Morgunblaðið - 28.03.1999, Qupperneq 26

26 SUNNUDAGUR 28. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Nýleg niðurstaða áfrýjunarnefndar WTO kann
að hafa áhrif á hugmyndir um hvalveiðar
Getur opnað við-
skiptaþvingunum leið
Morgunblaðið/Ásdís
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir afhjúpar listaverk í anddyrinu.
Aldraðir byggja
við Dalbraut
NÝLEG niðurstaða áfrýjunar-
nefndar Alþjóðaviðskiptastofnun-
arinnar (WTO) í kærumáli vegna
hamla á rækjuinnflutning frá
þremur Asíulöndum, getur opnað
leið viðskiptaþvingunum annarra
þjóða vegna hvalveiða Islendinga
innan eigin lögsögu. Niðurstaða
áfrýjunarnefndarinnar er talsvert
á skjön við niðurstöðu lægra dóm-
stigs stofnunarinnar.
A ráðstefnu hvalveiðiþjóða sem
haldin er í Reykjavík um helgina
gerði Olafur Reynir Guðmunds-
son lögfræðingur grein fyrir þess-
ari niðurstöðu áfrýjunax-nefndar
WTO og hugsanlegum afleiðing-
um hennar fyrir íslenska hags-
muni á sviði hvalveiða.
Flökkustofn sem fer á
milli lögsagna
Árið 1989 settu bandarísk
stjórnvöld reglur sem bönnuðu
innflutning á rækju sem veidd er
með tiltekinni veiðiaðferð er
reynst hefur skaðleg fyrir stofn
sjávarskjaldbakna sem sagðar
eru í útrýmingarhættu, án sér-
staks leyfís frá Randaríkjunum.
Árið 1996 voru þessar reglur látn-
ar gilda fyrir öll lönd heimsins.
Nokkur lönd, þar á meðal Ta-
íland, Pakistan og Indland, undu
ekki þessum reglum þar sem þær
þýddu í raun að Bandaríkin tak-
mörkuðu innflutning á villtum
rækjum frá þessum löndum og
vísuðu deilunni til Alþjóðavið-
skiptastofnunarinnar.
Þar beittu Bandaríkjamenn
m.a. þeim rökstuðningi að sjávar-
skjaldbökur séu flökkustofn sem
fari á milli lögsagna þjóðríkja og
sé einnig sameiginleg auðlind
heimsins og hafí Bandaríkin hags-
muna að gæta í því sambandi.
Indland, Taíland og Pakistan
sögðu aftur á móti að ákvæði
GATT mætti ekki túlka með þeim
hætti að ríki gæti gripið til að-
gerða vegna dýrategunda utan
lögsögu viðkomandi ríkis. Slíkt
bryti í bága við grundvallarsjón-
armið fullveldis, samkvæmt al-
þjóðalögum. Niðurstaða kæru-
nefndar stofnunarinnar var sú að
ekki skipti máli þó sjávarskjald-
bökur færu úr lögsögu Bandaríkj-
anna í lögsögu annarra ríkja eða
að skjaldbökur væru sameiginleg
áúSíind jarðarbúa. Nefndin áleit
að ef gengið væri út frá að um
auðlind væri að ræða, sem skipt
væri á milli landa, og auðlindin
endurspeglaði slíka sameiginlega
hagsmuni, væru þeir betur varðir
með alþjóðlegum samningi en
með einhliða aðgerðum eins ríkis.
Kerfi Bandaríkjamanna bryti því
gegn grundvallarreglum GATT-
samningsins og Bandaríkjamenn
gætu ekki skipt sér af verndunar-
aðgerðum utan eigin lögsögu.
Niðurstöðunni var áfrýjað og sá
áfrýjunamefndin ástæðu til að
taka með allt öðrum hætti á
lagarökum og málsástæðum
deiluaðila og fór miklu nákvæmar
í 20. grein GATT-samningsins en
kærunefndin. Þetta mun vera ít-
arlegasta umfjöllun innan deilu-
málakerfis WTO um þessa gi’ein,
að sögn Olafs Reynis. I niður-
stöðu sinni útilokar áfrýjunar-
íiefndin ekki að Bandaríkin geti
eins og hvert annað ríki skipt sér
af verndun auðlindar utan eigin
lögsögu. Með þessum hætti stað-
festir nefndin ennfremur að hægt
er að nota 20. grein GATT í um-
hverfismálum.
