Morgunblaðið - 21.11.1998, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998 29
ORKUMÁL
„ÉG myndi vilja sjá fleiri virkjanir og minni. Mér flnnst
synd að sökkva þessu, þótt ég hafi aldrei komið þangað,
og hrekja fugla og annað dýralíf í burtu,“ segir Jón Vig-
fússon, bóndi á Hólmum í Reyðarilrði.
„MÉR finnst álver ekki það sem við íslendingar eigum að
standa fyrir. Því fyigir of inikil mengun. Það eru til aðrar
leiðir þótt þær séu dýrar, en það ætti að skoða fleiri
möguleika," segir Steinunn Steinþórsdóttir.
eftir að hafa stundað nám í Reykja-
vík. Störf í fískvinnslu eru nánast það
eina sem stendur mönnum til boða
hér og það vantar alveg atvinnutæki-
færi fyrir til dæmis iðnaðarmenn.
Maðurinn minn er iðnaðarmaður og
ef hann myndi vilja skipta um vinnu
þá hefur hann ekkert val, tækifærin
hér eru svo fá. Ef ég væri iðnaðar-
maður gæti ég hugsað mér að vinna í
álveri, en þar sem ég er kennari er
næg atvinna hér fyrir mig,“ segir
Dísa Mjöll þegar hún er spm-ð hvort
hún vildi starfa í álveri.
„Ég held að ef hér á að verða ein-
hver framfór þá verði að fórna ein-
hverju, það er staðreynd. Ég held að
það sé það lítill hluti sem fer undir
vatn að það hafi ekki svo mikið að
segja. Fólk vonar að fólksflóttinn
minnki með álveri, en við fínnum
rosalega mikið fyrir honum,“ segir
Dísa Mjöll og bætir við: „Auðvitað
myndi maður frekar vilja að hér
hæfist matvælaframleiðsla eða eitt-
hvað í þeim dúr. Ég myndi til dæmis
ekki vilja hafa álver hérna inni í
botni eins og stóð til fyrr í umræð-
unni. En mér finnst í lagi að hafa það
útfrá eins og nú stendur tfl.“
Tæknivæðing fækkar
störfum í fískvinnslu
Sigurjón Kristinsson og Hjálmar
Ólafsson trésmiðir og Guðjón B.
Magnússon járniðnaðarmaður, sem
Morgunblaðsmenn hittu í Neskaup-
stað, eru um margt sammála Dísu
Mjöll. Þeh- segja að þörf sé á ný-
breytni í atvinnulífi fjórðungsins og
því séu þeir hlynntir áformum um að
reisa álver á Reyðarfirði og virkjun
jökulsár í Fljótsdal. Þeir segjast
telja að ein af ástæðum þess að fólk
vill ekki lengur vinna í fiskvinnslu sé
hversu mikil vinna það er. „Menn
vilja ekki lengur vinna svona mikið,
það er mikið álag á starfsfólki og fólk
er orðið þreytt á þessu, það vill eitt-
hvað nýtt. Það vantar eitthvað hérna
en það er stöðugur straumur suður.
Og það er helst unga fólkið sem fer,“
segir Sigurjón.
„Það er engin spurning að við
verðum að fá álver í fjórðunginn eða
eitthvað sem skapar atvinnu," segir
Guðjón. „Við búum á láglaunasvæði,
fólk er betur launað á höfuðborgar-
svæðinu og það verður að breytast.
Auk þess hafa störf verið að breytast
í fiskiðnaði og þeim hefur fækkað
vegna tækninýjunga. Það er verið að
framleiða mun meiri arð með mun
færra starfsfólki en áður,“ segir
Guðjón, „og það hefur veruleg áhrif.“
Þremenningarnir eru sammála um
„AUÐVITAÐ myndi maður frekar vilja að hér hæfist
matvælaframleiðsla eða eitthvað í þeim dúr. Ég myndi til
dæmis ekki vilja hafa álver hérna inni í botni,“ segir Dísa
Mjöll Ásgeirsdóttir á Reyðarfirði.
„EKKI fóru skáldin að lesa ljóð á Austurvelli þegar verið
var að byggja virkjanir fyrir sunnan,“ segir Guðjón B.
