Morgunblaðið - 05.05.1999, Qupperneq 32

32 MIÐVIKUDAGUR 5. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Leiðangurinn á Everest 1924
Geymir mynda-
vélin svarið?
Nýjar upplýsingar um morð á kaþólikkum á Norður-írlandi
Breskar öryggissveitir
taldar viðriðnar drápin
Vín, London. Reuters.
REINHOLD Messner, sem fyrst-
ur varð til að komast á Everest-
fjall án súrefnisgeyma og hjálpar
Sjerpa, sagði í gær, að hann ef-
aðist um, að George Mallory
hefði komist alla leið á tindinn.
Hvarf hann ásamt félaga sínum
hátt í hliðum fjallsins 8. júní 1924
en frosið lfk hans fannst fyrir
nokkrum dögum.
Allt frá því Mallory hvarf
ásamt félaga si'num, Andrew Ir-
vine, hafa menn velt því fyrir sér
hvort þeir hafi í raun orðið fyrst-
ir til að sigrast á hæsta ljailstindi
í heimi og þá verið á niðurleið er
þeir urðu úti. Messner sagði hins
vegar, að svo lengi sem mynda-
vélin þeirra fyndist ekki og þá
með mynd, sem sýndi þá á toppn-
um, myndu þeir Edmund Hillary
og Tenzing Norgay njóta þess
heiðurs að hafa orðið fyrstir á
tindinn en þeir unnu það afrek
1953.
Messner, sem einnig varð
fyrstur til að klífa öll 14 fjöllin,
sem eru hærri en 8.000 metrar,
getur sér til, að þeir Mallory og
Irvine hafi örmagnast áður en
þeir komust yfir siðasta hjallann
á leið upp fjallið norðanvert.
Ensk-ameríski leiðangurinn,
sem fann Iík Mallorys, er nú að
leita að líki Irvines og Kodak-
myndavélinni, sem hugsanlega
gæti orðið til að breyta fjall-
göngusögunni töluvert. Telja sér-
fræðingar hjá Kodak nokkrar
líkur á, að filman hafi varðveist
óskemmd í allan þennan tíma eða
í 75 ár.
London. Reuters.
í TRÚNAÐARSKJALI írskra
stjórnvalda kemur fram að sterkur
grunur leiki á því að liðsmenn
breskra öryggissveita séu viðriðnir
dráp á lýðveldissinnum á Norður-ír-
landi, að sögn breska dagblaðsins
The Independent í gær.
The Independent kvaðst hafa séð
skjalið, sem er ellefu síður og var
sent Mo Mowlam, Norður-Irlands-
málai'áðherra bresku stjómarinnar, í
síðasta mánuði. Blaðið sagði enn-
fremur að írska stjórnin beitti sér
fyrir því að bresk yfirvöld hæfu rann-
sókn á máli Pats Finucane, lögfræð-
ings í Belfast sem skæruliðai’ úr röð-
um mótmælenda myrtu árið 1989.
I skjalinu kemur fram að írska
stjórnin hafi fengið ýmis ný gögn um
málið, meðal annars afrit af skjölum
sem vh’tust hafa komið frá „breska
öryggis- og leyniþjónustukerfinu".
I nýju gögnunum koma meðal ann-
ars fram ásakanir um að nafngreindir
liðsmenn lögreglunnar á Norður-ír-
landi hafi staðið fyrii- morðinu á Fin-
ucane og sérsveitir hennai’ hafi vitað
af morðsamsærinu. The Independent
segir að nýju upplýsingarnar virðist
„staðfesta grunsemdh- margra um að
liðsmenn öryggissveita hafi verið noL
aðh’.. til að skera upp herör gegn
mönnum sem taldir voru óvinir ríkis-
ins og til að leyna aðgerðunum og
hylma yfir með hinum seku“.
Fréttum um bráðabirgða- •
stjórn vísað á bug
Viðræður stjórnmálaleiðtoga kaj)-
ólikka og mótmælenda á Norður-Ir-
landi hefjast að nýju í London á
morgun undir stjórn Tonys Blairs,
forsætisráðherra Bretlands.
Fjölmiðlar á írlandi og í Bretlandi
skýrðu frá um helgina að ríkisstjómir
landanna væru að íhuga þann mögu-
leika að norður-írsku flokkai’nh’
mynduðu framkvæmdastjóm til
bráðabirgða í því skyni að koma í veg
fyrir að friðarumleitanir þeirra fæm
út um þúfur. Flokkarnir fengju þá
hálfs árs frest til að leysa deilu sína
um afvopnun Irska lýðveldishersins
(IRA), sem hefur tafið fyrir stofnun
heimastjómai- á Norðui’-Irlandi.
Bertie Ahern, forsætisráðhema
Irlands, neitaði þessum fréttum á
mánudag og sagði að Irar og Bretar
væru að kanna alla kosti í stöðunni.
