Morgunblaðið - 21.11.1998, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÖNSKU
r
3.513
;
&
»
4.695
Mikið úrval í 100% ull og ull/akrýl.
E L LING SIE N
Grandagarði 2, Rvík, sími 552 8855
OPIÐ í DAG FRÁ 10-14
ERLENT
Fyrstu alþjóðlegu geimstöðinni var skotið á loft í gær
Mun fullbyggð sjást með
berum augum frá jörðu
Reuters
TÖLVUUNNIN mynd af geimstöðinni Zarju fullbúinni. Stærstu fletirnir eru sólarrafhlöður. Lárétti sívaln-
ingurinn fyrir miðju verður tilrauna- og rannsóknastöð en geimfararnir munu búa í álika stórum sivalningi
sem Iiggur út frá tilraunastöðinni.
Stærstu og dýrustu
geimstöð sögunnar er
ætlað að rannsaka
möguleikann á því að
menn flytjist búferlum
út í geim.
BLAÐ var brotið í sögu geimferða í
gær er Rússar skutu á loft hluta af
fyrstu alþjóðlegu geimstöðinni.
Hann hefur hlotið nafnið Zarja, sem
þýðir sólarupprás, en fullbyggð
verður geimstöðin sýnileg berum
augum. Stöðin er samstarfsverkefni
Rússa, Bandaríkjamanna, nokkurra
Evrópuríkja, Japana og Kanada-
manna. Nemur kostnaðurinn við
hana um 60 milljörðum dala, um
4.200 milljörðum ísl. kr. og greiða
Bandaríkin um 75% hans. Byggingu
stöðvarinnar er hins vegar ólokið en
gert er ráð fýrir að hún verði fullbú-
in árið 2004 og verði þá mönnuð.
Varnarmálaráðherra Rússlands,
Igor Sergejev, sagði gærdaginn
sögulegan. „Þetta er mikilvægt,
ekki aðeins vísindalega heldur
einnig pólitískt, stöðin er byggð á
grunni alþjóðlegrar samvinnu. Öll
verkefni 21. aldarinnar ættu að
byggjast á þeim grunni.“
Hefði brotnað undan
eigin þunga
Er stöðin verður fullbúin árið
2004 verður rýmið svipað og inni í
tveimur risaþotum. Þar munu sjö
geimfarar búa og starfa til lengri
eða skemmri tíma, en stöðinni er
ætlað að vera æfinga- og viðkomu-
staður geimfara í að minnsta kosti
fimmtán ár. Til að ljúka við bygg-
ingu geimstöðvarinnar þarf að
minnsta kosti 45 ferðir þangað og
1.000 klukkustundir í geimgöngu.
Fyrstu tvær vikurnar mun stöðin
fara á sporbaug umhverfís jörðu en
eftir hálfan mánuð skjóta Banda-
ríkjamenn á loft geimferjunni
Endeavor, sem flytur tengibygg-
ingu Zarju.
Sá hluti sem skotið var á loft í
gær vegur um 34 tonn en fullbúin
verður geimstöðin 500 tonn og um
109 x 80 metrar að stærð. Geim-
stöðin er svo stór að hefði hún verið
byggð á jörðu niðri hefði hún brotn-
að undan eigin þunga.
Langtímaáhrifin
könnuð
Bandaríska geimferðastofnunin
hefur sagt geimstöðina Zarju
marka upphaf nýrrar aldar í geim-
rannsóknum sem miða að því að
kanna hverjir möguleikar manna
eru á því að búa úti í geimnum.
Gerðar verða umfangsmiklar rann-
sóknir á langtímaáhrifum dvalar í
geimnum á menn, en vísindamenn-
irnir vonast til að geta geta dregið
úr veiklandi áhrifum langtímadval-
ar í geimnum á mannslíkamann.
Könnuð verða áhrif þyngdarleys-
is á dýr og jurtir, m.a. til að kanna
hvort hægt sé að rækta plöntur við
slíkar aðstæður. Þá verða gerðar
læknisfræðirannsóknir, m.a. á
krabbameini og ræktun vefja. Að
síðustu má nefna útsýnisglugga á
stöðinni sem á að gera vísinda-
mönnum kleift að fylgjast með
veðrabrigðum og veðurfyrirbærum
á borð við E1 Nino
Fyrstu geimfararnir, tveir Rúss-
ar og einn Bandaríkjamaður, halda
til geimstöðvarinnar í janúar árið
2000, sem er hálfu öðru ári seinna
en áætlað var. Hafa efnahagsörð-
ugleikar Rússa og fastheldni þeirra
á geimstöðina Mír sett strik í
reikninginn, en Mír er orðin 13 ára
og hafa Bandaríkjamenn lagt mikla
áherslu á að starfsemi hennar verði
hætt. í sumar hétu Rúsar því að
loka Mír fyrir mitt næsta ár en
ráðgjafi Rússlandsforseta í geim-
ferðamálum segir að nú standi til
að framlengja veru stöðvarinnar,
sem verið hefur eitt helsta stolt
rússnesku geimferðastofnunarinn-
ar, um eitt ár.
