Morgunblaðið - 21.01.1999, Qupperneq 37

36 FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 1999
MORGUNB LAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
PlinrgmnMuMI*
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
RÆÐA ÞORSTEINS
PÁLSSONAR
ÞORSTEINN Pálsson, sjávarútvegsráðherra, flutti at-
hyglisverða ræðu á fundi Sjálfstæðisfélagsins Njarð-
víkings sl. raánudagskvöld. í ræðu sinni sagði ráðherrann
m.a., að sjávarútvegurinn hefði í raun greitt skatt á veiði-
heimildir allt frá árinu 1983, sem hefði verið að smá aukast
og stæði nú undir öllum eftirlitskostnaði í greininni og
kostnaði við Þróunarsjóð sjávarútvegsins. Þessi skattur
næmi nú um 700 milljónum króna.
Síðan sagði Þorsteinn Pálsson: „Ég tel hins vegar að það
sé ekkert óeðlilegt að eftir því sem staða greinarinnar
batnar verði haldið áfram að þróa gjaldtöku af þessu tagi,
þannig að hún standi undir kostnaði samfélagsins af fisk-
veiðunum, en það verður að gera í ljósi samkeppnisstöð-
unnar, menn geta ekki haft nein önnur viðmið í þeim efn-
um. Ég held, að það væri mjög eðlilegt verkefni, ekki sízt í
ljósi nýgengins dóms Hæstaréttar, að þær greiðslur sem
hafa farið til Þróunarsjóðsins, gætu runnið til þess að
standa undir kostnaði við rekstur Hafrannsóknastofnunar,
en ríkið tæki yfir skuldbindingar Þróunarsjóðsins. Þar með
mundi sjávarútvegurinn kosta allt veiðieftirlit og allar
rannsóknir á þessu sviði.“
Loks sagði sjávarútvegsráðherra: „Það er engin ástæða
til þess að segja, að sjávarútvegurinn greiði aldrei gjald af
notkun auðlindarinnar, enda hefur það aldrei verið stefnan,
hann hefur gert það allt frá fyrsta degi.“
Þorsteinn Pálsson hefur áður gefið svipaða afstöðu til
kynna en tæpast með jafn afdráttarlausum hætti og nú.
Eftir þessa yfirlýsingu er varla hægt að tala um grundvall-
armun á afstöðu sjávarútvegsráðherra og Morgunblaðsins,
þótt vel megi vera, að skoðanamunur kunni að vera um út-
færslu þessara hugmynda. Það hefur verið afstaða Morg-
unblaðsins í umræðum um fiskveiðistjórnunarkerfið að
greiðsla eigi að koma fyrir afnot af auðlindinni, sem er
sameign þjóðarinnar. Yfirlýsing ráðherrans sl. mánudags-
kvöld bendir til, að hann geti fallizt á það meginsjónarmið,
en ágreiningur kunni að vera um upphæðir og útfærslu.
Slíkur ágreiningur er allt annað mál og léttvægur miðað
við þau grundvallarsjónarmið, sem um er að tefla.
Það virðist nokkuð almenn samstaða um, að sjávarútveg-
urinn eigi að greiða þann kostnað, sem samfélagið hefur af
fiskveiðunum og að því vék sjávarútvegsráðherra á um-
ræddum fundi. Spurning er hins vegar, hvort það er sann-
gjarnt gagnvart sjávarútveginum að setja málið fram með
þessum hætti. Eru rök fyrir því að segja sem svo, að eðli-
legt sé, að atvinnugreinin standi undir kostnaði við Haf-
rannsóknastofnun, Landhelgisgæzlu o.s.frv.? Um það má
deila.
Eðlilegra kann að vera, að sjávarútvegurinn og raunar
allar aðrar atvinnugreinar greiði eðlilegt gjald fyrir þá
þjónustu, sem atvinnuvegirnir fá frá opinberum stofnun-
um. í því mundi felast, að útgerðin greiddi fullu verði fyrir
ákveðna þjónustu og upplýsingar frá Hafrannsóknastofnun
en ekki allan kostnað við rekstur stofnunarinnar. Með
sama hætti mundi útgerðin borga fullt gjald fyrir þjónustu
frá Landhelgisgæzlunni en ekki allan kostnað við starfsemi
hennar o.s.frv.
