Morgunblaðið - 26.01.1999, Page 40
40 ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
KÁRI
TRYGGVASON
+ Kári Tryggva-
son fæddist í
Víðikeri í Bárðardal
23. júlí 1905. Hann
lést á Landspítalan-
um 16. janúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Tryggvi
Guðnason bdndi í
Víðikeri, f. 1876, d.
1937, og_ kona hans
Sigrún Agústa Þor-
valdsddttir frá
Syðri-Villingadal í
Eyjafirði, f. 1878, d.
1959. Þau Tryggvi
og Sigrún eignuð-
ust tíu börn og komust sjö
þeirra til fullorðinsára. Þau
voru Helga, f. 1900, d. 1996,
Höskuldur, f. 1902, d. 1986,
Kári, sem hér er minnst, Hörð-
ur, f. 1909, d. 1993, Egill, f.
1911, d. 1963, Kjartan, f. 1918,
og Sverrir, f. 1920.
Kári kvæntist. 30. ágúst 1930
eftirlifandi eiginkonu sinni,
Margréti Björnsddttur frá Ref-
stað í Vopnafirði, f. 14. janúar
1907. Foreldrar hennar voru
Björn Pálsson gullsmiður, f.
1854, d. 1944, og Rannveig
Nikulásdöttir, f. 1875, d. 1954.
Kári og Margrét eignuðust fjör-
ar dætur. Þær eru: 1) Hildur, f.
1933, gift Gísla Eyjdlfssyni, f.
1929, og eignuðust þau fjögur
börn. a) Eyjólfur, f. 1956, hans
kona er Lísa Kristín Gunnars-
ddttir. Börn þeirra eru Kolbrún
og Gísli, barn Lísu er Gunnar
Orn Helgason. b) Margrét, f.
1958, hennar maður er Karl
Ómar Jdnsson. Þeirra börn eru
Gísli, Hildur Anna og Hjalti.
Sonur Karls er Óttar. c) Kári, f.
1960, d. 1963. d) Gunnhildur, f.
1967, sambýlismaður hennar er
Sigurður Karlsson. Börn Sig-
urðar eru Jdhann og Lilja Guð-
rún. 2) Sigrún, f. 1936, gift
Finni Sveinssyni, f. 1937 og eiga
þau tvær dætur. a) Annette, f.
1959, hennar maður er Niels H.
Reiemann. Dóttir þeirra er Sdl-
björk Áslaug. b)
Marianna, f. 1961,
dóttir hennar er
Marie Pauline Pet-
ersen. 3) Rannveig,
f. 1938, gift Elíasi Þ.
Magnússyni, f. 1939
(skildu). Þeirra son-
ur er Kári, f. 1961,
sambýliskona hans
er Hulda Þrastar-
ddttir. Börn Kára
eru Sigurjön, Soffi'a
Tinna og Davíð
Kári. 4) Áslaug, f.
1941, d. 1998, var
gift, Erlendi Lárus-
syni, f. 1934. Döttir Áslaugar er
Ulfhildur Dagsddttir, f. 1968.
Synir Erlends af fyrra hjdna-
bandi eru Lárus, Stefán og
Pálmi.
Kári stundaði nám í Unglinga-
skdlanum á Breiðumýri 1923-
24, Gagnfræðaskdla Akureyrar
1924-25, Héraðsskólanum á
Laugum (e.d.) 1925-26. Hann
var bdndi í Víðikeri í Bárðardal
1928-54 og kennari í Bárðdæla-
skólahéraði sama árabil. Hann
var kennari og umsjónarmaður
við barna- og miðskdla í Hvera-
gerði 1954-70. Kári var formað-
ur sjúki-asamlags Bárðdæla um
skeið, í hreppsnefnd nokkur ár,
formaður lestrarfélags o.fl.
Kári skrifaði greinar í Náttúru-
fræðinginn o.fl. tímarit. Hann
skrifaði um 20 barnabækur og
ljdðabækur á sínum rithöfund-
arferli. Fyrsta bdk hans var
ljöðabök fyrir börn, Fuglinn
fljúgandi, sem kom út árið
1943. Fyrsta barnabök hans,
Dísa á Grænahck, kom út árið
1951. Árið 1974 fékk Kári verð-
laun frá Fræðsluráði Reykja-
víkur fyrir barnabdkina Ulla
horfir á heiminn.
Síðustu árin bjuggu þau hjdn-
in á Kópavogsbraut 1A.