Töluverðar efasemdir hafa verið
um byggingu stöðvarinnar vegna
hins óhemjumikla kostnaðar sem
henni fylgir. Daniel Goldin, yfír-
maður bandarísku geimferðastofn-
unarinnar, viðurkennir að fjölmörg
vandamál eigi eftir að stinga upp
kollinum og geimfaranna bíði mikil
vinna og mikil þjálfun. „En vilji
menn yfu-gefa sporbaug jarðar
verðum við að komast að því hvern-
ig fólk býr og starfar með síaukinni
framleiðslu í himingeimnum. Það
getum við ekki á jörðu niðri.“
Byggt á: Reuters, The Washington
Post, CNN.
Heimsókn Clintons til Japans lokið
Segir Japani
verða að leggja
meira af mörkum
Tdkýó, Seoul, Peking. Reuters.
BILL Clinton Bandaríkjaforseti
lauk í gær oginberri heimsókn sinni
til Japans. Áður en forsetinn hélt
Asíuför sinni áfram til Suður-Kóreu
færði hann Japönum skýr skilaboð
um að þeir yrðu að bregðast hraðar
við og leggja meira af mörkum til að
ná sér og öðrum Asíuríkjum upp úr
efnahagskreppunni.
Clinton og Keizo Obuchi, forsæt-
isráðherra Japans, áttu níutíu mín-
útna einkafund í gærmorgun og
snerust viðræður þeirra fyrst og
fremst um efnahagsmál. Á morgun-
verðarfundi hjá bandaríska verslun-
arráðinu í Tókýó sagði Clinton að
einungis Japan væri fært um að
leiða Asíuríki aftur á braut stöðug-
leika og hagvaxtar, en til þess þyrftu
Japanir að vinna bug á eigin efna-
hagsvanda. Hann hvatti ríkisstjórn
Obuchis til að framíylgja með skjót-
um hætti áætlun um viðreisn efna-
hagslífsins og löggjöf um umbætur í
bankakerfinu, en gaf til kynna að
það myndi jafnvel ekki duga. Clint-
on varaði jafnframt við hættunni á
því að talsmenn verndarstefnu
myndu styrkja stöðu sína í Banda-
ríkjunum ef Japanir drægju ekki úr
innflutningshöftum.
Áhyggjur vegna ógnar frá
Norður-Kóreu
Leiðtogarnir ræddu einnig ógn-
ina sem Japan stafaði af Norður-
Kóreu. Dagblaðið The Washington
Post birti í gær óstaðfesta frétt um
að bandaríska leyniþjónustan hefði
komist á snoðir um að Norður-
Kóreumenn væru að smíða að
minnsta kosti tvo nýja skotpalla
íyrir meðaldrægar Taepo Dong-
eldflaugar, en þeir skutu fyrir
skömmu þremur slíkum eldflaugum
yfír japanskt yfirráðasvæði. Stjórn-
Reuters
BILL Clinton veifar til mann-
fjöldans í Tókýó í gær.
völd í Pyongyang meinuðu einnig
fyrr í þessari viku bandarískum eft-
irlitsmönnum að rannsaka svæði
þar sem grunur leikur á að kjarn-
orkutilraunir fari fram neðanjarð-
ar.
Clinton sagði á fréttamannafundi
í gær að hann hefði töluverðar
áhyggjur af þessum atburðum, en
þó væri ekki ljóst hvort þeir gæfu til
kynna að stjórnvöld í Norður-Kóreu
hefðu tekið upp herskárri stefnu.
Hann lagði áherslu á að náin hern-
aðarsamvinna Bandaríkjanna og
Japans væri nauðsynleg til að koma
í veg fyrir að Norður-Kórea ógnaði
allri Asíu.
Forsetinn er á fimm daga ferð um
Asíu, og hélt í gær til Seoul, höfuð-
borgar Suður-Kóreu, þar sem hann
mun dvelja fram á mánudag. Þá
heldur hann til eyjarinnar Guam í
Kyrrahafi, sem er undir bandarískri
stjórn.
Forseti Kína
undirbýr Japansför
Jiang Zemin, forseti Kína, mun
heimsækja Japan í næstu viku,
fyrstur kínverskra leiðtoga. Ljóst er
að Zemin mun leggja þunga áherslu
á að Japan geri hreint fyrir sínum
dyrum vegna síðari heimsstyrjald-
arinnar. Kínverjar hafa ítrekað
skorað á Japani að biðjast formlega
afsökunar á hernámi Kína og
grimmilegri herstjórn þeirra á 4. og
5. áratugnum. Tang Jiaxuan, utan-
ríkisráðherra Kína, sagði frétta-
mönnum að Japanir hefðu aldrei
gert upp við herskáa fortíð sína á
sama hátt og Þjóðverjar hefðu gert
upp við nasismann. Hann mun fara
til Japans á undan Zemin til að und-
irbúa fund leiðtoganna ásamt Masa-
hiko Komura, japönskum starfs-
bróður sínum.
Einnig er búist við að Zemin vari
Japani við að skipta sér af deilunni
um Taívan, sem eitt sinn var
japönsk nýlenda. Japanir slitu
stjórnmálasambandi við stjórnina á
Taívan árið 1972 og tóku á ný upp
tengsl við Kína. Þeir hafa síðan
haldið óformlegum tengslum við
Taívan og varast að styggja Kín-
verja.