Magnússon sem hér er ásamt Sigurjóni Kristinssyni og
Hjálmari Ólafssyni.
„ÉG hef horft á mörg tækifæri renna út í sandinn í þau
fjölmörgu ár sem ég hef setið í sveitarstjórn. Alltaf hefur
það endað með tómum vonbrigðum og ég er ekki tilbúinn
að ýta þessu út af borðinu," segir Smári Geirsson.
að komi álver á Reyðarfjörð muni
laun hækka á svæðinu fyrir sakir
aukinnar samkeppni. „Þótt ég vildi
hætta í minni vinnu þá gæti ég það
ekki, það er ekkert í annað að fara.
Með álveri gæti fólk að minnsta kosti
valið úr nokkrum möguleikum. Það
er þetta sem við horfum til, fjöl-
breytnin," segir Guðjón. „Svarti
bletturinn á þessu öllu er náttúru-
spjöllin sem verða á hálendinu, en ég
held að þar verði fallegra eftir á.
Mér finnst hins vegar merkilegt að
þegar farið er að tala um atvinnu-
uppbyggingu á Austurlandi kviknai-
andstaða fyrir sunnan. Ekki fóru
skáldin að lesa ljóð á Austurvelli
þegar verið var að byggja virkjanir
fyrir sunnan. Þetta er okkar eina
von, eins og staðan er í dag, við sjá-
um enga aðra kosti,“ segir Guðjón.
„Ég hef ekki trú á að hægt verði
að stóla á ferðaþjónustuna. Auðvitað
höfum við upp á ýmislegt að bjóða en
ég veit ekki hvað það er sniðugt að
hafa of mikið af ferðafólki. Ég á til
dæmis sumarbústað hér í eyðifirði
og verð hundfúll þegar fólk er að
þvælast hér. Mér finnst að náttúru-
verndarsinnar sem eru að krefjast
þess að hálendið verði látið í friði
verði að benda á einhverja aðra
möguleika en ferðaþjónustu. Núna í
sumar, þegar veðrið vai- ekki sem
best, komu örfáir ferðamenn hing-
að,“ segir Hjálmar.
Fleiri og minni virkjanir
Jón Vigfússon, bóndi á Hólmum í
Reyðarfirði, segist telja álver kosn-
ingaloforð sem ekki verði efnt.
„Menn segja að þetta séu bara kosn-
ingaloforð hjá flokkunum. Við erum
búin að bíða lengi eftii’ álveri og ég
held þetta komist aldrei í fram-
kvæmd, það er sama hvaða flokkar
verða í stjórn hjá okkur, það verður
ekkert af þessu," segir Jón. Hann
segist jafnframt vera á móti því að
virkja. Sérstaklega þegar um sé að
ræða svona stórar virkjanir. „Ég
myndi vilja sjá fleiri virkjanir og
minni. Mér finnst synd að sökkva
þessu, þótt ég hafi aldrei komið
þangað, og hrekja fugla og annað
dýralíf í burtu,“ segir Jón.
Ekki álver í fjörðinn
Þótt langflestir Austfii'ðingar sem
Morgunblaðið ræddi við væru
hlynntir virkjun á hálendinu og upp-
byggingu stóriðju skutu einnig upp
kollinum einstaklingai' sem ekki
voru fullkomlega sáttir við slík
áform og settu við þau fyrirvara. Ein
þeirra var Steinunn Steinþórsdóttir,
leikskólakennari á Sól-
völlum í Neskaupstað.
„Ég vil ekki sjá álver
hér í fjörðinn hjá okk-
ur. Mér finnst allt í lagi
ef það rís á Reyðarfirði
en ég vil ekki sjá það
hér nálægt bænum, ég
vil ekki mengunina
hingað í lognið,“ segir
Steinunn.
„Það vantar atvinnu-
tækifæri héma en það
er spurning um að finna
eitthvað minna og fjöl-
breyttara en álver eins
og verið er að tala um.
Eg veit þó ekki til að
sérstakar hugmyndir
séu í gangi, en það er
margt hægt að gera,
það má ekki setja öll
eggin í sömu körfuna.