Utför Kára verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15. Jarðsett
verður í Gufuneskirkjugarði.
Að lokinni samferð okkar Kára
Ti-yggvasonar í þessu jarðlífi langar
mig til að minnast míns kæra
tengdaföður með örfáum kveðju- og
þakkarorðum.
Eg kynntist þeim mætu hjónum
Kára og Margréti þegar ég varð
þeirrar gæfu aðnjótandi að kynnast
dóttur þein-a Áslaugu, sem varð mín
eiginkona og ástvinur en hún lést
fyrir tæpu ári eftir erfið veikindi.
Missir yngstu dóttur var mikill og
sár, foreldrum á tíræðisaldri, en þau
tóku því sem að höndum bar af
miklu æðruleysi og yfirvegun. Nú,
einnig á miðjum vetri, kveður Kári
okkur eftir stutta sjúkdómslegu á
94. aldursári.
Kári var af léttasta skeiði þegar
leiðir okkar lágu saman eða hátt á
áttræðisaldri, bar aldurinn vel þá og
ætíð síðan, hár og rnyndarlegur og
glæsilegur á velli. Ég var kominn í
innsta hring þessarar menningar-
legu suður-þingeysku stórfjölskyldu
úr Bárðardal með vænu kryddi úr
Vopnafirði þaðan sem Margrét er
ættuð, sjálfur ættaður af allt öðru
landshorni, Skaftfellingur úr Mýr-
dalnum. Menningarmiðstöðin var
hjá Kára og Margréti og það voru
margar góðar stundirnar á Eikju-
vogi 1 í Reykjavík og síðar í Sunnu-
hlíð í Kópavogi en þangað fluttu þau
hjón fyrir um tíu árum. Það hafa
verið mikil forréttindi að fá að njóta
samvistar við þau hjón á þessum ár-
um. Um margt var spjallað þegar
komið var í heimsókn til þeiiTa og
fátt okkur óviðkomandi. Minni Kára
var óskeikult til hins síðasta um svo
margt, hvort sem um var að ræða
fortíð eða dægurmál og ekki var
komið að tómum kofunum. Bók-
menntir og aðrar listir voru ávallt
ofarlega í huga og óhætt er að full-
Skreytingar við Alvöru skreytinga-
fíauðibvammur Kistuskreylingar
v/Suðurlandsveg, 110 Rvlk. Bi'úðarvend.ir
CrfiscJryklfjur
A
Vetttagahúsið
cnpi-mn
Sími 555 4477
UÓTÍUOW
MÍTflUMNI • (flflí
Upplýsingar í s: 551 1247
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Erfisdrykkjur
P E R L A N
Sími 562 0200
TYTT TTTTTTTTT TT
yrða að aldrei leið sá dagur á því
heimili, nema sérstaklega stæði á,
að ekki væri tekin bók í hönd, eða
hlustað á góða tónlist eða önnur list-
iðkun stunduð.
Kári var ákaflega Ijúfur maður í
allri umgengni, mikill spekingur um
mannleg samskipti, fágaður í fram-
komu og jafnaðargeð hans óviðjafn-
anlegt. Hann hlustaði á aðra, vh’ti
skoðanir þeirra og tók öðrum eins
og þeir eru og án prédikana. Aldrei
varð ég var við að hann hallaði orði á
nokkurn mann. Hann var þó
óhræddur við að hafa skoðanir á
mönnum og málefnum og því sem
var á oddinum í samfélaginu á hverj-
um tíma og að láta þær í Ijós. Hann
var í mínum huga víðsýnn og frjáls-
lyndur heimsmaður í hugsun, allt að
því óháður tíma og rúmi og hvers-
dagslegu amstri. Mikil hlýja og
mannleg nálægð einkenndi öll sam-
skipti og ævinlega hafði maður feng-
ið andans gjöf til að varðveita þegar
horfið var aftur frá þeim hjónum út í
lífsbaráttuna. Stjúpdóttir mín, Úlf-
hildur, var svo gæfusöm að vera
mikið hjá afa og ömmu í bemsku
sinni og æsku og þar gat hún, og æ
síðan, teygað af menningarbrunni
heimilisins og notið ómetanlegs
veganestis til lífsbrautar sinnar.
