Morgunblaðið - 28.03.1999, Síða 50

MORGUNBLAÐIÐ
50
f—
SUNNUDAGUR 28. MARZ 1999
HUGVEKJA
í DAG
A ég að gæta
bróður míns ?
Reglur um aðstoð við þurfandi og
bætur til tjónþola vóru, að mati Stefáns
Friðbjarnarsonar, til staðar á fyrstu
öld kristni í landi okkar.
„Skuldið ekki neinum neitt,
nema það eitt að elska hver annan,
því að sá, sem elskar náunga sinn,
hefur uppfyllt lögmálið."
(Páll postuli)
Allt það bezta sem einkennir
vestræn þjóðfélög rekur rætur
til kristinna áhrifa og viðhorfa.
Til þess sem felst í orðum Páls
postula: „Verið góðviljaðir hver
við annan, miskunnsamir, fúsir
til að fyrirgefa hver öðrum, eins
og Guð hefur í Rristi fyrirgefíð
yður. Fáar þjóðir, ef nokki-ar,
hafa þó tileinkað sér þennan
boðskap að fullu í samskiptum
við umheiminn. Sama gildir um
mannfólkið. Pað eru maðkar í
mysunni okkar flestra. Sem bet-
ur fer er þó fjölmargt í samfé-
lögum einstak-
linga og þjóða, í
breytni einstak-
linga og þjóða,
sem ber þess
vottinn, að ná-
ungakærleikur-
inn lifir - og
vísar veg. Við
getum sem bet-
ur fer flest tek-
ið undir með
Bólu-Hjálmari,
sem sagði um
sína samtíma-
menn: „Guð á
margan gim-
stein þann sem
glóir í
mannsorpinu.
Horfum lítil-
lega til baklands okkar sem
þjóðar, til kennileita náunga-
kærleikans sem þar er að fínna.
Sterkar líkur standa til þess
að Islandi hafi verið skipt í
hreppa, sveitarfélög, snemma á
þjóðveldisöld. Heimildir um
hreppa er að finna í Grágás, sem
er samheiti nokkurra laga frá
þjóðveldisöld. Hrepparnir vóru
fyrst og fremst framfærzlu-,
samábyrgðar-, samvinnu- og
(eftir 1271) dómsagnarsvæði.
Einar Laxness segii- í Islands
sögu sinni að hreppaskiptingin
„eigi öðru fremur rætur að rekja
til fátækraframfærzlu", en hafi
einnig sprottið, „af þörf bænda
til samvinnu við smölun (fjall-
skil), réttir o.fl., þegar sauðfé
fjölgaði".
Jón Jónsson Aðils segir í
Gullöld íslendinga „að aðalhlut-
verk hreppsins hafi verið
ómagaframfærzla, og eru ítarleg
ákvæði um hana að finna í hin-
um fornu íslenzku lögum“.
Framfærzluskyldan „hefur hald-
izt sem eitt af aðalhlutverkum
hreppanna fram á þennan dag“,
segir Jón Aðils, „hitt mun þykja
nýstárlegra, að í fornöld voru
hrepparnir um leið, hver út af
fyrir sig, nokkurs konar inn-
byrðis ábyrgðar- eða vátrygg-
ingafélög til að bæta hreppsbú-
um skaða þann, er þeir kynnu að
verða fyrir á nautpeningi eða
húsum“. Bændur nutu m.ö.o.
ákveðinna trygginga ef bær
brann eða búsmali féll. Því hefur
verið haldið fram að þessi fornís-
lenzku „tryggingaákvæði" hafi
verið hin fyrstu sinnar tegundar
meðal germanskra þjóða.
Það má vissulega greina
ábyrgðina á hag náungans í
þessum fomu samfélagsreglum
um framfærslu þeirra er verr
stóðu að vígi í lífinu og bætur til
þeirra er urðu fyrir tjóni á eign-
um: húsum og búsmala. Þessar
reglur þættu trúlega ekki full-
nægjandi í dag, en þær vóru vís-
ir að þróun og vaxandi samfé-
lagsvitund.
Tíund er skattur sem lög-
leiddur var hér á landi árið 1096.
Frumkvöðlar hans vóru Gissur
biskup Isleifsson, Sæmundur
fróði Sigfússon í Odda og Mark-
ús Skeggjason lögsögumaður.
Samsvarandi skattur var lög-
leiddur áratugum síðar í Noregi.