Kemur talsvert
á óvart
„Afrýjunarnefndin tiltók ýmis
sjónarmið til að rökstyðja þessa
niðurstöðu, sem er nokkuð á
skjön við það sem áður hefur
þekkst. Þarna er hugsanlega um
að ræða fyrsta skrefið í frekara
þróunarferli alþjóðlegs umhverf-
isréttar og mér finnst ekki óeðli-
legt að túlka þetta svo, að í deilu-
máli vegna til að mynda hvalveiða
sé hugsanlegt að Bandaríkin eða
eitthvert annað land setji ákveðn-
ar reglur og takmarki jafnvel með
einhverjum hætti innflutning, án
þess að ganga í blóra við GATT-
samkomulagið. Slíkar aðgerðir
verða hins vegar að standast hin
ýmsu skilyrði 20. greinar GATT
og þau eru mörg. Málið er því
flókið í eðli sínu. Samkvæmt fyrri
niðurstöðunni hefðu flestir talið
viðskiptaþvinganir vegna hval-
veiða vera óhugsandi. Þetta kem-
ur því talsvert mikið á óvart,“
segir Olafur Reynir.
Niðurstaða áfrýjunarnefndar lá
fyrir í nóvember síðast liðnum og
var mikið fjallað um hana, m.a. i
Mið-Evrópu. Ólafur Reynir hefur
undanfarin misseri kynnt sér sér-
staklega deilumálakerfi Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar og kann-
aði nokkra úrskurði í því sam-
bandi til að rekja ferilinn sem mál
fá hjá stofnuninni. Ólafur Reynir
segir að Renato Ruggiero, fram-
kvæmdastjóri WTO, hafi lýst því
yfir í kjölfarið að niðurstaða áfrýj-
unarnefndinnar sé einn merkasti
dómur sem fallið hafi á vegum
stofnunarinnar vegna umhverfis-
verndar, þar sem hann sýni
hversu mjög stofnuninni sé um-
hugað um umhverfið.
Afskipti
hugsanleg
„Þetta þýðir að Bandaríkin eða
eitthvert annað land gæti hugsan-
lega búið til kerfi til verndar
hvalastofnum, sem kæmi niður á
þeim ríkjum sem ekki myndu
fylgja slíkri vernd. Menn virðast
því geta skipt sér af auðlind sem
fer út og inn úr lögsögunni, sem á
bæði við um sjávarskjaldbökur og
hvali. Gildir þá einu þótt viðkom-
andi stofn sé ekki veiddur innan
þeirra eigin lögsögu,“ segir Ólaf-
ur Reynir.
„Ef ég tek dæmi tengt hval-
veiðum, er hugsanlegt að grípa
megi til aðgerða vegna hvalveiða
okkar, meðal annars ef eftirfar-
andi skilyrði eru fyrir hendi: í
fyrsta lagi ef það teldist almennt
viðurkennt meðal ríkja að tiltekn-
ir hvalir, sem reynt væri að
vernda, væru í útrýmingarhættu.
I öðru lagi ef umræddir hvala-
stofnar færu um lögsögu ríkisins
sem þvingunum beitti. I þriðja
lagi ef viðurkenndir alþjóðlegir
samningar tækju á verndun hinna
tilteknu hvalastofna og í fjórða
lagi ef Islendingar hunsuðu alger-
lega slíkan samning eða aðra sam-
bærilega samninga.
Með hliðsjón af þessu er ljóst
að mínu mati, að það hallar nokk-
uð á okkur, þar sem við erum ekki
aðilar að Alþjóðahvalveiðiráðinu.
Það myndi einfalda málið. Við
flæktum stöðuna hins vegar
óþarflega mikið með því að gera
ekki fyrirvara við hvalveiðibann
Alþjóðahvalveiðiráðsins á sínum
tíma en vera jafnframt áfram
meðlimir."
SAMTÖK aldraðra fengu í vik-
unni afhentar íbúðir sem þau
höfðu látið byggja að Dalbraut 16 i
Reykjavik. Þetta mun vera í
fyrsta sinn sem samtök aldraðra
byggja upp á eigin spýtur.
Ibúðirnar í húsinu að Dalbraut
eru 25 að tölu: Sextán 3 her-
bergja; sex 2 herbergja og hús-
varðaríbúð. Þriggja herbergja
íbúðirnar eru ýmist 80 eða 90 m2
að stærð, en tveggja herbergja
íbúðimar 54 m2.