íslenzka þjóðin, sem eigandi auðlinda, bæði fiskimiðanna
og annarra auðlinda, þarf auðvitað að leggja í ákveðinn
kostnað til þess að viðhalda þeim verðmætum, sem í auð-
lindunum felast. Með því að selja með einum eða öðrum
hætti aðgang að auðlindum fær hún þann kostnað til baka
og meira til. Þetta kann að vera eðlilegri nálgun að við-
fangsefninu en gera kröfu til þess, að sjávarútvegurinn
greiði „allan“ kostnað, sem samfélagið ber af þessum
ástæðum.
Með sama hætti og krafa er gerð til þess, að sjávarút-
vegurinn greiði gjald með einhverjum hætti fyrir réttinn
til þess að nýta auðlindina er eðlilegt að sama gi'undvallar-
sjónarmið eigi við um nýtingu annarra auðlinda en fiski-
miðanna. En jafnframt á ekki að gera kröfu til þess, að út-
gerðin borgi annan kostnað við starfsemi opinberra stofn-
ana en felst í eðlilegu endurgjaldi fyrir veitta þjónustu. Þar
með eru þessi samskipti komin á eðlilegan viðskiptagrund-
völl, sem allir aðilar eiga að geta verið sammála um.
Astæða er til að fagna yfirlýsingum Þorsteins Pálssonar,
sjávarútvegsráðherra, nú og áþekkum ummælum, sem ráð-
herrann hefur látið falla á undanförnum misserum. Hann
hefur verið í forystu þeirra, sem staðið hafa vörð um nú-
verandi fískveiðistjórnunarkerfi. Ráðherrann hefur tekið
af öll tvímæli um, að hann vill stuðla að sáttum í þessu
mikla deilumáli og á fundinum sl. mánudagskvöld hefur
hann stigið stórt skref í þá átt.
Um 200 aldraðir í þörf fyrir hjúkrunarrými í höfuðborginni
HJUKRUNAR- OG DVALARRÝMI FYRIR ALDRAÐA Á ÍSLANDI
Fjöldi hjúkrunar- og dvalarrýma
Hjúkrunarrými —j j— Dvalarrými
Vestfirðir ý 69+13=82
Austurland m 107+54=161
Norðurl. ve. [jjj] 132+29=161
Vesturland 1125+112=237
Suðurland
Norðurl. ey.
Reykjanes
Reykjavík
205+192=397
187+213=400
394+139=533
Fjöldi íbúa á hvert hjúkrunarrými
310 1.097
Norðurl. ve.
Suðurland
Vesturiand
Austurland
Vestfirðir
Reykjavík
Norðurl. ey.
Reykjanes
Meðaltal
74
Fjöldi íbúa á hvert rými alls
Suðurland
Vesturland
Norðurl. ve.
Norðurl. ey.
Austurland
Reykjavík
Vestfirðir
186 Reykjanes
Meðaltal
Bið verði ekki lengri
en 90 dagar að hámarki
Aldraðir bíða eftir að komast inn á dvalar-
og hjúkrunarheimili, einkum á höfuðborgar-
y— - ———— —
svæðinu. A ári aldraðra er ætlunin að taka í
notkun a.m.k. 60 ný hjúkrunarrými og sam-
kvæmt samstarfi heilbrigðisráðuneytisins
og Reykjavíkurborgar er stefnt að því að ár-
ið 2000 verði bið þeirra sem eru í brýnni
þörf eftir rými að hámarki 90 dagar en
ekki allt að tvö ár eins og nú er.
