Morgunblaðið - 26.01.1999, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf„ Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthíás Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
NÝSKÖPUN
HRINT hefur verið af stað samkeppni um viðskipta-
áætlanir undir kjörorðinu Nýsköpun ‘99 og standa að
henni Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins, Viðskiptaháskól-
inn í Reykjavík, endurskoðunar- og ráðgjafarfyrirtækið
KPMG og Morgunblaðið. Tilgangurinn er í sem skemmstu
máli að hvetja einstaklinga sem átt hafa sér þann draum
að stofna til eigin atvinnurekstrar, eða telja sig búa yfir
hugmynd sem gæti orðið kveikjan að fyrirtækjarekstri, til
að setja hana fram í formi viðskiptaáætlunar.
Einhverjir kunna að hika andspænis orði á borð við við-
skiptaáætlun en slíkt er ástæðulaust. Viðskiptaáætlun er
fyrst og fremst almenn stefnuyfirlýsing um verkefnið, að
vísu víðtækari en fjárhagsáætlun, því hún inniheldur skil-
greiningu á viðfangsefninu, framtíðarmöguleikum, hvern-
ig á að ná settu marki og hvenær. Markmiðin eru sett
fram í tölum. Meðal bakhjarla samkeppninnar eru við-
skiptaháskóli og stærsta endurskoðunar- og ráðgjafarfyr-
irtæki landsins, sem ætla m.a. að bjóða upp á margvísleg
námskeið og ráðgjöf, þátttakendum að kostnaðarlausu.
Með þessari aðstoð opnast einstakt tækifæri fyrir fólk að
koma hugmyndum sínum á framfæri, sníða þeim réttan
búning svo unnt sé að greina þær og móta.
Afraksturinn af þessu framtaki verður vonandi marg-
vísleg nýsköpun í atvinnulífinu, ný fyrirtæki með nýjum
störfum og aukinni fjölbreytni. Nýsköpun þarf ekki endi-
lega að vera í því fólgin að hugkvæmast og ráðast í eitt-
hvað sem ekki hefur verið gert áður, heldur getur hún allt
eins falist í því að koma auga á ónýtt tækifæri í rótgrónum
greinum atvinnulífsins.
Þegar á allt er litið virðist ára vel til nýsköpunar og frum-
kvöðlastarfs á Islandi um þessar mundir. Til marks um það
er ekki aðeins framangreint verkefni; Nýsköpun ‘99, heldur
einnig Nýsköpunai-verðlaun forseta Islands, sem veitt voru
ungum og hugmyndaríkum námsmönnum í síðustu viku. Þá
má einnig benda á góða útkomu íslenskra fyrirtækja í sam-
starfsverkefninu 500 framsæknustu fyrirtæki Evrópu, þar
sem hérlend fyrirtæki hafa vaxið umfram önnur á sama
lista. Eitt þessara íslensku fyrirtækja er Össur hf. og það er
ekki úr vegi að vitna í stofnanda og aðaleigenda þess, Össur
Kristinsson, í hringborðsumræðum nokkurra frumkvöðla og
aðstandenda Nýsköpunar ‘99 í Morgunblaðinu sl. sunnudag:
„Eg held að Islendingar séu um margt svolítið sérstæð-
ir og að hér sé afskaplega frjór jarðvegur fyrir frum-
kvöðla og gerjun, sem þurfi að hlúa að.“
NÝ HUGSUN VIÐ
GERÐ KJARASAMNINGA
MIKLAR breytingar virðast vera að verða á starfsemi
stéttarfélaganna og er þar farið að örla á nýrri hugsun
vegna nýira viðhorfa félagsmanna þeirra, sérstaklega hinna
yngri. Víst sýnist vera að í framtíðinni muni fyi-irtækja-
samningar koma miklu meira til álita en verið hefur og get-
ur það breytt til mikilla muna starfsemi stéttarfélaganna,
sem munu í auknum mæli skipta sér af fyrirtækjasamning-
um, einkum og sér í lagi vegna þeirrar nálægðar, sem oft er
á milli vinnuveitenda og starfsfólks í fyrirtækjum.