Meðalverð íbúðanna var sem
næst 6,6, 9,7 og 10,6 milljónir
króna, eftir stærð íbúða. Grunn-
verð bílastæðis í kjallara er í
kringum 1,1 milljón.
BISKUP íslands hefur auglýst
tvö embætti laus til umsóknar:
Um er að ræða emmbætti
sóknarprests í Akureyrarpresta-
kalli, Eyjafjarðarprófastsdæmi,
frá 1. september 1999. Sr. Birgir
Snæbjörnsson, sóknarprestur og
fyrrum prófastur á Akureyri
mun láta af embætti sóknar-
prests vegna aldurs 1. septem-
ber 1999. Sr. Birgir var skipaður
sóknarprestur í Akureyrar-
prestakalli 1960 og skipaður pró-
fastur Eyjarfjarðarprófasts-
dæmis árið 1986. Hann lét af
embætti prófasts um síðustu
áramót.
Inni í tölunum er ekki reiknaður
fjármagnskostnaður né heldur
vísitöluhækkun á byggingartíman-
um. Framkvæmdasjóður aldraðra
veitti styrk til byggingarinnar
sem nemur 1,64 milljónum króna.
Allar íbúðirnar eru þegar seldar.
Efnt var til vígslufagnaðar
vegna afhendingarinnar og af-
hjúpaði borgarstjóri, Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir, listaverk í and-
dyri nýja hússins eftir Sigrúnu
Gunnarsdóttur listamann.
Arkitektar hússins eru Gíslína
Guðmundardóttir og Guðfinna
Thordarson. Eftirlit með hönnun
og framkvæmdum annaðist Bygg-
ingadeild borgarinnar.
Einnig hefur biskup auglýst
embætti héraðsprests í Reykja-
víkurprófastsdæmi eystra laust
frá 1. maí n.k. Sr. Sigurjón Árni
Eyjólfsson hefur gegnt því emb-
ætti frá 1996. Hann var skipaður
til þriggja ára en skipunin renn-
ur út 1. apríl sl. og er því emb-
ættið auglýst nú.
Valnefnd velur sóknarprest en
biskup ákveður hvaða umsækj-
anda hann mælir með náist ekki
samstaða í valnefnd. Heimilt er
að óska eftir því að almennar
prestskosningar fari fram. Um-
sóknir þar sem óskað er nafn-
leyndar verða ekki teknar gildar.
Tvö prestsembætti
laus til umsóknar
Fyrirlestur um félagsfræði-
legar upplýsingar og stefnu-
mótun opinberra aðila
ÞRIÐJUDAGINN 30. mars
næstkomandi flytur prófessor Ra-
ymond F. Currie frá Manitobahá-
skóla í Kanada opinberan fyrir-
lestur á vegum félagsvísindadeild-
ar Háskóla íslands undir heitinu:
Stórhöfða 17, við C'>ullinbrú,
sínii 567 4844.
www.fiis@flis.is • nctfang: flis@itn.is
„Tveir áratugir rannsókna og ráð-
gjafar: Félagsvísindaleg lang-
tímakönnun á Winnipeg-svæð-
inu.“
Fyrirlesturinn verður haldinn í
Norræna húsinu. Hann hefst kl.
17.15 og er öllum heimill aðgang-
ur. Sérstaklega er áhugafólk um
félagsfræði og félagslegar kann-
anir og hagnýtingu þeirra við
stefnumörkun hvatt til að koma.
Prófessor Currie hefur einkum
stundað rannsóknir og ritstörf á
sviði aðferðafræði félagsvísinda
og borgafélagsfræði. Efni fyrir-
lestursins tengist þessum störfum
hans en hann er frumkvöðull
könnunarinnar á Winnipeg-svæð-
inu sem hófst fyrir nær tveimur
áratugum og tekur til fjölmargra
efnahagslegra, félagslegra og
menningarlegra þátta hins dag-
lega lífs. í fyrirlestrinum mun
hann fjalla um hagnýtt og fræði-
legt gildi könnunarinnar og einnig
greina frá aðferðafræðilegum sér-
kennum hennar.
Prófessor Currie er höfundur
fjölda fræðilegra verka á sinu
sviði og gegnir einnig ritstjórnar-
störfum. Hann hefur setið í rann-
sóknar- og ráðgjafarnefndum og
verið ýmis sómi sýndur fyrir störf
sín í heimalandi sínu. Hann er nú
deildarforseti heimspekideildar
Manitobaháskóla.