Mér finnst álver ekki
það sem við Islendingar eigum að
standa fyrir. Því fylgir of mikil meng-
un. Það era til aðrar leiðir þótt þær
séu dýrar, en það ætti að skoða fleiri
möguleika,“ segir Steinunn.
Orkufrekur iðnaður
ekki allsherjarlausn
Smári Geirsson, formaður Sam-
bands sveitarfélaga í Austurlands-
kjördæmi og forseti bæjai'stjórnar í
sameinuðu sveitarfélagi Neskaup-
staðai’, Eskifjarðar og Reyðarfjarð-
ar, segir algera einingu ríkja í sveit-
arstjórninni í viðhorfi hennar til upp-
byggingar orkufreks iðnaðar í fjórð-
ungnum og virkjunar fallvatna norð-
an Vatnajökuls.
„Menn mega ekki halda að í þessu
sveitarfélagi séu eintómir umhverfis-
sóðar, en menn taka afstöðu til þess-
ara mála á grundvelli félagslegra
þátta og þá á ég við íbúaþróun, upp-
byggingu atvinnulífs og nútímasam-
félags á svæðinu. Menn eru tilbúnir
til þess að fórna ákveðnum hlutum
til að ná fram markmiðum á þessu
sviði.“
Smári segir fráleitt að halda því
fram, eins og heyrst hefur, að sveit-
arstjórnarmenn á Austurlandi líti á
virkjun og orkufrekan iðnað sem
allsherjarlausn alls vanda. „Mál-
flutningurinn hefur aldrei verið í
þessum dúr. Við horfum hins vegar á
þetta þannig að álver er stærsti at-
vinnulegi þátturinn sem menn horfa
á í dag, sem getur skipt máli varð-
andi það að snúa við þessari ömur-
legu byggðaþróun sem við erum að
upplifa hérna. Það eru margir aðrir
þættir sem vert er að hyggja að en
þetta er sá stærsti,"
segir Smári.
Smári segir að efling
ferðaþjónustu og vh'kj-
anir og orkufrekur iðn-
aður geti farið saman.
„Að sjálfsögðu viljum
við vinna að ýmsum
öðrum greinum en
orkufrekum iðnaði og
menn eru að velta
ýmsu fyrir sér, til
dæmis hafa menn ver-
ið að byggja upp
Fræðslunet Austur-
lands og byggt upp
menntastofnanir í
fjórðungnum. Menn
vilja leggja áherslu á
þessar nýju greinar
eins og þekkingariðn-
að, tölvuiðnað og hug-
búnaðargerð, þær
skipta gríðai-lega
miklu máli. Það skipth okkur einnig
miklu máli að fá stóra einingu með
miklum fjölda starfa inn á landsvæð-
ið. Það mun hjálpa okkur og efla
möguleika okkar til þess að bæta
þjónustu á svæðinu. Það sem veikir
þjónustuna á svæðinu er íbúafækkun
og úr verður vítahringur. Við þurf-
um eitthvað til að snúa þessari þróun
við og þar erum við að horfa á álver.
Við lítum á álver til þess að styrkja
þann grunn sem við munum byggja
fjölbreytni atvinnulífsins á.“
Störf í álveri
engin skítastörf
„Menn eru að gera lítið úr álveri
og spyrja hvort það sé lausnin að
koma með verksmiðju hingað. Nú-
tímaálver eru tæknivædd, þau flokk-
ast undir hátækniiðnað og meirihluti
starfsfólksins er menntafólk, miðað
við þær upplýsingar sem við fáum
frá Norsk hydro. Menn eru ekki að
tala um einhver skítastörf, það er
blekking og firra. Það er heldur ekki
rétt að þessi störf séu ekki eftirsókn-
arverð, því í Straumsvík er það nán-
ast vandamál hvað lítil endurnýjun
er á starfsfólki, það heldur vel í
störfin sín.“
Smári þvertekur fyrir það að 120
þúsund tonna og í mesta lagi 240
þúsund tonna álver séu of stór biti
fyrir byggðarlag eins og Austfirði.
