Morgunblaðið - 30.12.1998, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Opið bréf til Sveins
Hannessonar
Sveinn Hannesson,
framkvæmdastjóri,
Samtök iðnaðarins,
Hallveigai’stíg 1,
101 Reykjavík.
Reykjavík 28. desember 1998.
Sæll Sveinn.
I síðasta fréttabréfl Samtakanna
sendir þú mér sérstaka jólakveðju
sem gefur mér tilefni til að setjast
niður við tölvuna og fara höndum
um lyklaborðið. Par nefnir þú mig
sérstaklega til sögunnar sem af-
greiðslumann fyrir mál sem rennt
var í gegnum þingið athugasemda-
laust og óbreytt fyrir jólin. Ut af
þessu vil ég taka eftirfarandi fram:
Tryggingagjalds-
frumvarpið
Eg sem formaður efnahags- og
viðskiptanefndar lagði ásamt vara-
formanni m.a. fram tillögu um
breytingu sem var samþykkt og
gengur út á að fyi’irtæki gera upp
viðbótaframlag sitt einu sinni á ári
gagnvart tryggingagjaldinu sem
einfaldar alla framkvæmd. Það að
blanda launagreiðendum og trygg-
ingagjaldi inn í viðbótar lífeyris-
sparnaðinn yfirleitt er til þess hugs-
að að stuðla að því að þessi leið sé
meira notuð en ella. Það er ekki
unnt að taka tillit til viðbótai’sparn-
aðarins í staðgreiðslu tekjuskatts
og útsvars nema launagreiðandan-
um sé falið að sjá um málið. Það
hlýtur að vera sameiginlegt áhuga-
mál okkar að þessi spamaðarleið sé
notuð sem mest.
Tryggingagjaldsfrumvarpið fór
því hvorki í gegn athugasemdalaust
né óbreytt.
Útflutningsráðs-
frumvarpið
Útflutningsráðsfrumvarpið fór
óbreytt í gegn að öðru leyti en því
að sett var inn ákvæði til að taka af
öll tvímæli um að markaðsgjald
væri frádráttarbær rekstrarkostn-
aður. Forráðamenn ráðsins lögðu
mikla áherslu á að fá málið afgreitt
og vora sáttir við það eins og það
var lagt fram. Gjaldtakan af at-
vinnulífinu er ekki hærri en verið
hefur. Gamla markaðsgjaldið er
tekið af veltu en nú verður gjaldið
tekið af tryggingagjaldsstofni sem
er breiðari gjaldstofn að því leyti að
opinberir aðilar greiða líka trygg-
ingagjald. Af ástæðum sem þér era
kunnar kom frumvarpið reyndar
mjög seint fram en hefði það ekki
verið afgreitt væri starfsemi Út-
flutningsráðs í fullkomnu uppnámi
þar sem markaðsgjaldið átti að falla
niður um áramótin. Vegna þessa
seinagangs sendi ég frumvarpið
persónulega til umsagnar til Sam-
taka iðnaðarins og fleiri aðila um
leið og það var lagt fram og áður en
nefndin fékk það til sín og fékk
reyndar ákúrur fyrir í nefndinni.
Hagsmunaaðilum hefði hins vegar
ekki gefist neinn tími til að koma
skrifiegum athugasemdum að ef ég
hefði látið þetta ógert.
Samtök iðnaðarins, Samtök fisk-
vinnslustöðvanna og Vinnuveitenda-
sambandið sendu inn sameiginlega
umsögn um framvarpið. Um um-
sögnina er ekkert nema gott eitt að
segja í sjálfu sér. Ég kemst þó ekki
hjá því að nefna að í umsögninni er
talað um 0,5% markaðsgjald og
gerð tillaga um 0,43% gjald sem
skilað hefði um 1.250 milljónum
króna í ríkissjóð. í frumvarpinu var
gjaldið hins vegar ekki nema 0,05%
og munar ekki nema um 1.100 millj-
ónum á tölunum. Ég geri ráð fyrir
því að þið félagarnir sem undirrit-
uðuð umsögnina hafið verið að gera
mistök með þessu en bendi á að
eitthvað mynduð þið nú segja ef slík
mistök væru gerð af þingmönnum.
Tryggingagj aldsfrum-
varpið, segir Vilhjálm-
ur Egilsson, fór hvorki
í gegn athugasemda-
laust né óbreytt.
Ég hafna því að þetta frumvarp hafí
farið athugasemdalaust í gegnum
nefndina og þingið.