NÚ BÍÐA 235 aldraðir ein-
staklingar eftir dvalarrými
í Reykjavík og þar af eru
119 í mjög brýnni þörf fyrir
úrlausn sinna mála. 203 aldraðir ein-
staklingar sem eiga við líkamlegan og
andlegan heilsubrest að stríða bíða
eftir hjúkrunarrými. Ingibjörg
Pálmadóttir heilbrigðisráðherra segir
að á þessu ári verði hjúkrunarrýmum
fjölgað á höfuðborgarsvæðinu og
markmiðið sé að innan tveggja ára
þurfi enginn í biýnni þörf fyrir vistun
að bíða lengur en í 90 daga.
16 nýjar stofnanir
á síðustu tíu árum
I samtali við forsvarsmenn öldrun-
armála hjá nokknim sveitarfélögum
kemur í ljós að ástandið er mismun-
andi slæmt og ræðst m.a. af framboði
af vistunarrými og aldurssamsetningu.
Öldrunarrými á landinu öllu, sem
skiptist í dvalarrými og hjúkrunar-
rými, er 3.068, þar af 2.006 hjúknmar-
rými á hjúkrunarheimilum og sjúkra-
húsum og 1.062 dvalarrými. Sextán
nýjar stofnanir hafa verið teknar í
notkun á síðustu tíu árum, þar af ein á
Vestfjörðum, Suðurlandi og Reykja-
nesi, tvær á Norðurlandi eystra og
Austurlandi, fjórar í Reykjavík og
fimm á Vesturlandi. Engin ný öldrun-
arstofnun hefur verið tekin í notkun sl.
tíu ár á Norðurlandi vestra.
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðis-
ráðherra segir að opnað verði hjúkr-
unarrými í Víðinesi á Kjal-
amesi fyrir 30 einstak:
linga í mars eða apríl. í
Garðabæ verður opnað
hjúkrunarrými í vor fyrir
25-30 manns. Þá var
hjúkrunarheimilið Ás í
Hveragerði opnað í desember sl. þar
sem er rými fyrir 30 vistmenn.
,Auk þess er verið að breyta
ákveðnum fjölda dvalarrúmum í
hjúkrunarrými. Loks höfum við boðið
út 60 rúma hjúkrunarheimili í
Reykjavík og það skýrist á næstu vik-
um hver fær verkefnið. Reykjavíkur-
borg og heilbrigðisráðuneytið hafa
unnið saman að framtíðarskipulagi og
úrlausn þessara mála sem nær til
tveggja ára. Markmiðið er að enginn í
brýnni þörf þurfl að bíða lengur en í
90 daga eftir rúmi árið 2001,“ segir
heilbrigðisráðherra.
Stefnt er að því að hjúkrunarheim-
ilið verði tekið í notkun snemma á ár-
inu 2000.
Minni þörf
úti á landi
Ingibjörg segir að þörfin sé mest á
höfuðborgarsvæðinu en mun minni úti
á landi. Hún segir alveg ljóst að halda
þurfi áfram að bæta við hjúkrunar-
vistunaiTými við þau 130 sem bætast
við á þessu ári til þess að markmið um
innan við 90 daga biðtíma eftir vistun
náist. Á næsta ári þurfi líklega að
bæta enn við 50 til 60 rýmum.
Rekstraraðilar dvalar- og hjúkrun-
arheimila fyrir aldraða fá rekstrar-
kostnað greiddan á fjárlögum eða í
formi daggjalda fyrir hvern einstak-
ling frá ríkinu. Daggjöldin eru mis-
munandi eftir stöðum og hvort um
dvalar- eða hjúkrunarrými er að
ræða. Dvalarrými er ódýrari rekstr-
areining því þar dvelst heilsuhraust-
ara fólk sem er rólfært en fær alla
umsjón, s.s. mat, þrif og aðstoð. Vist-
menn á dvalarheimilum greiða allan
sinn lífeyri að undanskildum 12.500
ki'ónum sem þeir hafa til eigin ráð-
stöfunar á mánuði.
Þórdís Lóa Þórhallsdóttir, yfirmað-
ur öldrunarþjónustu hjá Félagsþjón-
ustu í Reykjavík, segir að dvalarheim-
ili sé víkjandi form og í
staðinn séu að koma þjón-
ustuíbúðir.
