slæm, sársaukafull.
Uppgjörið verður ekki umflúið.
„Það er einhver leyndardómur í
þessu verki - eitthvað sem fangar
mann,“ segir Guðrún Asmundsdótt-
ir, sem leikur Fonsíu i leikriti D.L.
Coburns, Rommí, og Erlingur Gísla-
son, sem fer með hlutverk Wellers,
tekur í sama sti'eng. „Verkið er mjög
vel samið og það vekur athygli að
Rommí er sennilega eina verk höf-
undar - í það minnsta höfum við ekki
fundið önnur verk eftir hann.“ Þetta
staðfestir Magnús Geir Þórðarson
leikstjóri - Coburn skrifaði ekki
fleiri leikrit.
Leikararnir segja að höfundurinn
hafi verið kominn til ára sinna þegar
hann sendi Rommí frá sér á áttunda
áratugnum en verkið mun hafa legið
árum, ef ekki áratugum, saman ofan
í skúffu. „Sagan segir að hann hafi
lesið leikritið fyrir bömin sín, þegar
þau voru ung, en það voru síðan þau
sem hvöttu hann til að gefa það út,“
segir Erlingur en Coburn tileinkaði
Rommí börnum sínum. „Ég gæti
best trúað því að hann hafi verið frá-
skilinn „bisnessmaður“ eins og Well-
er í leikritinu," segir Guðrún.
í kynningu frá Leikfélagi Islands er
Rommí kallað átakanlegt gamanleik-
rit. Hvemig útskýra leikararnir það?
„Eins og í öllum góðum verkum
skiptast á hlátur og grátur í Rommí.
Það er stutt í kvikuna - eins og í líf-
inu sjálfu. Lífið er í eðli sínu dapur-
legt, þótt það sé skondið inn á milli,“
segii- Erlingur en bætir við að eigi að
síður sé aldrei langt í hláturinn.
„Sagði ekki Bei’told Breeht að leik-
hús sem ekki væri hægt að hlæja í
væri hlægilegt leikhús?"
Kynni Erlings og Guðrúnar eru
löng - hófust í Leiklistarskóla Þjóð-
leikhússins á sínum tíma, þai- sem
þau voru bekkjarfélagar. Fljótlega
eftir brautskráningu fóm þau aftur á
móti hvort í sína áttina. Síðast voru
þau saman á sviði í Brúðuheimili Ib-
sens hjá Þjóðleikhúsinu fyrir 25 ár-
um. Fyrir Erling og Guðrúnu er
Rommí því sannkallaður endurfund-
ur!
„Við höfum alltof lítið unnið saman
á ævi okkai- sem er að verða eitthvað
áliðin,“ segir Erlingur og Guðrún
talar í sama anda. „Okkur hefur
lengi langað að sameina krafta okkar
á ný og það er virkilega skemmtilegt
að það skyldi gerast í jafngóðu verki
og Rommí.“
Betri en bíómyndin
Af þeim fáu sýningum sem Erl-
ingur og Guðrún léku saman í fyrr
á árum muna þau sérstaklega eftir
Ævintýri á gönguför og ekki síður
bandaríska gamanleiknum Sunnu-
degi í New York, þar sem þau voru
í aðalhlutverkum í Iðnó, „umlukt
flestum helstu leikurum landsins".
„Þetta var ákaflega skemmtileg
sýning,“ segir Erlingur og minnist
þess að leikritið hafi verið kvik-
myndað í Hollívúdd um líkt leyti.
„Við fórum auðvitað í bíó að sjá
myndina með Jane Fonda og...
hver lék aftur á móti henni?“ spyr
hann og beinfr orðum sínum til
Guðrúnar.
„Var það ekki Jack Lernmon?"
„Jú, ætli það ekki! Allavega ein-
hver svoleiðis strákur! Okkur fannst
þau að minnsta kosti ekki gera þetta
nærri því eins vel og við!“
Þegar hér er komið sögu hlæja
leikaramir óskaplega og þykir sem
þetta hafi gerst í gær. En hvenær
var þetta?
„Ætli það séu ekki svona hundrað
ár síðan,“ segir Erlingur og ekki
dvínar hláturinn.
Ekki er hægt að segja annað en
kynslóðabilið sé brúað við uppfærsl-
una á Rommí að þessu sinni, því
Magnús Geir leikstjóri og flestir aðr-
ir aðstandendur sýningarinnar voru
ýmist ófæddfr eða nýfæddir þegar
Guðrún og Erlingur léku saman síð-
ast. Segja leikararnir þetta
skemmtilega samsetningu enda gildi
einu hve gamlir menn eru kunni þeir
sitt fag.