Bifreiðagjald, þungaskattur
og vörugjald á ökutækjum
Efnahags- og viðskiptanefnd var
fullkomlega ljós áhugi Samtaka iðn-
aðarins á því að hækka ekki þunga-
skattinn. Hækkunartölumai’ í fram-
varpinu era hins vegar hluti af vegá-
ætlun og fjárlagaframvarpi og því
ekki mögulegt að breyta þeim nema
þá með því að taka upp fjárlaga-
framvai’pið og skera niður í vegáætl-
un á móti. Ég geri ekki ráð fyrir því
að um slíkt hefði náðst nein sam-
staða enda stjómarflokkamir búnir
að taka ákvörðun um vegáætlun.
Mér fannst hins vegar að þú hefðir
alveg getað nefnt að ég beitti mér
fyrir því að fella niður gjöld af
svokölluðum búköllum, stóram flutn-
ingatækjum sem aka einungis utan
vega. Þetta var ekki í frumvarpinu
eins og það var lagt
fram en niðurfellingin
gerð samkvæmt ósk
Samtaka iðnaðarins.
Ég vek líka athygli á
breytingum í meðförum
nefndarinnar sem gefa
eigendum vöruflutn-
ingabifreiða kost á að
velja að gi’eiða, í stað
kílómetragjalds, fast
gjald í þungaskatti sem
samsvarar gjaldtöku
fyrir 95000 kílómetra
ársakstur og að 100
þúsund króna fast gjald
í þungaskatti af festi-
og tengivögnum var
fellt niður en kílómetra-
gjaldið hækkað um 20% á móti af
þessum tækjum. Þetta framvarp fór
því hvorki í gegnum þingið athuga-
semdalaust né óbreytt.
Onnur frumvörp
Þá vil ég líka vekja athygli þína á
því að efnahags- og viðsldptanefnd
afgreiddi mörg önnur framvörp en
þau þrjú sem þú nefnir sérstaklega
til sögunnar. Þar vil ég t.d. nefna
frumvarp til breytinga á lögum um
tekju- og eignarskatt sem m.a. inni-
heldur ákvæði um samsköttun móð-
ur- og dótturfélaga, en þetta er
gamalt baráttumál samtaka at-
vinnulífsins. Á þessu frumvarpi
urðu töluverðar breytingar í með-
förum nefndarinnar sem voru allar
til bóta fyrir atvinnulífíð.
Þá vil ég líka vekja athygli þína á
því að nefndin afgreiddi frumvarp
um sölu á 51% eignarhlut ríkissjóðs
í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins
sem var samþykkt. Reyndar varð
engin breyting á því framvarpi í
meðfórum nefndarinnar en ég vona
að það kalli ekki á sérstaka forystu-
grein í fréttabréfí Samtaka iðnaðar-
ins.
Samstarf við Samtök
iðnaðarins og aðra
Á undanförnum árum sem ég hef
gegnt formennsku í efnahags- og
viðskiptanefnd hef ég
reynt að hafa gott
samstarf við Samtök
iðanaðarins eins og
fjölmarga aðra sem
hafa áhuga á störfum
nefndarinnar. Ég hef
ekki verið að halda
sérstakt bókhald yfir
þau atriði sem Samtök
iðnaðarins hafa viljað
ná fram og ég hef
stutt til farsællar nið-
urstöðu en þykist
muna að fjölmörgum
stjórnarfrumvörpum
hafi verið breytt í því
skyni. Eitt lykilatriði í
því sambandi er að
hafa gott samstarf við viðkomandi
ráðherra um breytingarnar og full-
trúa hans sem sitja gjarnan fundi
efnahags- og viðskiptanefndar þeg-
ar fjallað er um stjórnarfrumvörp.
Gott samstarf við ráðherra og full-
trúa hans auðveldar öll samskipti
og eykur trúnað milli aðila sem aft-
ur veldur því að fjölmargar já-
kvæðar breytingar nást fram sem
annars yrðu ekki að veruleika. Því
fínnst mér athugasemd þín um sér-
fræðinga Alþingis frekar ódýr.
Ráðherrarnir og stjórnarþingmenn
eru samstarfsmenn í sama liði og
oft stendur stjórnarandstaðan líka
að samþykkt stjórnarfrumvarpa
eftir yflrferð og breytingar í nefnd.
Ég hef í mínum störfum litið á
Samtök iðnaðarins sem banda-
menn til þess að ná fram mörgum
góðum málum í þágu atvinnulífsins
og ég tel að margt gott hafí náðst
fram. Ég tel hins vegar að ýmislegt
sé eftir að gera og að tíma þínum
væri betur varið í að vekja athygli
á þeim málum en að skrifa með
þeim hætti sem þú gerir um mig.
Með kveðju frá gömlum starfs-
manni Félags íslenskra iðnrek-
enda.
Höfundur er alþingismaður og
franik væm dastjóri Verslunarráðs
Islands.