Hún segir að staðan sé
hvorki verri né betri en
hún hafi verið síðustu ár
hvað varðar vistunarúrræði fyrir
aldraða. Biðlistar séu hins vegar of
langir. 1. desember 1998 biðu 235
manns eftir dvalarrými í borginni,
þar af teljast 119 vera í mjög brýnni
þörf, 65 í brýnni þörf og 51 í þörf.
Enginn á að fá úthlutað nema hann
sé í mjög brýnni þörf. Þörfin er met-
in eftir svonefndu vistunarmati aldr-
aðra sem er mælitæki í höndum fag-
50-60 rými til
viðbótar á
næsta ári
235 ALDRAÐIR einstaklingar
bíða eftir dvalarrými í Reykjavík
og þar af eru 119 í mjög brýnni
þörf fyrir úrlausn sinna mála.
fólks, þ.e. félagsráðgjafa, hjúkrunar-
fræðinga eða öldrunarlækna í hverju
sveitarfélagi fyrir sig. Þórdís Lóa
segir að það sé yfirlýst stefna hjá
Félagsþjónustunni að hún hlutist
ekki til um neina vistun fyrir utan
Reykjavík.
Oldruðum
fjölgað mikið
Ástandið er þó verra hvað varðar
biðlista fyrir hjúki-unarrými, ekki síst
vegna þess að margir í þessum hópi
sem lagðir eru inn á spítala eru ekki
útskrifaðir þaðan fyiT en þeir fá
hjúkrunarrými. Á meðan taka þeir
upp rými á spítölunum. 1. desember
voru 169 einstaklingar í mjög brýnni
þörf fyrir hjúkrunarrými í Reykjavík,
24 í brýnni þörf og tíu í þörf.
Samkvæmt upplýsingum frá Fé-
lagsmálastofnun Kópavogs kostar
hvert hjúki'unarrými um og yfir 8
þúsund krónur á dag en hvert rými á
sjúkrahúsi sem gamla fólkið teppir oft
á tíðum kostar um og yfir íjörutíu
þúsund krónur.
Þórdís Lóa bendir á að öldruðum
hafi fjölgað mikið síðastlið-
in ár hér á landi. 80 ára og
eldri fjölgi hlutfallslega
mjög mikið. „Samt erum
við komin yfir hæsta kúf-
inn núna. Fram til 2020
fjölgar 80 ára og eldri um
Hlutfall 67 ára
og eldri hæst í
Reykjavík
45%. Þessa tölu er þó ekki hægt að
slíta úr samhengi við heildai+nyndina.
Vissulega á þessi hópur eftir að
stækka því fólk lifir lengur en á móti
kemur að þeir sem verða 67 ára eru
mun heilsuhraustari en þessi sami
aldurshópur var fyrir 20 árum.“
Þórdís Lóa segir að ástandið sé
mun skárra víðast hvar úti á landi.
Þar séu bjargir manna aðrar og fleiri
dvalar- og hjúkrunarrými á hverja
100 íbúa en í Reykjavík.
Samkvæmt útreikningum Aðal-
steins Sigfússonar, félagsmálastjóra í
Kópavogi, er fjöldi íbúa á hvert rými
mestur á Reykjanesi, 138, 105 á Vest-
fjörðum en fæstir eru um hvert rými á
Suðurlandi, 52, og Vesturlandi 59. í
Reykjavík eru 97 íbúar um hvert rými.
Garðabær eldist hraðast
I Kópavogi em 22 í brýnni þörf fyr-
ir vistunarrými og annar eins fjöldi í
þörf. Aðalsteinn segir um þessi mál
að svo virðist sem hér sé um uppsafn-
aðan vanda að ræða og oft blasi ekki
við rökrétt samhengi í þessum mál-
um. Hann nefnir að erfitt sé að henda
reiður á ástæðum fyrir misjöfnum
framlögum úr Framkvæmdasjóði
aldraðra til kjördæmanna 1992-1997.
Þar séu meðaltalsgreiðslur á hvern
íbúa lægstar til Reykjaness, 434
krónur, en hæstar á Austurlandi,
1.552 krónur.