Um helgina efndi Verzlunarmannafélag Reykjavíkur til
kjaraþings, þar sem stjórnendur félagsins lögðu fram
ögrandi hugmyndir til að skapa viðbrögð og umræður
fundarmanna um hin ýmsu mál er snerta kjarasamninga.
Fram kom að aukin áherzla verður lögð á símenntun
starfsfólks á næstu árum.
Á VR-fundinum um helgina varð mikil umræða um
samningsformið og sýndu menn mikinn áhuga á að stefnt
yrði að því að gera kjarasamninga framtíðarinnar fjöl-
skylduvænni, þ.e. að menn þyrftu ekki að vinna eins mikla
yfirvinnu og hér hefur tíðkazt.
Fyrirmynd VR að nýjum og bættum kjarasamningi er
aðallega fengin frá Danmörku, þar sem felldir hafa verið
niður launataxtar í almennum samningum, en þess í stað fá
starfsmennirnir laun sem endurspegla vinnuframlag,
hæfni, menntun, innihald starfs, ábyrgð og tengingu launa
við frammistöðu á þeim sviðum, sem mestu máli skipta fyr-
ir fyrirtækin. Hugmyndir eru t.d. uppi um að árið 2000
verði samið um ákveðna prósentuhækkun í upphafi samn-
ings, en þegar kemur fram á árið 2001 verði ekki samið um
ákveðna kauphækkun heldur um hlutdeild í framleiðni-
aukningu með aukinni áherzlu á fyrirtækjasamninga.
Þessi þróun í undirbúningi kjarasamninga er fagnaðarefni
og jafnframt vekur það eftirtekt að frumkvæði að nýjungum
kemur nú frá verkalýðshreyfíngunni, en á slíkt hefur skort.
Rannsóknarhópur undir forystu dr. Karls Tryggvasonar styrktur
Einn hæsti
styrkur sem
veittur er í
heiminum
Novo Nordisk sjóðurinn hefur veitt styrk
sem nemur rúmlega einum milljarði króna
til norræns rannsóknarhóps á sviði sykur-
sýki. Þetta er einn hæsti rannsóknarstyrkur
sem veittur hefur verið í heiminum til
læknisfræðilegra rannsókna. Hópurinn er
undir forystu dr. Karls Tryggvasonar.
Sigrún Davíðsdóttir ræddi við Karl um
rannsóknirnar.
MILLJÓNIR manna þurfa að sprauta sig með insúlíni daglega.
AÐ gildir að vera fyrstur að
taka upp símann og ná í
besta fólkið,“ segir Karl
Tryggvason, prófessor við
Karólínska sjúkrahúsið í Stokk-
hólmi, og lætur það hljóma eins og
einfalt mál að koma saman rann-
sóknarhópi, sem krækt hefur í
stærsta vísindastyrk er veittur hefur
verið á Norðurlöndum.
í gær tók Karl við styrk upp á
rúman milljarð íslenskra króna,
hundrað milljónum danskra króna,
úr hendi Margrétar Þórhildar
Danadrottningar við hátíðlega at-
höfn í Glyptótekinu í Kaupmanna-
höfn. Styrkurinn er veittur til syk-
ursýkisrannsókna af Novo Nordisk
sjóðnum, en Novo Nordisk lyfjafyr-
irtækið hefur um árabil verið einn
helsti framleiðandi insúlíns og ann-
arra lyfja, er sykursjúklingar nota.
„Vísindamennirnir, sem eru í for-
ystu fyrir rannsóknarhópnum eru
allir í fremstu röð á sínu sviði,“ seg-
ir Jan Lindsten, prófessor við Kar-
ólínska sjúkrahúsið, og stjórnar-
maður í Novo Nordisk sjóðnum í
samtali við Morgunblaðið. Hann
segir að samstarfíð verði vonandi til
þess að í sameiningu áorki vísinda-
mennirnir meiru en þeir gætu hver
í sínu lagi.
Valinn úr stórum hópi
umsækjenda
Varla var hægt að fmna umgjörð
betur við hæfí um þá hátíðlegu at-
höfn, sem afhendingin í gær var, því
eins og Vagn Andersen, stjórnarfor-
maður Novo Nordisk sjóðsins, minnti
á í ræðu sinni þá er Glyptótekið
byggt að frumkvæði bruggarans Carl
Jacobsens og Ottiliu konu hans fyrir
arðinn af ölframleiðslu Carlsberg.
