Morgunblaðið - 21.11.1998, Blaðsíða 76

76 LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM

ROBERT WISE
ROBERT Wise hlaut tvenn Óskarsverðlaun fyrir tvær Óskarsverð-
launamyndir. Tónaflóð - The Sound of Music var önnur.
Andrews, Christopher Plummer og Elanor Parker.
EIN af „stóru“ uppgötvunum
bernskunnar var Paul Newman,
ég gleymi ekki hvað mér fannst
hann óstjórnlega góður leikari
er ég sá hann í fyrsta sinn, ná-
lægt ‘60. Sú skoðun hefur ekki
breyst síðustu 40 árin, Newman
er og verður alltaf sami töffar-
inn og senuþjófurinn. En hann
er ekki umfjöllunarefnið hér (þó
hann hafí leikstýrt nokkrum
myndum með vel viðunandi ár-
angri), heldur Robert Wise, leik-
stjóri Somebody Up There Likes
Me (‘56), þessarar fyrstu umtals-
verðu myndar leikarans. Wise er
einn af virtustu leikstjórum
Hollywood, einstaklega fjölhæf-
ur, á að baki myndir af nánast
öllum gerðum og stærðum á
rösklega hálfrar aldar ferli.
Wise er því búinn að upplifa
tímana tvenna í kvikmyndaborg-
inni. Hann festi sig í sessi á
fjórða áratugnum sem fremsti
klippari RKO-kvikmyndaversins,
þar sem hann vann fyrir Orson
Welles, var m.a. tilnefndur til
Óskarsverðlaunanna fyrir hlut
sinn í meistaraverkinu Citizien
Kane (‘41). Hann klippti einnig
næstu mynd Welles, The Magni-
fícent Ambersons (‘42), og leik-
stýrði hluta þeirrar ágætu mynd-
ar efir að kvikmyndaverið rak
Welles á grundvelli „listrænna
samskiptaörðugleika", einsog
þeir orða það á vesturströndinni
þegar menn lilýddu ekki yfírboð-
urum si'num einsog hundar.
Uppfrá þessu fékk Wise yfrið
nóg að gera við Ieikstjórn B-
mynda, sem voru aðalfram-
leiðsla litla risans, RKO; alls
urðu þær 8. Sú besta The Body
Snatcher (‘45) með þeim heiður-
spiltum Boris Karloff og Bela
Lugosi. Þó Wise færi vaxandi
sem leikstjóri þá samdi honum
ekki við hinn nýja eiganda RKO,
sem var enginn annar en
Howard Hughes. Hann flutti sig
um set, til 20th Century Fox, þar
sem hann hélt áfram að gera
gæðamyndir. Sú kunnasta frá
því timabili er tvímælalaust hin
frábæra vísindaskáldsögulega
The Day the Earth Stood Still
(‘51) sem jafnframt var fyrsta
tilraun leikstjórans á því sviði.
Þetta er einkar vel og
skynsamlega skrifuð
mynd og öll vinna traust
og fagmannleg við þessa
sögu af komu friðsam-
legrar geimveru til Jarð-
arinnar, þar sem hún
reynir að koma vitinu
fyrir stríðsglatt mann-
fólkið.
Frá Fox lá leiðin til
MGM, þar sem Wise
vann m.a. að Somebody
Up There Likes Me, sem
áður er getið. I Want to
Live (58) var gerð fyrir
UA og hlaut frábæra
dóma og aðsókn, hann
var tilnefndur til
Óskarsverðlaunanna í
fyrsta sinn og Susan
Hayworth vann þau fyrir
frábæra túlkun á iðrandi morð-
kvendi. Nú var Wise orðinn
þungavigtarmaður og gat valið
úr samstarfsmönnum og hand-
ritum. Arangurinn lét ekki á sér
standa. Odds Against Tomorrow
(‘59) er áhrifarík skoðun á því
sem miður fer í samtímanum, en
næsta mynd Wise, West Side
Story (‘61), færði honum heims-
frægð. Því næst komu tvær ólík-
ar myndir; Two for the Seesaw
(‘62), vel lukkuð kvikinyndagerð
þekkts leikhúsverks með Robert
Mitchum og Shirley McLaine, og
þrælmögnuð hrollvekja, The
Haunting (‘63), með Claire
Bloom og Julie Harris. Þó þess-
ar myndir nytu góðrar aðsóknar
og fengju mikið lof gagn-
rýnenda, komust þær ekki í
hálfkvisti við næsta verk Wise,
Tónaflóð - The Sound of Music
(‘65), sem varð ein vinsælasta
mynd allra tima. Fox var að
semja við Ieikstjórann William
Wyler, sem hætti við á síðustu
stundu og hélt til Bretlands til
að vinna að The CoIIector. Wise
tók að sér verkefnið með því
skilyrði að Fox framleiddi næstu
mynd hans, The Sand Pebbles.