Kári var gott skáld. Þekktastur er
hann líklega fyrir barnabækur sínar
sem notið hafa mikilla vinsælda en
hann var ekki síður gott ljóðskáld og
gaf út sex ljóðabækur. Bækur hans
eru ófáanlegar nema á bókasöfnum
en víst er að margir hefðu af bókum
hans mikið yndi í dag. Hann var
hæverskur í þessum málum og flík-
aði lítt sínum kveðskap síðari ár, en
mér er eigi grunlaust um að hann
eigi í fórum sínum margt sem enn er
óbirt, en seinasta Ijóðabók hans,
Sjötíu ljóð, kom út 1975 þegar Kári
var sjötugur. Lög hafa verið samin
við nokkur Ijóð hans. Þau og önnur
ljóð heyrast og birtast við og við en
alltof sjaldan.
Margrét syrgir eiginmann sinn
eftir nærfellt 69 ára hjúskap. Svo
langar samvistir hjóna eru óvenju-
legar. Hún hefur staðið þétt við hlið
manns síns öll þessi ár af mikilli trú-
festu og elju. Þau hafa getað haldið
myndarlegt heimili saman alla tíð.
Að fá að halda slíkri reisn sem þau
hjón til tíræðisaldurs er ómetanlegt
og mikil gæfa í lífinu. Mai’gréti votta
ég innilega samúð mína, dætrum og
fjölskyldu allri.
Öllu hef ég
varpað frá mér
- nema ástinni.
Dauðinn veldui’
mér ekki ótta,
því að mynd þín
fylgir mér
inn í þögnina.
Einn get ég hvílt
með svip þinn
í hjartanu.
(Kári Tryggvason)
Erlendur Lái-usson.
Afar í sögum eru miklir visku-
brunnar, sagnamenn og lærimeist-
arar. Þannig var afí minn, sögumað-
ur og sögupersóna í einu. Og líkt og
aðrir afar skáldskaparins er hann nú
dáinn.
Ég varð þeirrar blessunar aðnjót-
andi að halda mikið til hjá gömlu
hjónunum, móðir mín var einstæð
og því hlupu afi og amma í skarðið
og léttu til með ungann. Þar lærði
ég að lesa hjá kennaranum afa mín-
um, en sú lestrarkennsla fólst ekki
síður í því að læra að njóta góðra
bóka, og kunna að meta þá ánægju
sem tungumálið getur gefið. Bækur
voru ekki bara lesnar á því heimiii
heldur voru þær ræddar fram og til
baka, sögurnar endursagðar og
sagðar áfram. Afi hafði alltaf sér-
stakan áhuga á öllu því sem var fjar-
lægt og furðanlegt og kenndi mér
snemma að meta slíkt. Þannig lásum
við ferðabækur um innstu myrkur,
ævintýraferðir og ævintýraheima.
Hann var maður sem hafði lifandi
áhuga á öllu sem var að gerast 1
kringum hann og lagði mikið uppúr
því að fylgjast með og taka þátt í lífi
og starfi barnabarna sinna og seinna
bamabarnabarna. Fram á síðasta
dag vorum við að ræða nýjustu jóla-
bækurnar, sem þau hjónin lásu sam-
an. Þegar minnið fór að gefa sig tók
afi að skrifa dagbók til þess að ná
með þeim hætti betra taki á tíman-
um. Þar skráði hann gestakomur,
veðurfar og helstu atburði. Þrátt
fyrir að honum væri orðið erfitt um
skriftir hélt hann þessu áfram allt til
dauðadags. 17. febrúar fyrir ári varð
hann að skrá andlát yngstu dóttur
sinnai’, móður minnar. Ég dáist
alltaf að stillingu þessa 92 ára gamla
manns þegar hann skiáfai’ ótrálega
styrki-i hendi: ,,Áslaug mín dó í dag.
Hún fékk hljóðlátt og fallegt and-
lát.“ Tæpu ári síðar hlotnaðist hon-
um einnig hljóðlátt og fallegt andlát.
Ulfliildur Dagsdóttir.
Kári Tiyggvason, föðurbróðir
minn, lést á Landspítalanum síðast-
liðinn laugardag. Ékki dvaldi hann
nema fáa daga á spítalanum að
þessu sinni og andlegri reisn auðn-
aðist honum að halda fram á síðustu
daga. Okkur ættingjum hans og vin-
um hafði þó verið ijóst upp á
síðkastið að stutt mundi til enda-
lokanna því líkamlegur þróttur
þvarr enda þótt andinn væri ótrú-
lega skýr til æviloka.