Engu að síður sé hlutfall 67 ára og
eldri hátt á Reykjanesi, þ.e. 9,5% í
Kópavogi, sem er hærra en í Hafnar-
firði, þar sem hlutfallið er 8,6% og
7,22% í Garðabæ. Hlutfallið er hins
vegar hæst í Reykjavík, 11,7%. Þess-
ar hlutfallstölur eru miðaðar við 1.
desember síðastliðinn. Þróunin er sú
að næstu sjö árin fjölgar öldruðum
hraðar í Kópavogi og Garðabæ en í
Reykjavík og Hafnarfirði. Hlutfall
Kópavogsbúa 60-67 ára er 5,65%,
4,11% í Hafnarfirði, 5,05% í Reykja-
vík, hæst er hlutfallið í Garðabæ,
6,53%.
„Við höfum á undanförnum árum
reynt allt sem í okkar valdi hefur
staðið til að fá heilbrigðisráðuneytið
til að veita okkur framkvæmdaleyfi
til byggingar hjúkrunarheimilis með
60 pláss sem það hefur heykst á og
við erum mjög leiðir yfir. Við fengum
þó leyfi fyrir einu sambýli," segir Að-
alsteinn.
Heilbrigðisráðherra segir skýring-
una á því hve misjafnlega miklu er út-
hlutað til kjördæma úr Fram-
kvæmdasjóði aldraðra þá að búið sé
að byggja víðast hvar upp dvalar- og
hjúkrunarrými íýrir aldraða úti á
landi. Nú sé röðin komin að Reykja-
vík. Nákvæmlega sama
hafi átt sér stað með
heilsugæsluna sem hafi
fyrst verið byggð upp úti á
landi.
I Hafnarfrði er 25 kon-
ur í þörf fyrir vistunar-
rými, þar af 11 fyrir hjúkrunarrými.
24 karlar eru í vistunarþörf, þar af
fjóiir fyrir hjúkrunarrými. Átta hjón
eru í vistunarþörf, þar af þrenn fyrir
hjúkrunarrými. Kolbrún Oddbergs-
dóttir, öldrunarfulltrúi hjá Félags-
málastofnun Hafnarfjarðar, segir að
þörf sé fyrir að bæta við vistrými í
bænum og fjölga íbúðum fyrir aldr-
aða í þjónustukjörnum.
FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 1999 37
Formaður Lögmannafélags íslands er sáttur við ný lög um lögmenn
Sjálfstæði
lögmanna
varið í nýrri
loggjof
s
Ymis nýmæli er að finna í lögum 77/1998
um lögmenn, sem tóku gildi um síðustu
áramót. Ragnhildur Sverrisdóttir ræddi
við formann Lögmannafélags Islands, Jakob
R. Möller, um skylduaðild, úrskurðarnefnd,
trúnaðarsamband lögmanns og skjólstæð-
ings, eignaraðild að lögmannsstofum
og sjálfstæði lögmanna.
LÖGMANNAFÉLAG íslands
var stofnað árið 1911, en
fyrsta heildarlöggjöfin um
starfsemi lögmanna var sett
árið 1942 og hefur hún verið í gildi í
meginatriðum þar til nú. Félagar í
Lögmannafélagi Islands eru rúmlega
500. Þar áf starfa um 250 sjálfstætt,
tugir félaga eru fulltrúar hjá lög-
mönnum, á annað hundrað manns
staiTa hjá ýmsum fyrirtækjum og fé-
lagasamtökum og nokkur hópur
manna, 70 ára og eldri, á aðild að fé-
laginu en greiðir ekki félagsgjöld
lengur.
Frá upphafi hafa allir sem fengið
hafa réttindi til að starfa sem lög-
menn verið skyldaðir tii aðildar að
Lögmannafélaginu og kveðið er á um
skylduaðild í nýju lögunum. í frum-
vai-pi til laganna var þó gert ráð fyrir
að aðild væri frjáls. I athugasemdum
með frumvarpinu var m.a. vísað til
ákvæðis stjórnarskrár um neikvætt
félagafrelsi, þ.e. réttinn til að standa
utan félaga, en jafnframt bent á að
stjórnarskráin heimili að lög kveði á
um félagaskyldu ef það sé nauðsyn-
legt til að félag geti sinnt lögmæltu
hlutverki vegna almannahagsmuna
eða réttinda annarra.