Guðrún vinnur nú öðru sinni með
Magnúsi Geir en hann setti upp leik-
rit hennar Heilagir syndarar í Graf-
arvogskirkju á síðasta vetri. „Ég var
virkilega hrifin af því sem hann gerði
þar og hikaði því ekki við að ganga
aftur til samstarfs þegar hlutverk
Fonsíu stóð mér til boða. Það er
mjög örvandi að vinna með svona
ungum leikstjóra - eiginlega eins og
vítamínsprauta. Magnús Geir er líka
duglegur, vinnur vel og, umfram allt,
veit hvað hann vill. Þannig eiga leik-
stjórar að vera!“
Og það er ekki bara leikstjórinn,
heldur Leikfélag Islands sem heild,
sem heillar Guðrúnu. „Það leika
ferskir vindar um þetta litla leikfé-
lag. Þetta unga og metnaðargjarna
fólk hefur mikinn skilning á leikhúsi
og ekki spillir logandi áhuginn fyrir.
Metnaðurinn kemur skýrt fram í
þessari sýningu, Leikfélag Islands
sparar ekkert til hennar, þótt það
hafi eflaust ekki úr miklum pening-
um að spila. Hér skipta gæðin öllu
máli! Það er aðdáunarvert."
Frábær tónlist
Sem dæmi um þetta nefnir Guð-
rún þá ákvörðun að fá hljómsveitina
Skárren ekkert til að sjá um tónlist-
ina í sýningunni. „Tónlistin sem
þessir strákar leggja til er alveg frá-
bær og algjörlega í anda verksins -
hún hvetur mann til dáða á sviðinu,
sem því miður verður ekki sagt um
alla leikhústónlist."
Og ekki spillir leikhúsið sjálft fyrir
en Guðrún lék um langt árabil í Iðnó,
þegar Leikfélag Reykjavíkur réð þar
húsum. „Það er ákaflega ánægjulegt
að Iðnó sé komið í notkun á nýjan
leik. Mér líður eiginlega eins og ég
hafi sent almættinu óskalista - það
er eins og draumur að fá að leika
gott hlutverk í sínu gamla leikhúsi!"
Rommí er nú fært öðru sinni upp í
íslensku atvinnuleikhúsi - fyrri sýn-
ingin var sýnd í Iðnó við fádæma vin-
sældir fyrfr um tveimur áratugum.
Þá fóru Gísli Halldórsson og Sigríð-
ur Hagalín með aðalhlutverkin. Erl-
ingur sá ekki þá sýningu en kveðst
hafa heyrt mikið um hana - allt gott.
Guðrún sá hins vegar sýninguna:
„Ég man að ég var óskaplega hi-ifin
af Rommí á sínum tíma, ekki síst
leiknum hjá Siggu og Gísla. Þetta
vai- vh'kilega ánægjuleg upplifun í
leikhúsi.“
En hefur þessi rómaða sýning
þvælst fyrir þeim við æfingarnar nú?
„Nei, því fer víðsfjarri," segir Guð-
rún, „Við vörumst í lengstu lög að
keppa við hana - höfum okkar stíl á
þessu.“ Og Erlingur bætir við að
samanburður af þessu tagi sé ekki til
neins - tíminn sé svo fljótur að
breytast í leikhúsi!
Rommí fjallar um fólk sem komið
er af léttasta skeiði. Eigi að síður eru
Guðrún og Erlingur sannfærð um að
sýningin eigi eftir að hafa víða
skírskotun - höfða til leikhúsunn-
enda í öllum aldurshópum. „Fólk
getur orðið „skotið“ á öllum aldri og í
mínum huga er Rommí eins og hver
önnur „strákur hittir stelpu-saga“,“
segir Guðrún. „Þar fyrir utan er
óvíða meira líf í tuskunum en á elli-
heimilum. Því fékk ég að kynnast
þegar ég kenndi fólkinu á Vestm-
götu 7 Ijóðalestur um árið. Ég hef
ekki upplifað skemmtilegri partí!“
Þá benda þau Erlingui- á að sýn-
ingin fyrir tuttugu árum hafi notið
vinsælda í öllum aldurshópum. „Við
megum hundar heita ef við klúðrum
þessu þannig að verkið missi sinn
ljóma!“
Þýðandi Rommís er Tómas Zoega,
leikmyndar- og búningahönnuður er
Snorri Freyr Hilmarsson og ljósa-
hönnun hefur Lárus Björnsson með
höndum. Tæknistjóri sýningarinnar
er Geir Magnússon og sviðsstjóri
Þórunn Geirsdóttir.
BÆKUR
Smásögur
HUNDARNIR í ÞESSALÓNÍKU
eftir Kjell Askildsen. Einar Kárason
þýddi. Grafík hf. Prentvinnsla Graf-
ík. Mál og menning 1998 - 83 síður.
NORSKI rithöfundurinn Kjell
Askildsen er íslenskum lesendum að
góðu kunnur fyrir smásagnasafnið
Síðustu minnisblöð Tómasar F. fyrir
almennings sjónir. Hann er mjög sér-
stæður höfundur og reyndar er
sagnastíll hans með þannig sniði að
erfitt er að benda á hans líka.