Tíund var hér á landi lögð á eftir
efnahag (eignaskattur). Erlendis
var tíundin hins vegar tekju-
skattur, tíund af tekjum. Allir 16
ára og eldri, konur sem karlar,
sem áttu tilteknar eignir, voru
skattskyldir.
Tíund var skipt
í fjóra staði:
fjórðungur
gekk til bisk-
upssetra (bisk-
upa), fjórðung-
ur til prests-
setra (presta),
fjórðungur til
kirkna og fjórð-
ungur til fá-
tækra. Tíundin
tók sínum
breytingum í
tímans rás.
henn-
ar ber þess
vottinn að þeg-
ar fyrir rúmum
900 árum - á
fyrstu öld kristni í landinu - var
þjóðin sem heild meðvituð um
mikilvægi þess að koma bág-
stöddum til hjálpar, meðvituð
um mikilvægi samhjálpar í þjóð-
félaginu.
Seinni tíma löggjöf um félags-
og heilbrigðisþjónustu ber sams
konar viðhorfum vott. Sem og
almannaviðbrögð, þegar neyð
ber að dyrum hjá byggðarlögum
eða einstaklingum, til dæmis
náttúruhamfarir. Enn eigum við
þó brekku eftir í þessum efnum.
Skrifandi um tíund verður
ekki fram hjá því horft að skatt-
ar eru ekki beinlínis vinsælasta
fyrirbærið í nútímanum. Flestir
viðurkenna að vísu nauðsyn
skattheimtu, en skoðanir eru
skiptar um skattareglur og ráð-
stöfun skatttekna. Menn ættu á
hinn bóginn að geta verið sam-
mála um að vinna að og standa
vörð um þá þjóðfélagsgerð og
það hagkerfí, sem stuðla að til-
urð sem mestra verðmæta í
þjóðarbúskapnum til að bera
uppi almannavelferð og að rísa
kostnaðarlega undir almanna-
tryggingum, félagslegri þjón-
ustu, heilbrigðiskerfi o.s.frv.
Hvarvetna heims um ból má
finna einstaklinga og þjóðfélags-
hópa sem bera skarðan hlut frá
borði. Þeirra hlut þarf að rétta.
Það sem þér gerið mínum
minnsta bróður það hafið þér og
mér gert, sagði hann, sem er
vegurinn, sannleikurinn og lífið.
Þau sannindi mega og vera öll-
um ofarlega í huga að þegar
maðurinn ýtir að lokum úr jarð-
lífsvör hefur hann það eitt í
farteski sem hann hefur fyrir
aðra gert.
Höfundur er fyrrverandi
blaðamaður við Morgunblaðið.
VELVAKAIVDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Einelti
GREINAR sem ég las í
Morgunblaðinu nýverið
vöktu upp slæmar minn-
ingar. Eg hafði svosem
alltaf vitað að ég lenti í
einelti sem barn, alveg
fram á unglingsár, en þó
alltaf getað haldið því lok-
uðu í „læstum skáp“ sálar
minnai'. Skyndilega var
engin leið að loka á þá til-
finningu, vegna þess að
þegar ég las greinarnar
brotnaði ég gersamlega
niður. Þetta átti svo sann-
arlega við um mig. Eg
hafði bara aldrei sett
samasemmerki á milli
vanlíðunar minnar í dag
og þess sem ég upplifði í
æsku. Raunar á ég for-
eldra sem eru alkóhólist-
ar, svo að það gerði hlut-
ina ekki betri, bætti að-
eins gi’áu ofan á svart.
Eg komst að raun um
það að enginn fullorðinn
vissi af þessu og ég veit
ekki til þess að vinir mínir
hafi vitað af þessu. Æsku-
vinkonu mína þori ég ekki
að spyrja, vegna þess að
hún lenti sjálf í þessu og
ég veit ekki til þess að hún
geri sér sjálf grein fyrir
því.
Því sem ég lenti í
myndu margir sennilega
ekkert spá í; „geta krakk-
ar ekki tekið stríðni“? í
raun er það ekki spum-
ingin um stríðnina heldur
þá staðreynd að engum er
sífellt strítt nema að við-
komandi hafi veikan
punkt, oftast fleiri en einn
og eigi jafnframt erfitt
með að svara fyrir sig.
Það eitt er nóg til að
skaða sáhna á einhvern
hátt!
En því miður er það
sjaldnast stríðnin sem
vekur óhug. Hvað gerir
manneskja sem lendir í
þessu? Margt í raun en
fæst af því telst fagurt.