Það gekk eftir og framhaldið er
skráð stórum stöfum í kvik-
myndasöguna, en maður hefur á
tilfínningunni að menn hafí al-
mennt ekki gert sér grein fyrir
hvað þeir voru með í höndunum
- fyrr en þessi frábæra söngva-
AFBURÐALEIKUR Pauls Newman í
hlutverki hnefaleikakappans Rockys
Grazianos í Somebody Up There Likes
Me færði honuni heimsfrægð og myndin
var óhemju vinsæl. Mótleikari hans hér
er hin undurfagra Pier Angeli, sem náði
aldrei hærra á sínum ferli.
YFIRLEITT er litið á sjónvarp
sem skemmtitæki, þótt það sinni
öðrum þræði upplýsingaskyldu,
svo sem fréttum og menningar-
þáttum ýmiskonar. Aherslan sem
sjónvarp leggur á fréttir og upp-
lýsingu kemur fram í því að dag-
skrá er þannig hagað, að fréttir
eru hafðar á dagskrá snemma
kvölds, en síðan koma þættir, mis-
jafnir að þungavigt. En það er
einmitt í þeim punkti sem í ljós
kemur hver áhersla er lögð á hinn
menningarlegri og vitsmunalegri
þátt dagskrárinnar. Því miður
ráða um efnisval oft þeir aðilar,
sem eru áhángendur einhverra
sérstakra efnisflokka, eða hafa
ánetjast ódýru flutningsefni, sem
stendur þeim til boða alla daga og
er með nokkurri ósvífni látið duga
sem dagskrárefni. Sjónvarp á
þetta efni ekki skilið og þaðan af
síður áhorfendur, sem þola ekki
langa dagskrá að kvöldinu og eiga
til með að sofna fyrir framan sjón-
varpsskjáinn í þreytandi bið eftir
einhverju bitastæðu í dagski'ánni.
Auðvitað ber að taka fram að erfitt
mun að gera öllum til hæfis, en
nokkur atriði eru svo augljós, að
einfold breyting á niðurröðun efnis
yrði til stórra bóta.
Svo nefnd séu hin augljósu at-
riði má benda á dagskrá í ríkis-
Með svefn-
tíma í huga
kassanum frá 6. nóvember sl.
Fréttir voru á venjulegum tíma,
en hið óvenjulega og athyglisverða
á dagskránni var fyrri hluti mynd-
arinnar Hiroshima. Hún var ekki
sýnd fyrr en klukkan ellefu um
kvöldið. Til að komast þangað var
annað tveggja að
klukku hringja um
það leyti sem
myndin átti að
byrja, eða sitja við
og horfa á þátt
sem nefnist Stutt í spunann og
ameríska mynd, sem nefndist
Aulabárður. Hvorugt var fýsilegur
kostur. Aftur á móti eru þeir vits-
munir þó á bak við dagskrána, að
þættirnir Pör í pólitík hafa verið
sýndir strax á eftir fréttum.
Hiroshima-myndin er nefnd hér
sem dæmi vegna þess að hún var
skynsamleg skýring á vanda
tveggja þjóða og raunar heimsins
láta vekjara-
SJÓNVARPÁ
LAUGARDEGI
alls og ónauðsynlegt að skáka
henni aftur til miðnættis.
Um helgar gengur öll dagskrá
úr skorðum vegna boltaleikja.
Þrátt fyrir það eru þeir líka í
venjulegri dagskrá að kvöldinu.
Ein þeirra þriggja rása sem hér
eru til umræðu sýnir boltaíþrótt-
um mestan áhuga.
Annað sérsvið sjón-
varps og útvarps-
stöðva er poppmús-
íkin. Hún fær yfir-
leitt enga slorlega staði í dagskrám
sjónvarpa. Samt er hún flutt linnu-
laust í útvarpsstöðvum. Við erum
eiginlega með popp stanslaust í
eyrunum frá morgni til kvölds. Svo
koma heilir sjónvai'psþættir, sem
stundum heita því dramatíska
nafni Taumlaus tónlist og öllu
þessu er tekið með jafnaðargeði og
enginn verður leiður. Ohætt er að
segja að boltinn og poppið sé lág-
DANSATRIÐI úr S'ógu úr vesturbænum - West Side Story, annarri
verðlaunamynd leikstjórans.
mynd var frumsýnd. Óskaverk-
efnið, The Sand Pebbles, var
frumsýnd 1966. Mikilfengleg
mynd fyrir augu og eyru (tónlist
e. Jery Goldsmith), en átök Kín-
veija og Bandaríkjamanna á
Gulafljóti í Kína á þriðja ára-
tugnum náðu ekki til bíógesta.