Jakob R. Möller segir að menn hafi
nokkuð deilt um hvort eðlilegt væri að
hafa skylduaðild að Lögmannafélagi
íslands. „Mikill memhluti lögmanna
vildi halda skylduaðild og var frum-
varpinu breytt samkvæmt því. í febr-
úar 1998 hafði gengið dómur þar sem
lögmaður var sýknaður af kröfu Lög-
mannafélagsins um greiðslu félags-
gjalds, þar sem ekki hefði verið sýnt
fram á hve stór hluti félagsgjaldsins
rynni til að sinna lögbundnu hlutverki
og hve stór hluti til annarra verkefna
félagsins. Samþykktum Lögmannafé-
lagsins var í kjölfar dómsins breytt og
verkefnum þess skipt í tvennt. Nú er
gert ráð fýrir að lögmenn eigi skyldu-
aðild að þeirri deild félagsins sem fer
með lögbundið hlutverk félagsins, en
geti ráðið því hvort þeir eigi aðild að
félagsdeildinni."
Sjálfstæðið varið með
eftirliti lögmanna
Nýja löggjöfin gerir ráð fyrir að í
tengslum við Lögmannafélagið starf
fimm manna úrskurðarnefnd lög-
manna sem leysi úr málum sem lögin
taka til. „Þetta er mikilvægt ákvæði.
Áður var úrskurðarvald hjá stjórn
Lögmannafélagsins. Lögmannafélag-
ið kýs tvo nefndarmenn,_ einn er til-
nefndur af Dómarafélagi Islands, einn
af dómsmálaráðherra og einn af
Hæstarétti. Lögmenn eru sáttir við
þessa niðurstöðu, en frumvarpið gerði
upphaflega ráð fyrir að dómsmálaráð-
herra skipaði þrjá menn í svokallað
lögmannaráð. Lögmenn bentu hins
vegar á, að slík eftirlitsnefnd ráðherra
myndi fræðilega ógna sjálfstæði stétt-
arinnar."
í greinargerð með frumvarpinu
sagði, að sjónarmið um neytenda-
vernd réðu ferð í tillögum um að lög-
menn skyldu ekki hafa lögskipaðan
meirihluta í lögmannaráði og enn
fremur sagði í athugasemdum að það
væri tæpast í samræmi við almenn
viðhorf til nútímastjórnsýsluhátta að
einni stétt manna, þ.e. lögmönnum,
væri falið með lagasetningu að hafa
eftirlit með sjálfri sér.
Þegar Jakob er inntur eftir því
hvort þessi sjónarmið eigi ekki rétt á
sér segir hann að líta verði til eðlis
lögmannastarfa. „Sjálfstæðir og óháð-
ir dómstólar og sjálfstæðir lögmenn
eru grundvöllur réttaröryggis. Við
viljum standa vörð um sjálfstæði lög-
manna og teljum þá hagsmuni mikil-
vægasta. Eftirlit með störfum félags-
manna verður vissulega í höndum fé-
lagsins, en það sama er upp á teningn-
um í nær öllum nágrannalöndum okk-
ar. Lögmenn eru ekki einir um að
sinna slíku eftirliti með félögum sín-
um, því hið sama gera til dæmis lækn-
ar og arkitektar."
Aðspurður hvort ekki skjóti skökku
við að skjólstæðingar lögmanna, sem
eru t.d. ósáttir við endurgjald sem
lögmenn reikna sér fyrir störf, þurfi
að bera slíkt ágreiningsefni undir
nefnd lögmanna segir Jakob að dæmi
af þessu tagi nái ekki til ríkustu hags-
muna sem í húfi eru. „Við ættum frek-
ar að líta til þess hvaða aðstöðu lög-
maður gæti komist í, ef hann flytti mál
á hendur ríkinu og eftirlit með störf-
um hans væri í höndum ráðuneytis.