Eg sem dæmi reyndi oft
frá 11 til 14 ára aldurs að
fremja sjálfsmorð, enginn
vissi af því og fólk hefur
verið að fá áfall er ég hef
sagt frá því síðastliðin ár.
Ég var á barmi örvænt-
ingar, auðvitað finnst
manni að barni eigi ekki
að líða þannig.
Ég var mjög feimin og
óframfærin, þybbin, til-
eygð og skáeygð, þótt ís-
lensk væri. Nóg til að
grunnskólaganga mín
varð kvöl sem ég vildi eng-
an veginn upplifa aftur.
Ekki er ég tilbúin að'
fyrirgefa í augnablikinu.
Én þen- sem hafa gert
öðrum þetta ættu að setj-
ast niður og hugsa sin
mál!
Fórnarlömb eineltis
hittast að Túngötu 7,
Garðastrætismegin, á
hverjum laugardegi milli
kl. 14-16.
Svava Kristinsdóttir.
Að eiga von á í stað
þess að búast við
ÉG ER orðin svo leið á
því að heyra fréttamenn
segja við viðmælandann:
,Attu von á þessu,“ þ.e.
einhverju sem er á verri
veginn. Finnst þetta leið-
inlegur fréttaflutningur.
Nær væri að spyrja fólk:
„Býstu við...“
Kannski býst fólk við
slæmum atburðum en það
vonar það ekki.
Orðsending
GUÐMUNDUR Rafn
Geirdal segir í Morgun-
blaðinu þann 24. des. sl.:
„Ekki er sannað að hann
(Jesús) hafí nokkurn tíma
verið til.“ Þessi ummæli
TVÍBURARNIR í fyrstu ferð sinni á Tjörnina.
eru gjörsamlega út í hött
og ekki sæmandi manni
sem titlaður er „skóla-
stjóri“ _og „félagsfræðing-
ur“. Óteljandi voldugar
sannanir eru til fyrh- því
að Jesús Kristur hafi ver-
ið til. Hin miklu og víð-
tæku áhrif, sem kenning-
ar Jesú Krists hafa haft
og hafa enn þann dag í
dag, í bókmenntum, list-
um, menningu, sigrandi
mannlífi og fórnfúsum
kærleika - á heilar þjóðir
og lönd - má rekja til þess
að Jesús Rristur, Guðs
sonur, var hér á þessari
jörð, gekk um kring og
græddi alla sem til hans
leituðu. Jesús Kristur er
höfundur kristinnar trúar
(Heb. 12:2), þess vegna er
allt sannkristið fólk, fyrr
og síðar, kröftug sönnun
fyrir því að Jesús lifir og
biður fyrir þeim, sem
ganga fram fyrir Guð í
bæn og trú (Heb. 7:25).
Aðalheimildimar um
Jesúm Krist eru vitanlega
í Biblíunni, orði Guðs,
vegna þess að hann er
Guðs sonur og einnig
Manns sonur. I Biblíunni
er sagt frá fæðingu Jesú,
starfi hans, ki’aftaverkum,
dauða á krossi fyrir synd-
uga menn, upprisu og
himnaför. Eftir upprisuna
birtist Jesú mörgum og
má lesa um það í 1. Korin-
tubréfi 15:5-9. Biblían
kennir að Jesús hafi sest
til hægri handar Guði
(Heb. 12:2).
Geta má þess að
Jósefusi, sagnaritara gyð-
inga til forna, farast svo
orð um Jesúm frá Nasar-
et: „Hann var kennari
þeirra manna, sem með-
taka sannleikann með vel-
þóknun."
Bestu kveðjur.
Sóley Jónsdóttir,
Akureyri.
Verð næringar-
drykkja
LESANDI hafði sam-
band við Velvakanda og
var hann að velta því fyr-
ir sér hvort ekki væri
hægt að gera verðkönnun
á næringardrykkjum.
Segir hann að sér finnist
vanta yfirlit yfir verð á
þessari vöru.
Víkverji skrifar...
TALSMENN ýmissa stofnana
koma oft fram í sjónvarpi, og
Víkverja finnst þeir þurfa að vanda
mál sitt. „Stærðargráðurnar eru all-
ar mjög stórar,“ sagði einn um dag-
inn - og átti við, heldur Víkverji, að
allar fjárhæðir í reikningum stofn-
unarinnar væru mjög háar.
xxx
VIKVERJI á marga góða vini á
Akureyri. Sumir þeirra hafa
rætt það í auknum mæli undan-
gengin ár að réttast væri að sam-
eina knattspyrnulið bæjarins, KA
og Þór. Það yrði betra og árangurs-
ríkara að leika sameinaðir í því
augnamiði að ná á toppinn. Meiri
líkur væru á því að það tækist en á
meðan félögin berðust hvort í sínu
lagi, enda hefði gengi þeirra verið
vægast sagt afleitt upp á síðkastið.