Novo Nordisk sjóðurinn er eignar-
haldsaðili í Novo Nordisk lyfjafyrir-
tækinu og framtak iiruggarans á sviði
lista er því hliðstætt framtaki Novo
Nordisk sjóðsins á sviði vísinda. Andi
bruggarans sveif yfir viðstöddum,
þar sem nafn hans og konu hans er
rist í öndvegi salarins, sem er eftirlík-
ing af forngrísku hofi.
Novo Nordisk sjóðurinn hefur um
árabil styrkt vísindarannsóknir og -
stofnanir, en veitti nú í fyrsta skipti
styrk upp á 100 milljónir danskra
króna til eins hóps. Um er að ræða
tíu milljónir á ári í tíu ár. Ulrik V.
Lassen, framkvæmdastjóri sjóðsins,
sagði að sú ákvörðun byggðist á
þeim skilningi að rannsóknir væru
undirstaða nútíma þjóðfélags. Með
stuðningi til tíu ára vildi sjóðurinn
einnig sýna skilning á að það tæki
langan tíma að komast að mikilvæg-
um niðurstöðum.
Er sjóðurinn auglýsti eftir um-
sóknum frá norrænum rannsóknar-
hópum sóttu 60 hópar um styrkinn.
Á endanum valdi hópur breskra og
bandarískra sérfræðinga hópinn,
sem Karl Tryggvason veitir foiystu,
úr hópi fimm umsækjenda.
„Við vitum ekki hvað eru góð og
hvað slæm gen“
Þegar Jan Lindsten prófessor
reifaði styrkveitinguna sagði hann
að svo væri að sjá sem sykursýki
hefði hrjáð manninn frá upphafi.
Þegar í elstu rituðum heimildum
væri að finna sjúkdómslýsingar sem
bentu eindregið til sykursýki. Sjúk-
dómurinn virtist koma upp í samspili
umhverfis og erfða. Hann hefði þó
ekki horfið í tímans rás og það benti
til að einhverjir kostir fælust í að
vera sjúkdómsberi. „Þó við vitum
margt um erfðir vitum við enn ekki
hvað eru góð og slæm gen. Sykur-
sýki er gott dæmi um það.“
í samtaii við Morgunblaðið sagði
Jan Lindsten að allir vísindamenn-
irnir í hópi Karls og þar með talinn
Kari sjálfur væru í fremstu röð.
„Það hafði vissulega sitt að segja að í
fyrra birti Karl Tryggvason grein,
þar sem hann greinir genið, er veld-
ur nýrnaskaða í sykursýkissjúkling-
um. Við vonum að í samstarfi svo
góðra vísindamanna takist þeim að
áorka í sameiningu enn meiru en
þeir gætu ella,“ sagði Lindsten.
Hann undirstrikaði að það væri
sjaldgæft í styrkveitingum að styrk-
ir væru bundnir til svo langs tíma.
„Þetta er mikið fé, sem bæði veitir
vísindamönnunum frelsi til vísinda-
starfa, sem þeir geta vonandi nýtt til
AIls er talið að um 175 milljón-
ir manna þjáist af sykursýki í
heiminum. Á íslandi er áætlað að
um 4.700 manns séu með sykur-
sýki, en þá eru þeir sem eru með
ógreinda sykursýki einnig taldir
með.