Vilhjálmur
Egilsson
Dómsdagur
í sjónvarpi
AÐ KVELDI laugardagsins 26.
desember framsýndi Ríkissjón-
varpið íslenska kvikmynd, er nefn-
ist „Dómsdagur". Er þar lagt út af
kunnum frásögnum um gamalt
dómsmál, svonefnt „Sólborgar-
mál“, en þar kom m.a. við sögu - í
hlutverki yfirvalds - skáldið Einar
Benediktsson, þá ungur lögfræð-
ingur, settur sýslumaður Þingey-
inga í forföllum föður síns, Bene-
dikts sýslumanns Sveinssonar.
Einar annaðist rannsókn þessa
sakamáls í ársbyrjun 1893 og kvað
jafnframt upp dóm í málinu síðar á
því ári. Sýslumanni hafði borist
kæra vegna meints sifskaparbrots
og dulsmáls. Beindist kæran að
ungu vinnufólki, karli og konu, er
þá voru í vist á prestsetrinu Sval-
barði í Þistilfirði, en þau voru hálf-
systkin þótt eigi hefðu þau alist
upp saman. Barnsmóðirin, Sólborg
Jónsdóttir, svipti sig lífi meðan á
rannsókn málsins stóð, en um-
ræddur bróðir hennar játaði sig
vera föður að barninu og viður-
kenndi jafnframt að hafa borið það
út þegar eftir fæðingu þess og urð-
að í fjárborg við sjó fram, þar sem
hann vísaði síðan á barnslíkið að
Sjónvarpsmyndin
„Dómsdagur“ var og er
ósýningarhæf, segir
Páli Sigurðsson, og er
höfundinum til minnk-
unar jafnt sem öðrum
þeim, er ábyrgð bera á
gerð myndarinnar og
sýningu í sjónvarpi.
sýslumanni viðstöddum. Hlaut
hann af þessum sökum fangelsis-
dóm.
Um þessa harmsögu hafa ýmsir
ritað á liðnum árum, nú síðast Guð-
jón Friðriksson sagnfræðingur í
ágætu og alkunnu riti sínu um Ein-
ar skáld, þar sem hófsömum orðum
er farið um málið á grundvelli
könnunar framheimilda, þ.á m.
réttarskjala, sem eru ítarleg og
greinargóð - og öllum aðgengileg í
Þjóðskjalasafni íslands.
í sjónvarpskvikmyndinni „Dóms-
degi“ er byggt á viss-
um staðreyndum, er
mál þetta varða, en
jafnframt farið með fá-
heyrðar staðleysur,
sem eru höfundi mynd-
arinnar jafnt sem hlut-
aðeigandi forsvars-
mönnum Ríkissjón-
varps til vansæmdar.
Þar er vegið gróflega
að mannorði látins
fólks með því að búa til
söguþráð, sem lýsir til-
teknar og nafngreindar
manneskjur siðleys-
ingja og jafnvel morð-
ingja - án þess að fyrir
svo stórkostlegum
ásökunum sé minnsti flugufótur!
Höfundurinn lætur sér sæma að
gefa berlega í skyn, að presturinn á
Svalbarði, er hann nafngreinir
kirfilega, hafi í raun verið faðir
barnsins, sem út var borið, og hafi
hann - sem hver önnur mannleysa
- fengið vinnumann sinn, bróður
Sólborgar, til að fyrirkoma barninu
og gangast jafnframt við faðerni
þess, þótt vitað væri að hinn síðar
nefndi mætti vænta þungrar refs-
ingar eins og málið var í pottinn bú-
ið. Jafnframt gefur höfundur mjög
berlega í skyn (svo vægilega sé til
orða tekið), að eiginkona prestsins,
sem einnig er nefnd sínu rétta
nafni, hafi myrt Sólborgu með því
að byrla henni eitur, sem leiddi
hana til kvalafulls dauða. Þá er og
látið að því liggja, að Einar skáld
hafí hylmað yfir með prestinum,
gömlum skólabróður sínum og góð-
kunningja.
Allur er þessi málatilbúnaður í
„Dómsdegi" með ósköpum, enda
stórsakir bornar á fólk, sem ekki
getur lengur komið vörnum við. Ég
tel mig hafa fullgilda heimildar-
menn fyrir því, að aldrei hafi komið
fram - hvorki við formlega rann-
sókn málsins né heldur í munni
manna síðar - svo mikið sem
minnsti snefill vísbendingar, er
réttlætt gæti þann óhróður um
látna menn, sem hér um ræðir.