Það sjónarmið hefur heyrst á
móti að ekki væri réttlætanlegt að
sameina, af þeirri ástæðu að þá
fengju fæiri leikmenn tækifæri
með liðunum. Því hefur aftur á
móti, af sameiningarsinnum, verið
svarað á þann veg að vissulega
fengju færri tækifæri í sameinuðu
liði - en, vel að merkja, færri að-
komumenn, því nokkuð mun hafa
verið um þá hin síðari ár, einkum
hjá KA.
Svo eru þeir líka til sem vilja ein-
faldlega ekki sameina lið félaganna,
af hugsjónaástæðum. Vilja halda í
þann ríg sem verið hefur á milli
þeirra síðustu áratugi og sjá rautt
þegar minnst er á sameiningu.
AÐ gerist ekki oft að íþrótta-
maður skipti úr öðru Akureyr-
arfélaginu í hitt, en hefur þó stöku
sinnum gerst. Ormarr Örlygsson
knattspyi-numaður er einn þeirra.
Hann er fæddur og uppalinn í KA,
lék reyndar í nokkur ár með Fram í
Reykjavík - án efa bestu ár sín sem
knattspyrnumaður - en gekk svo
aftur tU liðs við KA þegar hann
flutti norður á ný. En ferilinn end-
aði hann hjá Þór, þar sem hann lék
eitt sumar. Ekki líkaði öllum sú
ákvörðun Ormars, og hagyrðingur
nokkur norður í landi mælti fyrir
munn þeirra óánægðu þegar hann
setti saman vísu í tilefni félaga-
skiptanna. Henni var nýverið laum-
að að Víkverja, sem getur ekki stillt
sig um að leyfa lesendum sínum að
njóta. Hún mun hafa verið eitthvað
á þessa leið:
Boðorðin heldur að bamanna sið,
svíkur ei mikið meira en við,
þú stelur ei meira en gerist og gengur,
og getur ei logið nema í því sé fengur,
þú gimist ei konur í grannanna ranni,
og Guð þinn elskar með sóma og sanni,
en maðurinn er breyskur og brestur sem
viður,
og boðorðið sjötta það sveikstu, því miður,
því að fara úr KA og festa sig Þór,
það flokkast undir að drýgja hór.
XXX
VI verður eiginlega einnig að
lauma að, að síðasti leikur
Ormars fyrir Þór varð eftirminni-
legur - fyrir flesta aðra en hann,
það er að segja. Rnettinum var
nefnilega spyrnt í höfuð hans af
stuttu færi um miðjan síðari hálf-
leik, hann lék þó áfram um tíma en
augljóst var af framferði hans að
Ormarr vissi lítið sem ekkert hvað
um var að vera! Honum var því
skipt út af fljótlega og var fluttur á
sjúkrahús þar sem hann dvaldi í tvo
daga. Og enn þann dag í dag man
hann víst ekkert eftir þessum síð-
asta leik á ferlinum ...
XXX
VINUR Víkverja var á heimleið
eitt kvöldið, þegar hann sá
svartan kött skjótast yfir götuna
nokkuð fyrir framan bílinn. Vinur-
inn snarhemlaði, þrátt fyrir að hafa
aldrei verið sérstaklega hjátníar-
fullur, að sögn. Mundi þó eftir að
svartir kettir eru taldir fyrirboði
slæmra tíðinda og hann vildi ekki
lenda í ógöngum. Akvað því að
leggja lykkju á leið sína; fara ekki
áfram veginn sem blessaður köttur-
inn hafði hlaupið yfir, heldur snúa
við og velja aðra leið að heimili
sínu. Hann hugðist því snúa við og
bakkaði - beint á næsta vegg! Og
segist aldrei munu taka hjátrú al-
varlega framar!
xxx
ESSI saga er líka sönn: Nokkr-
ir tólf ára drengir í Reykjavík
voru að tala saman á dögunum og
Hallgrím Pétursson bar á góma. Þá
sagði einn drengjanna: „Hallgrím-
ur Pétursson; er það ekki körfu-
boltaþjálfari?"