Þrátt fyrir miklar framfarir í
meðferð sykursjúkra fá margir
sjúklingar alvarlega fylgikvilla,
eins og kransæðastíflu, heilablóð-
fa.ll, nýrnabilun, blindu og æða-
þrengsli sem leitt geta til aflimun-
ar. Nær helmingur allra sykur-
sjúkra sem þurfa að taka insúlín
að taka áhættu, er þeir hefðu ella
ekki treyst sér til, og veitir þeim
fi-elsi frá að eyða tíma í styrkum-
sóknir. En þetta er ekki svo mikið fé
að þeir slappi um of af. En styrkur-
inn leggur þeim einnig ábyrgð á
herðar.“
Lindsten segir það einnig styrk
hópsins að í honum komi saman
menn úr mismunandi greinum og
með ólíkan bakgrunn. ,AHs eru í
hópnum um hundrað vísindamenn,
svo tíu milljónir á ári á þennan hóp
er í raun ekki svo há upphæð, ef út í
það er farið.“
í samtali við Morgunblaðið segir
Vagn Andersen að fulltrúar sjóðsins
muni funda með rannsóknarhópnum
einu sinni á ári til að heyra af ár-
angri hans og vísindamenn muni
meta árangurinn. „Við búumst auð-
vitað við miklum árangri, en Novo
Nordisk áskilur sér engan rétt að
nýta niðurstöðurnar,“ segir Vagn
Aadersen. „Ef uppgötvanir hópsins
verða arðvænlegar getur Novo Nor-
disk sótt um að nýta þær á sömu
forsendum og önnur fyrirtæki.
Stvrknum fylgja engin skilyrði um
fjárhagslega nýtingu."
Nýir starfshættir og góðar áætl-
anir eru undirstaðan
„Auglýsingin frá Novo Nordisk
sjóðnum um styrkinn var hvatinn að
því að hópurinn var myndaður," seg-
ir Karl Tryggvason í samtali við
Morgunblaðið og gantast með að
það hafi aðeins verið spurning um að
vera fyrstur að taka upp símann og
ná í þá vísindamenn, sem bestir séu
á þeim sviðum, sem þýðingu hafi í
sykursýkisrannsóknum. Hópurinn,
þarfnast á endanum meðferðar
vegna fylgikvilla sjúkdómsins.
Það er talið að skemmdir á nýrum
og augum verði vegna bilana í
smáæðakerfinu. Nákvæm orsök
þess vanda er ráðgáta, sem rann-
sóknarhópurinn hyggst leysa.
Hérlendis hefur tekist að halda
fylgikvillum í lágmarki og er t.d.
blinda og nýrnabilun mun sjald-
gæfari en gerist á Vesturlöndum,
en þó er hér um vaxandi vanda
að ræða. Á hverjum degi greinist
einstaklingur með sykursýki hér
á landi.
sem Karl átti fnimkvæði um að kalla
saman, hyggst einbeita sér að rann-
sóknum á háræðakerfinu, en á því
verða miklar breytingar í sykur-
sýkissjúklingum. Karl segir að
margir hafi viljað vera með, en á
endanum hafi orðið úr að fimm rann-
sóknarhópar hafi sameinað krafta
sína á þessu sviði. „Eins og oft vill
verða í vísindum er aðeins einn sig-
urvegari að þessu sinni og sigurveg-
arinn hreppir allt góssið. Hér vorum
það við, sem vorum þeir heppnu,"
segir Karl.
Karl segist álíta að það hafi verið
góður hópur með góðar áætlanir,
sem gerði það að verkum að hans
hópur hreppti stóra styrkinn. „Það
er auk þess styrkur okkur að við
bindum hópana vel saman. Við send-
um fólk á milli þeirra og breytum
vinnuháttum okkar til að samstarfíð
nýtist sem best. Það er ekki nóg að
hafa bara góða menn, heldur þarf
einnig góðar áætlanir, sem mynda
sterka heild.“ I kynningu á hópi
Karls sagði Lindsten að mikilvægt
væri að rækta næstu kynslóð vís-
indamanna. Karl sagði að í hópnum
væri margt ungt fólk, sem í gegnum
væntanlegt samstarf ætti eftir að
kynnast vel og gagnkvæm kynni
væru einmitt mjög mikilvægur hluti
samstarfsins. „Styrkurinn þvingar
okkur til að vinna saman,“ bætir
hann við.
En styrkur til tíu ára leggur
einnig þær kvaðir á herðar hópsins
að hann haldi uppi góðu starfi í tíu
ár. „Við verðum að reikna með að í
hópnum séu vísindamenn, sem hafa
góða reynslu, kunni að vinna og
nota nýjustu aðferðir. Við erum
ekki aðeins að prófa eina tilgátu,
sem síðan gæti sýnt sig eftir ár að
vera röng, heldur stefnum við á
breiðar grunnrannsóknir, því það er
aðeins í grunnrannsóknum, sem
uppgötvanir eru gerðar," sagði
Karl.