Þrátt fyrir hliðstæðu atburð-
anna við Víetnamstríðið, sem þá
var í fullum gangi. Fox og Wise
ætluðu að endurtaka sigur-
göngu Tónaflóðs með Star! (‘69)
en það tókst ekki betur en svo
að þessi söngvamynd um ævi
söng- og Ieikkonunnar Gertrude
Lawrence varð einn af stærstu
skellunum í sögu kvikmynda-
versins. Betur tókst til með með
hina vísindaskáldsögulegu The
Andromeda Strain (‘71), sem
bæði var skynsamlega skrifuð
og fagmannlega gerð. Síðasta
umtalsverða myndin frá þessum
WISE ásamt Julie Andrews við
tökur á hinni mislukkuðu Star!
kúran sem yfírskyggi annað efni
sem full þörf er ævinlega fyrir. Það
er engin furða miðað við svona
uppeldi að illa gangi í miðbænum
um helgar.
Þá er lokið fjórum þáttum, sem
áætlað var að gera um hjón í
stjórnmálastarfi. Fyrst riðu á vað-
ið Páll Pétursson og Sigrún kona
hans og kom Páll mjög á óvart í
þættinum sem mildur og ljúfur
eiginmaður. Er gott til þess að vita
að Húnvetningar skuli temja sér
svo góða siði í hjónabandi, að ann-
arra héraða menn mættu taka þá
til eftirbreytni. Nú hefur margt
ómaklegt verið sagt um þá Guð-
laugsstaðamenn, en mestur kappi
var forfaðir þeirra ættmenna,
Björn Eysteinsson, sem skrifaði
stutta bók um ævi sína, sem teljast
verður jafngildi Sjálfstæðs fólks.
Hann átti að mig minnir þrjár
konur um ævina og gat sjálfsagt
ekki verið eins ljúfur við þær og
hann vildi vegna harðrar lífsbar-
áttu. Meðal annars bjó hann um
tíma á fjöllum á meðan hann var að
ná saman fjárhag sínum, sem tókst
prýðilega. Þetta rifjaðist svona
upp þegar Páll ráðherra lenti í
þrasi út af tillögu innan ESB um
meðferð á óléttum konum.
Indriði G. Þorsteinsson
sögufræga og gamalreynda þús-
undþjalasmið var hrollvekjan
Audrey Rose (‘77 og fór vel á
því, þar sem fyrsta leikstjórnar-
verkefni hans var einmitt hroll-
urinn The Curse of the Cat
People (‘44). Hringnum var lok-
að. Hinn margverðiaunaði Wise
hefur um langt skeið verið tals-
maður bandaríksu kvikmynda-
akademíunnar og er í fullu fjöri
þó tímar leikstjórnar séu liðnir.
Sígild myndbönd
TÓNAFLÓÐ
THE SOUND OF MUSIC (1965)
irkir'Æ
Leikarar: Julie Andrews, Chris-
topher Plummer, Elanor Parker.
Tónlistarstónnynd, byggð á sam-
nefndum söngleik Rodgers og
Hammerstein, sem aftur var
byggður á sönnum atburðum, flótta
Trappfjölskyldunnar músíkölsku
undan stríðsmönnum Hitlers. Tek-
in í ægifegurð Alpanna og tónlistin
áheyrileg þeim sem hana kunna að
meta. Óvenju hlý og falleg í alla
staði og kemur ekki á óvart að hún
er einn stærsti „smellur“ kvikmyn-
dagsögunnar.
SOMEBODY UP THERE
LIKES ME (1956)
Ein besta hnefaleikamynd sög-
unnar er byggð á ótrúlegu lífs-
hlaupi Rockys Grazianos (Paul
Newman), sem vann sig uppúr
engu í fátækrahverfí í New York til
æðstu metorða í sinni íþrótt; varð
heimsmeistari í milliþungavigt.
Hreinskilin og óvægin mynd, borin
uppi af óaðfinnanlegum leik hins
unga Newmans, auk þess sem Ei-
leen Heckart, Everett Sloane og
Sal Mineo leggja henni lið. Þá var
hún fyrsta mynd tveggja kunnra
kappa, þeirra Roberts Loggia og
Steves McQueen. Pier Angeli leik-
ur kvenpersónuna í lífi boxarans.
Angeli var aftur á móti kunnust
fyrir að hafa veríð stóra ástin í lífi
goðsagnarinnar James Dean.
SAGA ÚR VESTURBÆNUM
WEST SIDE STORY (1961)
★★★V2
Afburða góð leikstjórn (í sam-
vinnu við Jerome Robbins); dansa-
og söngvamynd með nokkrum sí-
gildum melódíum, byggð á Rómeó
og Júlíu. Að þessu sinni eru þau
elskendur sem fá ekki að njótast í
götugengjastríðsveröld New York
um miðja öldina. Hann (Richard
Beymer) er hvítur, hún (Natalie
Wood) lituð, innflytjandi frá Puerto
Rico. Lög einsog Maiia og America
eru ódauðleg, sama máli gegnir um
kóreógrafíuna, leikstjórnin er ör-
ugg og leiktjöld og munir skapa eft-
irminnilegan bakgrann um þessa
sorglegu ástarsögu. Því miður er
fátt gott að segja um frammistöðu
leikaranna. Wood er nánast stein-
runnin og Beymer er hreint út sagt
ömurlegur á allan hátt.
Sæbjörn Valdimarsson