„Við höfum ekki komist að neinni
niðurstöðu um drög sem við getum
sætt okkur við á þessu stigi.“
Reuters
FLÓTTAMENN frá Kosovo silja skelfingu lostnir í dráttarvagni á leið yfir landamærin til Albaníu. Þeir
sögðu blaðamönnum að serbnesk lögregla hefði ráðist á hóp þeirra og fært nokkra karlmenn á brott og
skotið á flóttafólkið.
Raunir flóttamanns
Skopje. Reuters.
REMZI Dauti er enskukennari frá
Kosovo. Hann segist í gegnum tíð-
ina hafa fylgst með flóttafólki í
sjónvarpi en að langur vegur hafi
verið frá því að hann hafi getað
gert sér í hugarlund hvernig það
væri að vera í þeirra spomm. Eftir
reynslu hans sl. sex vikur er raunin
orðin önnur.
Saga Dauti er sorgleg, ekki síst
fyrir þær sakir að hún er ekki ein-
stök. Líf hans hefur tekið stakka-
skiptum á örfáum vikum; frá því að
vera kennari í Vitina, litlum bæ í
Kosovo, er Dauti nú einn af 200.000
flóttamönnum í Skopje, höfuðborg
Makedóníu.
Daginn áður en loftárásir Atl-
antshafsbandalagsins (NATO) á
Júgóslavíu hófust, 24. mars sl.,
héldu serbneskir hermenn innreið
sína á skriðdrekum í Vitina. Tveim-
ur til þremur dögum síðar vom
íbúar bæjarins neyddir til að yfir-
gefa heimili sín og ástæðan sögð
vera loftárásir NATO.
Burt frá aleigu sinni hélt Dauti
ásamt fjölmörgum öðmm til fjalla-
þorps í um sjö km fjarlægð þar sem
hann gisti við óvissu í um tvær vik-
ur.
„Þann 13. apríl komu tveir
serbneskir hermenn í þorpið og
sögðu okkur að fara til Albaníu,"
sagði Dauti. Peningar fengu þá
hins vegar til að skipta um skoðun,
að sögn Dautis, og flóttafólkið fékk
að vera um kyrrt.
Vera þeirra þar átti hins vegar
eftir að draga dilk á eftir sér.
Morguninn eftir komu grímu-
klæddir hermenn á þremur bílum
og vörubíl.
„An nokkurrar viðvörunar hófu
þeir að skjóta á okkur af handa-
hófl. Sex manns féllu í valinn,
tvær ungar stúlkur, átta og þrett-
án ára gamlar, tvær eldri konur
og tveir ungir drengir, átján og 23
ára. Að auki særðust þrettán
manns.“
Kosovo-Albanamir flúðu á ný og
leituðu 85 þeirra skjóls í litlu þorpi
sem heitir Donja Stubla, þar sem
þeir dvöldu í viku við bág kjör.
„Farið aftur til Serbíu“
Þann 21. apríl ákváðu Dauti og
hinir að freista þess að komast í ör-
uggt skjól í Makedóníu. „Við lögð-
um af stað um klukkan fjögur um
nóttina og gengum í um tíu klukku-
stundir,“ sagði Dauti.
Enn á ný þurftu þau að borga
serbneskum hermönnum til að
komast leiðar sinnar. Er að landa-
mærunum kom urðu makedónískir
hermenn á vegi flóttafólksins.
„Viðbrögð þeirra voru hræðileg.
Þeir sögðu okkur að fara aftur til
Serbíu," sagði Dauti. „En
serbnesku hermennirnir höfðu hót-
að okkur því að ef við snérum aftur
við, myndi það kosta okkur lífið.“
Makedónísku hermennirnir
sögðu fólkinu að það yrði að fara
um opinbera landamærastöð til að
komast inn í landið. Flóttafólkið
faldi sig í skógivöxnum fjallshlíð-
um skammt frá þar sem það yljaði
sér við eld, en á þessum tíma snjó-
aði.
Eftir að hafa komið auga á eld-
inn hélt ungur Aibani, sem búsett-
ur var í litlu þorpi í Makedóníu
skammt frá, leið sína í átt að fólk-
inu. Ólíkt öllum öðrum sem orðið
höfðu á vegi flóttafólksins frá því
það yfirgaf heimili sín, sagði Dauti
hann hafa vandað þeim kveðjur sín-
ar og fullvissað þau um að þau yrðu
óhult innan tíðar.
Daginn eftir fóru þau til Malina á
landamærunum þar sem þau fengu
að gista um nóttina, en fljótlega vai-
þeim sagt að þau yrðu að fara til
flóttamannabúðanna hið fyrsta.
Um einum og hálfum mánuði eft-
ir að hafa flúð heimili sitt, hafði
Dauti komið sér fyrir í úthverfi
Skopje. Núna á hann sér þann
draum einan að finna móður sína
og bróður, sem enn eru í Kosovo,
og halda heim á leið að stríðinu
loknu.