En þótt einungis sé
um að ræða skáldlega
þanka höfundarins,
sem taka á sig svo
ófagra mynd, réttlætir
það vitaskuld engan
veginn þessa efnis-
meðferð - þótt vafa-
laust sé henni ætlað að
vera listræn! Um er að
fæða aðdróttanir í
merkingu 235. og 236.
gr. aimennra hegning-
arlaga, sem við gæti
legið allt að tveggja
ára fangelsi - ef að-
stæður leyfðu refs-
ingu. Því miður verður
þó réttmætum viður-
lögum ekki beitt eins og hér háttar
til. Æra látinna manna nýtur að
vísu verndar samkvæmt hegningar-
lögunum, en sá hængur er á að sé
sá maður, sem refsiverð meingerð
beinist gegn, látinn, hafa einungis
nánar tilteknir vandamenn hans,
þ.e. eftirlifandi maki, foreldrar,
börn (þ.m.t. kjörbörn) og systkin
rétt til að höfða mál af þessu tilefni,
sbr. 25. gr. nefndra laga. Þessu
skilyrði er ekki fullnægt hér, en
það bætir síður en svo málstað höf-
undar kvikmyndarinnar sé siðferð-
islegur mælikvarði lagður á málið.
Prestur sá, er um ræðir, féll frá
ungur að áram skömmu fyrir síð-
ustu aldamót, en prestsfrúin lifði
mann sinn í tæplega sextíu ár og
andaðist sem gömul kona í Reykja-
vík árið 1957. Börn áttu þau hjónin
en engir afkomendur þeirra era nú
á lífi eftir því sem ég best veit.
Frændfólk eiga þau hins vegar,
sem ætla má að hafi verið sært
djúpum sárum með þeim áburði á
prestshjónin, er hér um ræðir - og
breytir þar engu um þótt vensla-
mennirnir hljóti að vita að aðdrótt-
anirnar séu rakalausar og ósannar.
Vel má viðurkenna (enda þess
ýmis dæmi), að atvik úr gömlum
dómsmálum geti síðar með rétt-
mætum hætti orðið kveikja að lista-
verkum (ritsmíðum, leikritum eða
kvikmyndum). En þá verður að
sjálfsögðu að gera kröfu til þess að
byggt sé á staðreyndum, þótt túlk-
aðar séu á listrænan hátt, og ná-
komnir menn ekki særðir að
óþörfu, ef höfundur kýs á annað
borð að vísa berlega í tiltekið mál
og nafngreina menn, er við sögu
koma. Oftast fer þó mun betur á því
að byggja ekki með svo beinum
hætti á tilteknum dómsmálum, þótt
einhverjir málsþættir séu hafðir til
hliðsjónar við listsköpun. Enginn
skyldi halda, að allt leyfist í skjóli
þess stórnarskrárvarða tjáningar-
frelsis, sem vissulega er meðal
hinna dýrmætustu mannréttinda.
Stjórnarskrá okkar kveður einmitt
berum orðum á um það, að tjáning-
arfrelsinu megi m.a. setja skorður
með lögum til verndar mannorði -
enda gildir þess háttar löggjöf víð-
ast meðal siðaðra þjóða. En lögin
ein segja ekki alla sögu, því að al-
mennt siðgæði krefst einnig - og
ekki síður - virðingar við æru
manna, jafnt lifenda sem látinna.
Þá er einnig óhjákvæmilegt að
benda á - þó að sjálfsögðu skipti
minna en þau stórmæli, er fyrr var
lýst - að í umræddri kvikmynd er
efnismeðferð fáránleg og ósönn um
síðustu ævidaga Einars Benedikts-
sonar í Herdísarvík. Auðvitað var
hann ekki skilinn þar einn eftir eins
og heilsufari hans var komið í janú-
armánuði 1940, enda hefði það ver-
ið óverjandi. Sambýlis- og velgerð-
arkona Einars, Hlín Johnson, ann-
aðist hann þar á dánardægri hans
jafnt sem á næstliðnum árum og
sýndi honum fulla umhyggju allt til
endaloka samvista þeirra, auk þess
sem hún lét sér síðan afar annt um
minningu skáldsins.
Af því, sem hér hefur verið rakið,
er óhjákvæmilegt að staðhæfa, að
sjónvarpsmyndin „Dómsdagur"
hafi verið og sé ósýningarhæf og
einnig sé hún og verði höfundinum
til minnkunar jafnt sem öðrum
þeim, er ábyrgð bera á gerð mynd-
arinnar og sýningu í sjónvarpi.
Höfundur er prófessor i lögfræði
við Háskóla Islands.
Brúðhjón
Allur borðbiínaður Glæsileg gjafavara - Briiðlijdnalislar
VERSLUNIN
Lrtugítvegi 52, s. 562 4244.
Páll
Sigurðsson