„Hraðfrystihús Eskifjarðar er með
hátt í 300 staifsmenn og Síldar-
vinnslan í Neskaupstað er með 360
ársverk að meðaltali, þannig að við
erum ekki einu sinni að tala um risa-
fyrirtæki á austfirskan mælikvarða.“
Smári bendir á að verði álver reist
á Reyðarfirði hafí það áhrif á öllu
miðausturlandi. Það muni efla þjón-
ustu og iðnað hjá fyrirtækjum á öllu
því svæði. Hverju starfi í álveri fylgi
Vh starf svo margfeldisáhrifin séu
ótvírætt mikill kostur. Smári segir
að kostirnir sem fylgja uppbyggingu
stóriðju í fjórðungnum séu það mikl-
ir og mikilvægir fyrir samfélagið að
þeim megi með engu móti stefna í
hættu. Þvi telji hann ekki ráðlegt að
lögbundið mat á umhverfisáhrifum
Fljótsdalsvirkjunar verði fram-
kvæmt, og bendir á að leyfi hafi ver-
ið veitt fyrir virkjuninni. Ekki sé
verið að brjóta lög ef matið fari ekki
hina formlegu leið.
Málflutningur fjölmiðla
reginhneyksli
„Ég hef horft á mörg tækifæri
renna út í sandinn í þau fjölmörgu ár
sem ég hef setið í sveitarstjórn.
Alltaf hefur það endað með tómum
vonbrigðum, og ég er ekki tilbúinn
til þess að ýta þessu út af borðinu
vegna þess að viðhorf fólks til um-
hverfismála hafa breyst.
Ég sé svo mikla kosti við að þetta
gerist að ég fylgi því eindregið þrátt
fyrir að ég geri mér grein fyrir þeim
fórnum sem við þurfum að færa. Það
að sökkva Eyjabökkum er fórn, en
ég er tilbúinn að færa þá fórn í þessu
sambandi. Og þegar ég met afstöðu
mína til málsins, þá hefur mannfólk-
ið miklu meiri áhrif á mig en heiða-
gæsir og hreindýr. Mörgu af þessu
fólki sem rís upp gegn virkjunum
fyrir sunnan er nákvæmlega sama
um þróun mannlífs hér á Austur-
landi. Hins vegar grætur það yfir
geldgæs sem getur ekki hreiðrað um
sig á Eyjabökkum.
Og mér finnst alveg svakalegt
þegar nánast allir helstu fjölmiðlar
landsiris taka málstað þessa liðs og
gera hann að sínum. Þeir telja að
þessi sjónarmið falli í góðan jarðveg
og gera þau að sínum. Ég tel mál-
flutning fjölmiðla vera regin-
hneyksli. Áherslan er á umhverfis-
þáttinn, en félagslegu þættimir eru
algerlega hafðir til hlés. Það verður
að koma fram af hverju menn eru að
drekkja landi. Hvað ætla menn að fá
í staðinn? Það er ekki hægt að
sleppa því að fjalla um þessa hlið
málsins. Og auðvitað er þetta mál-
efni þjóðarinnar alhar, en ég tel að
menn hljóti að skilja það, að sjónar-
mið Austfirðinga eiga að vega þarna
þungt,“ segh Smári að lokum.
Síðari hluti greinarinnar bhtist í
Morgunblaðinu á morgun, sunnu-
dag.
„Það verður að koma
fram af hverju menn
eru að drekkja landi.
Hvað ætla menn að
fá í staðinn? Það er
ekki hægt að sleppa
því að fjalia um
þessa hlið málsins."
„Mér þætti gaman
að sjá fólk fyrir
sunnan svona
áhugasamt um mál-
efni okkar Austfirð-
inga. Ég er ansi
hrædd um að margir
sem eru á móti virkj-
unum hafi ekki kynnt
sér málin nógu vei.“
„VIÐ sjáum að núna er hugsanlega eitthvað að gerast og
ef við fáuni ekki eitthvað núna, hvað eigum við þá að bíða
lengi? Bíða eftir að það verði stungið undan okkur einu
sinni enn?“ segir Björg S. Blöndal á Seyðisfirði.