Með Kára frænda er genginn til
moldar merkur maður sem markaði
djúp spor á lífsleiðinni, hvort sem
litið er á hann sem kennara, rithöf-
und, sjálfmenntaðan náttúrufræð-
ing, heimilisföður og vin eða mann.
Hugurinn leitar til baka til æsku-
stöðvanna í Víðikeri í Bárðardal þar
sem Kári fæddist inn í mikið menn-
ingarheimili og dvaldi í nærfellt 50
ár. Á þeim sama bæ fæddist undir-
ritaður fyrir meira en 60 árum svo
kynnin við hann og fjölskyldu hans
spanna í minningunni sex áratugi. í
viðtali við Kára, sem birtist í ritinu
Heima er bezt, lýsir hann bernsku-
heimilinu efnislega á þessa leið:
„Foreldrar mínir bjuggu stórbúi
við mikla rausn, var reisn og höfð-
ingsbragur í hvívetna, sameinað við
alúð og glaðværð svo þangað þótti
öllum gott að koma. Á heimilinu vai’
alltaf nóg til af öllum nauðsynjum en
við systkinin urðum að vinna. Faðir
okkar var dálítið strangur og vinnu-
harður en hann var glaðlyndur mað-
ur og öllum þótti gott að vera hjá
honum, enda var alltaf margt fólk á
heimili foreldra minna, vinnuhjú og
kaupafólk. Þar var því oft glatt á
hjalla og fólki þótti gaman að vera
þar þótt mikið væri að gera. Móðir
mín var bókgefin og las mikið, eink-
um á vetrum. Hún hafði góða söng-
rödd og kunni margt af ljóðum og
lögum, sem hún hafði einkum lært
af Magnúsi organista Einarssyni á
Akureyri. Röddinni hélt móðir mín
nokkum veginn óbreyttri til ævi-
Ioka.“
Enda þótt Víðiker liggi fremst í
Bárðardal og ætla mætti að staður-
inn væri fjarri alfaraleiðum fór því
fjarri að sú væri raunin. Á fyrri
hluta aldai’innar lá straumur nátt-
úruvísindamanna um Bárðardal til
könnunar á gróðri, fuglalífi og nátt-
úrufari í nágrenninu og voru innstu
og efstu bæirnir ekki síður miðstöð
könnunarferða um öræfi Islands,
norðan Vatnajökuls, sérstaklega þó
Ódáðahraun og perlu þess, Öskju í
Dyngjufjöllum. Hér má nefna nöfn
manna svo sem Finns Guðmunds-
sonar fuglafræðings, Steindórs
Steindórssonar, grasafræðings frá
Hlöðum, og Guðmundar Kjartans-
sonar, auk fjölmargra erlendra vís-
indamanna. Tryggvi í Víðikeri var
þekktur leiðsögumaður um Ódáða-
hraun og synir hans síðar, einkum
þó eftir að Tryggvi afi féll frá árið
1937. Þar var Kári fremstur í flokki,
enda með þeim elstu, auk þess sem
hann náði snemma góðum tökum á
erlendum málum. En íyrir þeim
Víðikersbræðrum var sú vinna og
lítilsháttar aukatekjur sem leiðsögu-
mannsstarfið og tilheyrandi hesta-
leiga gaf ekki aðalatriðið. Kynnin við
fremstu vísindamenn þjóðarinnar og
erlenda starfsbræður þeirra svalaði
fróðleiksþorsta þeiira. Þeir merktu
fugla fyrir Finn Guðmundsson, söfn-
uðu plöntum og þurrkuðu fyrir
Steindór Steindórsson og Helga,
grasafræðing á Gvendarstöðum.
Þau kynni, ásamt lestri fræðibóka,
gerðu það að verkum að þeir bræður
þekktu ekki einungis alla fugla sem
þeir sáu á ferðum sínum heldur og
langflestar þær jurtir sem bar fyrir
augu. Þar fór Kári fremstur í flokki
en svipað mátti segja um fóður
minn, ég minnist þess varla að stæði
á svari er ég sem smástrákur spurði
um nöfn á íslenskum jurtum, hvað
þá fuglum.