En þótt Karl notaði í gær orð
eins og „frábært" um styrkveiting-
una, því þarna sé um stærsta nor-
ræna styrkinn að ræða á sviði
læknavísinda, segir hann að styrk-
urinn muni á næstu tíu árum aðeins
nema um tuttugu prósentum af
kostnaði við rannsóknina. Og ef
nokkurn veginn það sama gildir um
hina hópana er ljóst að rannsóknir
af þessu tagi eru fjárfrekar. „Það
þarf mjög mikið fé til svona rann-
sókna,“ segir Karl. „Á Islandi hafa
verið miklar umræður um vísinda-
rannsóknir og Islenska erfðagrein-
ingu. Þetta er bara eitt dæmi um að
það þarf mikla peninga til að gera
stóra hluti í rannsóknum.“
+
175 milljónir þjást
af sykursýki
ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 1999 31
Bandarískur prófessor í skurðlækningum um meðferð brjóstakrabbameins
Hætta á brj óstakrabba-
meini vex með aldri
Carol Scott-Conner er
þekktur skurðlæknir í
Bandaríkjunum. Hún
er prófessor og yfír-
maður skurðdeildar
Iowa háskóla þar í landi
og hefur fengið fjölda
viðurkenninga fyrir
störf sín auk þess sem
hún er höfundur ásamt
öðrum að fjölda vís-
indagreina um læknis-
fræðileg efni. Hún var
einn gesta á árlegu
fræðsluþingi lækna í
síðustu viku og var
einnig gestur hand-
lækningadeildar
Landspítalans.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
CAROL Scott-Conner, prófessor og yfirmaður skurðdeildar Iowa háskóla í Bandaríkjunum á einum fyrirlestra
sinna á fræðsluþingi lækna.
s
FYRIRLESTRUM á árlegu
fræðsluþingi lækna fjallaði
Carol Scott-Conner, prófessor
og yfirmaður skurðdeildar
Iowa háskóla meðal annars um
skurðaðgerðir vegna brjóstakrabba-
meins, hvei'nig meðferð þess er
háttað í Bandaríkjunum og hver ár-
angurinn hafi verið.
Hún segist síðastliðin 5 til 10 ár
hafa starfað í nefnd skurðlækna um
krabbamein á vegum Bandaríska
krabbameinsfélagsins og sú nefnd
haldi saman gagnabanka á þessu
sviði. Nú séu yfir 300 þúsund konur
með brjóstakrabbamein í þessum
gagnagrunni og yfir 3.000 karlmenn.
Margvíslegar rannsóknir hafi verið
gerðar í þessu sambandi, hvaða
meðferðir séu algengastar í Banda-
ríkjunum og hvaða áhrif þær hafi á
lífslíkur. Þannig hafi hún í erindi
sínu meðal annars fjallað um kosti
þess að taka einungis hluta brjósts-
ins og fylgja skurðaðgerðinni eftir
með geislun. Hún hafi fjallað um eft-
irmeðferð kvenna sem fengið hafi
brjóstakrabbamein og einnig með-
ferð karla með sama sjúkdóm, auk
þess að fjalla um meðferð kvenna
sem fengju brjóstakrabbamein á
meðgöngu.
Meðferðarmunstur með
svipuðum hætti
Scott-Conner sagði athyglisvert í
þessu sambandi og það hefði komið í
ljós í umræðum eftir fyrirlestur
hennar um þetta efni að meðferðar-
munstur hér á landi og í Bandaríkj-
unum væru með mjög svipuðum
hætti. Raunar hefðu Bandaríkja-
menn lært mjög margt af
meðferð og rannsóknum í
þessum efnum í Skandin-
avíu og á Islandi. Svo
dæmi væri tekið væri ís-
lensk rannsókn á
brjóstakrabbameini í
körlum mjög þekkt og víða vitnað til
hennar. Rannsóknin sýndi að karl-
menn með sérstaka tegund
brjóstakrabbameins væru með
ákveðið gen og vitnað væri til þess-
arar rannsóknar út um allan heim.
„Þetta er lítill heimur og við skipt-
umst mikið á upplýsingum,“ sagði
Scott-Conner.