Hvaða áhrif gæti slík vitneskja haft á
störf lögmannsins? Það sama ætti við
um lögmenn sem annast vörn sak-
borninga í opinberum málum. Gæti
eftirlit ráðuneytis ekki ógnað sjálf-
stæði lögmannsins og trúnaðarsam-
bandi hans við skjólstæðinginn?
Ágreiningur um endurgjald er hins
vegar einkaréttarlegs eðlis og hægt að
skjóta honum til dómstóla, sætti menn
sig ekki við niðurstöðu úrskurðar-
nefndar. Þá bendi ég á, að reynslan,
bæði hér og annars staðar, er sú að
eftirlits- eða úrskurðarnefndir lög-
manna hafa verið mun strangari við
lögmenn en dómstólar eða aðrir eftir-
litsaðilar. Sjónarmiða neytenda er líka
gætt í lögunum, því tveir af fimm
nefndannönnum eru skipaðir af dóms-
málaráðherra og Dómarafélagi ís-
lands.“
Gert var ráð fyrir að kostnaður við
þriggja manna lögmannaráð yrði um
fjórar milljónir á ári. Lögmannafélag-
inu er gert að bera kostnað af starf
fimma manna úrskurðarnefndarinnar,
en búast má við að hann verði ekki
lægri en áætlaður kostnaður við lög-
mannaráð. Jakob segir að hluti félags-
gjalda muni renna til þessa eftirlits.
Morgunblaðið/Ásdís
JAKOB R. Möller, formaður Lögmannafélags Islands,
í fundarherbergi félagsins.
„Við verðum að líkindum að greina
félagsgjöld í þrennt, þau gjöld sem
skylduaðildin krefst, gjöld vegna
kostnaðar við eftirlit og loks gjöld í
frjálsa félagsdeild. Félagsgjald í Lög-
mannafélaginu hefur verið 25 þúsund
krónur á ári og mér finnst líklegt að
svipuð upphæð renni í skylduaðild og
eftirlit, en þar ofan á komi svo gjald í
frjálsu deildina. Við erum að undir-
búa könnun á því hvaða þjónustu lög-
menn vilja frá þeirri deild.“
Jafnræði við öflun réttinda
í lögum um lögmenn eru ný ákvæði
um hvernig menn sæki sér réttindi til
að flytja mál fyrir héraðsdómi og
Hæstarétti. „Mikilvægasta breyting-
in lýtur að héraðsdómslögmönnum.
Áður þurftu þeir sem vildu fá réttindi
sem héraðsdómslögmenn að flytja
fjögur prófmál fyrir dómi, eða hafa
starfað í þrjú ár sem fulltrúar lög-
manna eða við önnur störf, til dæmis
hjá ríki eða sveitarfélögum. Nú er
gert ráð fyrir að allir, sem vilja afla
sér slíkra réttinda, sæki sérstakt
námskeið, sem skipulagt verður af
þriggja manna nefnd. í nefndinni
sitja fulltrúi Lögmannafélagsins, full-
trúi lagadeildar Háskóla Islands og
einn fulltrúi skipaður af dómsmála-
ráðherra. Þetta nýja fyrirkomulag
tryggir að allir sitji við sama borð og
fái sama undirbúning. Flest dómsmál
eru rekin fyrir Héraðsdómi Reykja-
víkur og Héraðsdómi Reykjaness og
lögfræðingar, sem starfa utan þessa
svæðis, hafa átt mun erfiðara með að
verða sér úti um prófmál en kollegar
þeirra á höfuðborgarsvæðinu. Þá er
núna fallið frá þeirri skipan mála að
menn geti fengið réttindin eftir tiltek-
inn árafjölda í starfi, enda ekki sjálf-
gefið að starf lögfræðings hjá ríkis-
stofnun, svo dæmi sé tekið, sé nægur
grundvöllur fyrir veitingu lögmanns-
réttinda.“
Réttindi til að vera hæstaréttarlög-
maður má veita þeim sem hafa flutt
tvö prófmál fyrir réttinum, í stað
þriggja áður. Meginbreytingin felst
þó í því, að sérstök dómnefnd setur
almennar reglur um framkvæmd
prófraunar, en áður var reglan sú að
Hæstiréttur mat hvaða mál væru tæk
sem prófmál. „Með þessum breyting-
um verður skýrara en áður hvaða
kröfur eru gerðar til hæstaréttarlög-
manna. Ramminn verður augljós og
það er alltaf til bóta,“ segir Jakob.