Mikið var lesið af bókum í Víði-
keri og þeh bræður fylgdust mjög
með því sem hæst bar á sviði heims-
mála. Upp í hugann kemur mynd af
þeim, flettandi heimsatlas til að
fylgjast með vígstöðvunum í heims-
styi’jöldinni 1939-1945. Sú staðreynd
að sjálfir höfðu þeir kynnst enskum
og þýskum vísindamönnum sem
tóku þátt í þeim hildarleik færði
þessa atburði nær. Þá var og tónlist-
in iðkuð í Víðikeri, þar var orgel og
haiTnóníka og mikið sungið.
Sem barn í Víðikeri minnist ég
Kára sem stóra frændans sem vissi
svör við nánast öllum spurningum
sem ft’óleiksfúsum strákhnokka gat
dottið í hug að spyrja. Hann var líka
kennari sem var langtímum fjarver-
andi að kenna á ýmsum bæjum í
sveitinni, en á þeim tíma var farskóli
í Bárðardal. Þar að auki gat hann
talað fullum fetum við skrítnu út-
lendingana sem komu í heimsókn.
Hann var líka skáld og ég minnist
ennþá lotningarinnar og stoltsins
sem ég kenndi, sjö ára gamall, þeg-
ar bókakassinn með fyrstu eintök-
unum af fyrstu ljóðabókinni hans,
Fuglinn fljúgandi, var opnaður á
haustdögum árið 1943. Ekki spillti
það bókinni í mínum augum að hún
var frábærlega myndskreytt af
listakonunni Barböru W. Árnason.
Þama gat maður ekki einungis lesið
fuglakvæðin hans Kára frænda
heldur líka skoðað myndir af þess-
um vængjuðu vinum. En kannske
fannst manni samt best að Kári
frændi var maðurinn hennar Möggu
sem alltaf var öllum svo góð og þar
að auki pabbi þeirra systranna Hild-
ar, Dústu, Rönnu og Áslaugar, sem
voru daglegir leikfélagar á bernsku-
áranum í Víðikeri.
Eins og að líkum lætur hafði Kári
mjög mótandi áhrif á mig sem barn,
sérstaklega þó sem kennari. Sem
dæmi um það kemur upp í hugann
kennslustund í farskólanum í Víði-
keri þar sem hann las upp fyrir okk-
ur skólakrakkana sögu sem hann
hafði þá nýlega samið og nefndist
Gjafirnar. (Heimili og skóli, 11. árg.
3.-4. tbl.) Sú saga, sem fjallaði um
frænda okkar og sveitunga sem á
fullorðinsaldri braust til langskóla-
náms og varð einn af okkar fremstu
jarðvísindamönnum, opnaði augu
mín fyrir því að það sem menn ætla
sér geta menn ef hugur fylgir máli.
Löngu síðar, er ég spurði Kára hvar
þessi saga hefði komið á prenti, gaf
hann lítið út á það og vildi sem
minnst tala um birtingu hennar. Við
ítrekaða eftirgrenslan kom skýring-
in, en hún var sú að í sögunni vitn-
aði hann í ljóð eftir Einar Bene-
diktsson og var rangt farið með það
í prentuninni. Þá óvandvirkni í með-
ferð á ljóði þjóðskáldsins gat Kári
frændi ekki sætt sig við en of seint
var úr að bæta.
Er Kári flutti til Hveragerðis árið
1954 ásamt fjölskyldu sinni var
þeirra sárt saknað. En sjálfur
hleypti ég heimdraganum litlu síðar
og áfram hélt ég nánu sambandi við
fjölskylduna. Sambandið við þau
Möggu og Kára breyttist með full-
orðinsárunum úr nánu sambandi
bams við fullorðið fólk í einlæga
vináttu fullorðinna sem aldrei bar
skugga á. Það samband varð ennþá
sterkara eftir að við Sigrún giftum
okkur en ekki leið á löngu þar til
farið var að líta á hana sem fimmtu
dóttur Möggu og Kára. Heimsóknir
okkar Sigrúnar og barna okkar til
þeirra hjóna, fyrst í Hveragerði,
síðan í Eikjuvoginn og síðast í
Sunnuhlíð, voru samverustundir
sem báðir aðilar hlökkuðu til. Jafn-
framt voru Magga og Kári og dætur
þeirra tíðir gestir á heimili okkar
þar sem fjölskyldurnar hafa í gegn-
um árin safnast saman til að syngja
og spjalla. Þau hjónin tóku fullan
þátt í gleði okkar og sorgum, sem
og dæturnar og fjölskyldur þeirra.
Á milli okkar frændsystkinanna frá
Víðikeri hafa systkinaböndin aldrei