Sameiginlegt sögum Askildsens er
að í þeim gerist eiginlega ekki neitt,
en bak við hið kyrra yfirborð sagn-
anna er heilmikið að gerast. Hvers-
dagslegar samræður sögupersónanna
búa alltaf yfir einhverju sem leynist
mili línanna og er áberandi áleitið.
Kannski eru til lesendur sem finna
ekkert, en sé vel lesið fær lesandinn
margt að hugsa um og velta fyrir sér.
I Hundunum í Þessalóníku eru sex
smásögur og þrátt fyrir
ýmis tilbrigði allar líkar.
Efhið er firring og sam-
bandsleysi fólks, einkum
sambýlisfólks sem
kannski hefur ekki enn
áttað sig á hvað sameinar
það, en er sí og æ minnt
á það sem sundrar.
Fáfengilegt tal, hellt í
vínglas, kveikt í sígar-
ettu, afhjúpar oft þann
vanda sem sögurnar
lýsa eða öllu heldur
spegla. Með endurtekn-
ingum er tómleikinn
dreginn fram. Stutt
samtal, eitt orð, ein
setning, hegðun sem virðist eðlileg
en er það ekki færir lesandanum
söguna bak við orðin:
„Manstu eftfr hundunum í Þessa-
lóníku sem voru fastir saman eftir að
þeir höfðu eðlað sig, sagði hún. í Ka-
vala, sagði ég. Allir
gömlu karlamir fyrir
framan kaffihúsið sem
æptu og veinuðu, sagði
hún, og hundamir vældu
og fálmuðust við að að
losna hvor ft-á öðrum. Og
þegar við komum út úr
bænum þá var svona Iítið
nýtt tungl sem lá á bak-
inu, og okkur langaði í
hvort annað, manstu? Já,
sagði ég. Beate hellti
meira víni í glösin. Svo
sátum við þögul um hríð,
nokkuð lengi. Það sem
hún sagði hafði gert mig
órólegan, og þögnin sem
fylgdi jók á óróann. Eg reyndi að
hugsa upp eitthvað til að segja, eitt-
hvað hversdagslegt og afvegaleiðandi.
Beate stóð upp. Hun gekk kringum
garðborðið og stoppaði fyrir aftan
mig. Ég varð hræddur, ég hugsaði: nú
gerir hún mér eitthvað...“
Þetta atriði úr fyrstu sögunni,
samnefndri bókinni, er kannski með
þeim dramatískustu, en önnur eru
áhrifamikil sé vel að gáð. Maður hef-
ur á tilfinningunni að í augum Kjells
Askildsens sé ekkert einfalt eða
sjálfsagt í samskiptum fólks. Undir
niðri búi margt.
í sögunni Elisabet er þetta strax
leitt í ljós með því að láta mann sem
er gestkomandi hjá bróður sínum og
mágkonu sitja úti í garði á sunnu-
dagsmorgni og lesa Esch eða stjórn-
leysið eftir Hermann Broch en þar
segir frá flekun, hálfgerðri nauðgun.
Þetta æsir upp hvatir mannsins sem
lesandinn á eftir að kynnast að snú-
ast um mágkonuna.
í Indæll staður eru það hin smá-
vægilegu umhugsunarefni, skyldu-
hjalið sem gæða söguna vissum
óhugnaði, en raunverulegan hrylling
er að fmna í sögunum Hinir ósýni-
legu og Andlit systur minnar.
Eðlilegt málfar sagnanna kemst vel
til skila í þýðingu Einai’s Kái-asonar.
Jóhann Hjálmarsson
Sýningar í
gallerflkeðj-
unni Sýnirými
SÝNINGAR hefjast í þremur sýni-
rýmum galleríkeðjunnar Sýnirýmis
laugardaginn 5. september.
I Galleríi Sýniboxi við Vatnsstíg
sýnir Amee Simmons verk sitt sem
heitir „Það sem hent getur ungai’
stúlkur i dag“. Gunnai’ Magnús
Andrésson sýnir nýtt verk sitt, „Sam-
sýningu", í Galleríi Barmi. Gallerí
Barmur er smátt í sniðum og ferðast á
milli staða á tilteknum beranda hverju
sinni. Berandi sýningarinnar er Ólafur
Ingi Jónsson forvörður ásamt fleirum.
Símsvaragalleríið Hlust hefui- hafið
störf að nýju eftir örlítil skakkafóll og
flytur nú verkið „Storý* eftir Janet
Passehl. Verk Janet er unnið á árun-
um 1995 til 1998. Síminn í Galleríi
Hlust er 551 4348 og bíður hringinga
hlustenda, segir í fréttatilkynningu.
Sýningar í galleríkeðjunni standa í
mánuð í senn.
Bak við yfírborðið
Kjell Askildsen