Aðspurð hvað skipti mestu máli
varðandi lækningu brjóstakrabba-
meins sagði Scott-Conner að höfuð-
atriðið í því sambandi væri að konur
væru meðvitaðar um hættuna í
þessum efnum og færu reglubundið
í brjóstaskoðanir. Það þýði að æxlin
uppgötvist fyiT en ella og því sé
hægt að beita meðferð sem sé ekki
eins róttæk og hún yrði ef krabba-
meinið uppgötvaðist síðar. Þegar
brjóstakrabbamein sé langt komið
sé ekki um annað að ræða en beita
mjög umfangsmikilli meðferð, lyfja-
gjöf, geislun og stundum mjög rót-
tækum skurðaðgerðum. „Ef kona
kemur snemma til meðferðar og
meinið er lítið er hægt að gera miklu
minni skurðaðgerð og konunni líður
betur,“ sagði Scott-Conner.
Aðspurð segir hún að konum í
Bandaríkjunum sem orðnar séu
fjörutíu ára og eldri sé ráðlagt að
koma árlega í brjóstaskoðanir.
Hætta á brjóstakrabbameini vaxi
með aldri og því sé lögð á það
áhersla að miðaldra konur og eldri
láti fylgjast reglubundið með brjóst-
um sínum. Hins vegar sé sú raunin í
Bandai-íkjunum oft á tíðum að ung-
ar konur hafi miklar áhyggjur af
brjóstakrabbameini, en eldri konur,
einkum þær sem komnar séu yfir
sextugt, hafi það ekki og telji sig
orðnar of gamlar til þess að þurfa að
hafa áhyggjur af því. Það sé ekki
rétt þar sem hættan á
brjóstakrabbameini aukist með
aldri. Því skipti miklu máli að upp-
lýsa þær um áhættuna og leggja
áherslu á það við þær að þær láti
fylgjast reglubundið með sér.
Ekki góö hugmynd
Aðspurð um nýlegar athuganir
breskra vísindamanna varðandi það
að nema burt brjóst
kvenna í áhættuhópum
vegna brjóstakrabba-
meins og auka þannig
lífslíkur þeirra, sagði hún
að þau hefðu einmitt rætt
þetta á málstofunni og
enginn þeirra sem setið hefðu fyrir
svörum hefði verið þeirrar skoðunar
að um góða hugmynd væri að ræða.
Taka þyi'fti brjóst svo margra
kvenna sem ekki þyrftu þess í raun
og veru að þessi aðferð virtist ekki
réttlætanleg. „Ef hægt væri að
benda á konu sem væri í mikilli
áhættu vegna þess að hún væri með
ákveðið gen eða fjölskyldusagan
væri með þeim hætti og segja við
hana að áhætta hennar á að fá
krabbamein einhvern tíma á lífsleið-
„Göt á örygg
isnetinu“ í
bandaríska
kerfinu
inni væri 80% þá gæti verið vit í
þessu, en við erum ekki alveg komin
á það stig ennþá,“ sagði hún.
Hún sagði að þessi rannsókn, sem
mikið væri vísað til, yi’ði borin sam-
an við aðrar rannsóknir í þessum
efnum. Einnig væri vert að skoða
málið frá ólíkum hliðum. Ein væri sú
að benda á að með því að gera nokk-
ur hundruð skurðaðgerðir og nema
burt brjóst kvennanna hefði verið
hægt að koma í veg fyrir svo og svo
mörg tilfelli brjóstakrabbameins.
Hins vegar mætti einnig benda á að
flestar þessara kvenna hefðu ekki
fengið brjóstakrabbamein og hefðu
þar af leiðandi ekki þurft á þessari
aðgerð að halda, sem sé mjög mikil
og róttæk.
Aðspurð segir Scott-Conner að
brjóstaki-abbamein hafi verið eitt al-
gengasta krabbamein sem konur
gátu fengið í Bandaríkjunum, en nú
væri lungnakrabbamein orðið al-
gengara. Þar mætti sjá afleiðingar
þess að reykingar kvenna hefðu
stórlega vaxið fyrir nokkrum ára-
tugum síðan.