Lögmenn geta ekki
þjónað tveimur herrum
Enn eitt nýmæli er að finna í lögum
um lögmenn. Kveðið er á um að öðr-
um en lögmönnum sé óheimilt að
reka félag um skrifstofu lögmanns
eða eiga hlut í því. Þarna hefur orðið
breyting á frá frumvarpinu, sem taldi
að ekki bæri að festa hömlur af þessu
tagi í lög, enda breytti eignaraðild
annarra að lögmannsstofu engu um
skyldur lögmanns, svo sem um þagn-
arskyldu.
Jakob er ánægður með breyting—
una og segir eðlilegt að festa í lög að
lögmenn einir geti átt og rekið lög-
mannsstofur. „Hér er enn um sjálf-
stæði lögmanna að ræða,“ segir hann.
„Lögmenn hafa ríkari trúnaðarskyld-
ur við skjólstæðinga sína en aðrar
stéttir, að prestum undanskildum.
Lögmenn mega aldrei vera bundnir
öðrum hagsmunum, til dæmis gagn-
vart vinnuveitanda, eiganda lög-
mannsstofu. Eg bendi á, að samsvar-
andi ákvæði er að finna í lögum um
endurskoðendur, sem tóku gildi á síð-
asta ári og hugsunin að baki er sú
sama; að aðrh' hagsmunir en þeir sem
beinlínis varða samband við skjól-
stæðinga verði að víkja. Hingað til
hefur ekki verið bannað að aðrir en
lögmenn eigi lögmannsstofur og á síð-
ustu 10-15 árum hafa lögmenn orðið
vai-ir við að aðrir hafa viljað koma að
rekstri lögmannsstofa, þótt fá dæmi
séu um slíkt. Auðvitað væri þægilegt
fyrir ýmis fyrirtæki að geta rekið eig-
in lögmannsstofur, en þeir lögmenn
sem myndu starfa á slíkum stofum
væru þá að þjóna tveimur herrum,
eigendum og skjólstæðingum, og það
getum við ekki sætt okkur við. Skyld-
ur lögmanna við skjólstæðinga verða
að ganga framar öllu öðru.“
Innheimtukostnaður
vegna skulda samræmdur
Lögin um lögmenn létta að hluta
sorgum af skuldurum, því þar er'
kveðið á um að dómsmálaráðherra
geti gefið út leiðbeiningar handa lög-
mönnum um endurgjald sem þeim sé
hæfilegt að innheimta úr hendi skuld-
ara vegna kostnaðar af innheimtu
peningakröfu. Þetta þýðir, að skuld-
ari greiðir sama innheimtukostnað,
óháð því hvaða lögmaður innheimtir.
„Lögmannafélag Islands gaf áður út
lágmarksgjaldskrá og síðar viðmiðun-
argjaldskrá, en samkeppnisyfirvöld
töldu hana ólöglega. Þar með var
opnað fyrir það óréttlæti, að skuldar-
ar gi-eiddu misháan kostnað eftir því
hver innheimti. Lögmannafélagið
reyndi að fá samkeppnisyfirvöld til að
samþykkja gjaldskrá sem næði að-
eins til skuldara, en tókst ekki. Alls-
herjarnefnd Alþingis sá hins vegar
nauðsyn þess að binda slíka samræm-
ingu í lög og nú sitja menn við sama
borð að þessu leyti,“ segir Jakob R.
Möller, formaður Lögmannafélags ís- ^
lands.