Umræður um breytingar á
bresku lávarðadeildinni
Skipaður þing-
heimur eða kjör-
in öldungadeild
London. Morgunblaðið.
STJÓRN Verkamannaflokksins er
sögð fylgjandi því að í stað lávarða-
deildarinnar komi þingheimur, sem
verði allur skipaður til ákveðins
tíma en ekki kosinn. íhaldsmenn
vilja breyta lávarðadeildinni í öld-
ungadeild, þar sem þingmenn yrðu
að stórum hluta kosnir, og herma
fréttir, að talsverður hluti þing-
manna Verkamannaflokksins og
frjálslyndra demókrata sé inni á
þeirri skipan mála.
Breytingar á lávarðadeildinni
hafa verið ríkisstjórn Tony Blairs
mikið hjartans mál. Sérstaklega
hefur henni verið það þymir í aug-
um, að menn skuli erfa þar sæti, en
af 1167 eru 639 erfðasæti, en í 502
eru menn skipaðir og þá ævilangt
og þykir ráðherrum Verkamanna-
flokksins sú skipan einnig óviðun-
andi. Eftir talsvert stapp gerði
Tony Blair samkomulag við tals-
mann íhaldsflokksins í lávarðadeild-
inni, Cranborne, um að svipta alla í
erfðasætum, nema 90, atkvæðis-
rétti, en frekari breytingum var
slegið á frest með því að ríkisstjórn-
in setti nefnd í að vinna málið
áfram.
Þetta samkomulag var gert án
vitundar William Hagues, formanns
íhaldsflokksins, sem gerði sér lítið
fyrir og vék Cranborne umsvifa-
laust frá sem talsmanni Ihalds-
flokksins í deildinni. Um leið gerði
Hague lítið úr þeim breytingum,
sem samkomulag hafði náðst um og
sagði þær ganga alltof skammt; það
væri til einskis að taka á málinu
með svo takmörkuðum hætti, held-
ur yrði að ræða málið í heild.
Tillögur Mackays
Hague fól svo nefnd undir forsæti
Mackay, lávarðar af Clashfem,
fyrrum forseta lávarðadeildarinnar,
að gera tillögur um breytingar á
skipan lávarðadeildarinnar og nú
hafa þessar tillögur séð dagsins ljós
á undan tillögum nefndar ríkis-
stjórnarinnar.
Tillögurnar eru tvenns konar;
annars vegar 480 manna öldunga-
deild, þar sem þriðjungur þing-
manna yrði kosinn í almennum
kosningum hverju sinni til 15 ára
(þriggja kjörtímabila) í senn og
ættu menn ekki kost á framboði aft-
ur að þeim loknum. Til þessara
kosninga yrði landinu skipt upp í 80
kjördæmi, sem hvert fengi sex þing-
menn í öldungadeildinni. Fjörutíu
og fímm öldungadeildarþingmenn
til viðbótar yrðu skipaðir af forsæt-
isráðherra.
Hin tillagan gerði ráð fyrir 450
manna öldungadeild, þar sem 150
yrðu valdir af sjálfstæðri nefnd til
þriggja kjörtímabila, 99 yrðu valdir
af nýju heimastjómarþingunum á
Norður-írlandi, Skotlandi og Wales
og frá enskum héruðum og aðrir 99
valdir, þriðjungur hverju sinni, af
flokkslistum eftir fylgi flokkanna í
almennum þingkosningum. Hund-
rað öldungadeildarþingmenn yrðu
skipaðir ævilangt (í stað um 500
sem nú er).
Skiptar skoðanir
í báðum flokkum
Innan íhaldsflokksins eru skiptar
skoðanir um hvora leiðina eigi að
fara. Talið er, að fieiri, þar á meðal
William Hague, séu hallir undir síð-
amefndu tillöguna, þar sem sú
fyrrnefnda sé fullróttæk. Og þær
fréttir, að ráðherrar Verkamanna-
flokksins séu andvígir öllum kosn-
ingum og vilji láta skipaðan þing-
heim taka við af lávarðadeildinni,
valda kurr í þingmannahópi flokks-
ins.
------------------
Talebanar
fá Netið
Kabul. Reuters.
AFGANAR fá nú loks símasam-
band við umheiminn því að breskt
fyrirtæki ætlar loksins að opna fyrir
þá möguleika til millilandasímtala,
farsíma og netsins.
Breska fyrirtækið ætlar að verja
mörgum milljónum dollara í verkið
og telur að það taki 15 ár að stór-
bæta hálfónýtt og úrelt 40 ára gam-
alt símakerfí landsins.
Talebanar, sem fara með völdin í
Afganistan, hafa ekki fengið viður-
kenningu erlendra ríkisstjórna en
telja, að með því að koma á síma-
og netsambandi sé verið að gera
landið aðgengilegra fyrir erlenda
fjárfesta.