Scott-Conner segir að meðan á
stuttri dvöl sinni hér á landi hafi
staðið hafi hún fengið tækifæri til
þess að fylgjast með skurðaðgerðum
á Landspítalanum og kynnast ís-
lenskum skurðlæknum. Að öðru
leyti þekki hún ekki íslenska heil-
brigðiskerfið, en mögulegt sé að hún
komi aftur í nokkra vikna heimsókn
í sumar og þá fái hún betri tækifæri
til að kynna sér það. Sér sýnist hins
vegar að kerfið hér tryggi öllum að-
gang, en vandinn við heilbrigðis-
kerfið í Bandaríkjunum sé einmitt
sá að þar séu „göt á ör- _________
yggisnetinu". Þar sé fólk
sem sé ekki sjúkratryggt
og það hafi ekki alltaf efni
á góðri heilbrigðisþjón-
ustu. Margir í Bandaríkj-
unum og þar á meðal hún
séu þeirrar skoðunar að þar sé þörf
á heilbrigðiskerfi sem líkist því sem
gildi hér. Vandamálið sé hins vegar
risavaxið.
Gengur vaktir á slysadeild
á nóttunni
í öðrum fyrirlestri á Læknaþing-
inu ræddi Scott-Conner um afleið-
ingar slysa. Aðspurð segist hún
stunda almennar skurðlækningar,
en sem yfirmaður skurðdeildar há-
skólans í Iowa sé hún að mörgu leyti
Endurþjálfun
skurðlækna sí-
fellt nauðsyn-
legri
í einstakri aðstöðu. Hún hafi komið
þar til starfa fyrir þremur árum síð-
an og þá hafi verið ljóst að þörf væri
á að þróa slysadeild, sem hefði ekki
verið fyrir hendi þar með skipulögð-
um hætti. Hún hefði eytt miklum
tíma í það fyrstu tvö árin að koma
slíkri deild á laggirnar og hluti þess
hefði verið að ganga þar vaktir sem
hún gerði ennþá. „Ég held að stund-
um þurfir þú að leiðbeina fólki með
því að setja fordæmi. Ég geri að-
gerðir vegna slysa á nóttinni þegar
ég er á vakt og geri aðgerðir á
brjóstum og smásjárskurðaðgerðir
á daginn á stofunni minni,“ segir
hún.
Aðspurð hvort mikilvægi skurð-
lækninga fari minnkandi í ljósi þess
að stöðugt finnist til dæmis ný lyf til
að glíma við sjúkdóma segir hún að
skurðlækningar séu enn mikilvæg-
ar. Allir vonist til þess að í framtíð-
inni geti blóðrannsókn sýnt hvort
hætta sé á brjóstakrabbameini eða
ekki og að fyrir hendi sé lyf sem geti
komið í veg fyrir það. Það sé hins
vegar langur vegur frá því að
ástandið verði þannig. „Þegar ég
var læknastúdent og var að hugsa
um að sérhæfa mig í skurðlækning-
um talaði ég við gamlan kennara
minn og sagði við hann að mig lang-
aði virkilega til að stunda almennar
skurðlækningar en hefði áhyggjur
af því að það yrðu ekki nóg verkefni
fyrir skurðlækna á minni tíð þar
sem sífellt væri talað um nýjar
lækningaaðferðir. Hann svaraði:
„Hafðu ekki áhyggjur; þeir voru að
tala um þetta líka þegar ég var
læknastúdent“.“
________ Hún sagði að þróunin
virtist vera sú að þegar
nýjar aðferðir kæmu fram
í læknavísindum sem auð-
velduðu meðferð og
minnkuðu þörfina fyrir
stórar skurðaðgerðir þá
kæmu fram ný og annars konar þörf
fyrir skurðaðgerðir. í Bandaríkjun-
um væri alltaf þannig að verða ljós-
ari þörfin fyrir að endurþjálfun
skurðlækna í ljósi tækniþróunarinn-
ar. „Við gerum nú ráð fyrir að af öllu
sem þú lærir í læknaskóla verði ekk-
ert fyllilega rétt eftir tíu ár. Hlutim-
h' breytast svo hratt,“ sagði hún.
Hún bætti því við að þess vegna
væni læknaráðstefnur eins og sú
sem haldin var hér á landi jafn mik-
ilvægar og raun bæri vitni. i