Morgunblaðið - 06.05.1999, Blaðsíða 58

58 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Landbúnaðarstefna í öngstræti
GÓÐUR vilji er ekki
nóg. Það efast fáir um
góðan vilja þeirra sem
ráðið hafa ferðinni í ís-
lenskri landbúnaðar-
pólitík undanfarna ára-
tugi. Það er hins vegar
ekki nóg að hafa góðan
vilja eða kjark og þor til
að takast á við verkefn-
in, - menn þurfa að hafa
getu til að ljúka þeim
verkefnum sem þeir
taka að sér.
Ongstræti
Islenskur landbúnað-
ur er í öngstræti og rat-
ar ekki út úr því. Þeir
sem visa þar til vegar
eiga bara gömul kort af heimi sem
ekki er lengur tU.
Þessi heimur - sem var - kallaði á
nauðsyn þess að hið opinbera kæmi
bændum til aðstoðar og skipulegði
t.d. ræktun túna, heilbrigðiseftirlit,
flutninga, úivinnslu og afurðasölu.
Jafnframt tryggðu yfirvöld bændum
lágmarksverð fyrir afurðir og í land-
inu var aðeins eitt verð fyrir hverja
tegund framleiðsluvara í smásölu-
verslunum.
Þessi tími er liðinn. Engin þörf er
lengur á að hið opinbera hafi af-
skipti af málum bænda. Með meiri
menntun, bættum samgöngum og
betri tækni við framleiðslu geta
bændur séð um alla hluti sjálflr.
Matvörumarkaðurinn hefur breyst,
nýjar vörur keppa við hefðbundnar
landbúnaðai’vörur. En á sama tíma
og bændur reyna að laga sig að
breyttum aðstæðum skiptir hið op-
inbera sér af flestum hlutum sem
bændum við koma. Með stöðugri
íhlutun tefur hið opinbera fyrir
framförum í búrekstri og heftir
bændur svo þeir verða
seint samkeppnishæfir
á fjálsum markaði.
Lítið þróunarstarf
I dag eru framleidd-
ar á Islandi margar
tegundir kjötvara
þ.á m. kindakjöt. Sauð-
fjárbændur hafa átt í
erfíðleikum með að
selja afurðir sínar, -
lambakjöt hefur misst
hina góðu markaðs-
stöðu sem það hafði og
svínakjöt og alifugla-
kjöt er orðið algengara
á borðum íslendinga.
Til að aðstoða bændur
við kindakjötsfram-
leiðsluna fá bændur svokallaðar
beingreiðslur frá ríkinu. Vissulega
er það vel meint að styrkja bændur
með þessum hætti, en með því að
binda styrkina kindakjötsfram-
leiðslu eingöngu tekst engum bónda
að breyta sínum búskaparháttum og
hefja jöfnum höndum annars konar
framleiðslu. Það er því sáralítið þró-
unarstarf í gangi eða nýsköpun hjá
sauðfjárbændum og á sama tíma
siglir kindakjötsframleiðslan í
strand því verð á kindakjöti í smá-
sölu er hærra en verð á svínakjöti og
alifuglakjöti.
Enginn
mjólkuriðnaður?
Mjólkuriðnaðurinn á íslandi er í
raun ríkisrekinn búskapur. Sama
verð, sem að stærstum hluta er
ákveðið af hinu opinbera, er á flest-
um framleiðsluvörum mjólkuriðnað-
arins í smásöluverslunum. Ákveðinn
heildarkvóti mjólkur er í landinu og
gengur mjólkurkvóti kaupum og söl-
um milli bænda. Þróunin er sú, að
framleiðslan færist á sífellt færri
hendur og framleiðslusvæðið verður
sífellt minna. Að lokum má búast við
að öll mjólk verði framleidd í einu
héraði á landinu. Hvenær sem er
getum við átt von á því að frjáls inn-
flutningur á mjólk og mjólkurafurð-
um verði heimilaður til landsins. Þá
getur svo farið að íslenskur mjókur-
iðnaður hrynji til grunna. Það er
auðvelt að ímynda sér að ekki þurfi
nema lífdaga tveggja ríkisstjórna
þar til ákveðið verði að hefja frjáls-
an innflutning mjólkurafurða.
Nýjar hugmymlir
Til að komast út úr þessu öng-
stræti þurfum við nýja leiðsögn og
ný kort. Það er varla hægt að gera
ráð fyrir því að þeir sem ráðið hafa
ferðinni í landstjórninni bjargi mál-
um landbúnaðarins úr því sem kom-
Búskapur
Engin þörf er lengur á,
segir Kjartan Eggerts-
son, að hið opinbera
hafi afskipti af málum
bænda.
ið er. Frambjóðendur Frjálslynda
flokksins greina vandann á annan
hátt en aðrir stjórnmálaflokkar og
lausnir flokksins eru því aðrar en
gömlu flokkanna.
Helstu áhersluatriði:
• I gegnum tíðina hafa bændur
þurft að hlíta því að af fram-
leiðslutekjum þeiiTa hafa verið
tekin gjöld til hinna ýmsu sjóða og
stofnana lanbúnaðarins. Það er
sagt að þeir eigi þessar stofnanir,
en í raun eiga þeir formlega ekk-
ert í þeim og þeir hafa enga papp-
íra upp á það. Menn eru varla
búnir að gleyma hvernig fyrirtæki
kaupfélaganna og SIS nánast guf-
uðu upp og urðu að engu. Hvar
var hlutur bænda þá?
Frjálslyndi flokkurinn vill að fyr-
irtækjum landbúnaðarins verði
breytt í hlutafélög og bændum, nú-
verandi og fyiTverandi, verði veitt
hlutabréf í þessum sömu fyrirtækj-
um miðað við það tillag sem af þeim
var tekið til rekstrar og uppbygg-
ingar fyrirtækjanna. Hér er um
gríðarlega fjármuni að ræða sem
kæmu bændum afar vel.
• Kvótakerfi í mjólkurframleiðslu
verði afnumið og bændum gefið
frelsi í framleiðslunni. Mjólkur-
framleiðendur fái að taka á mál-
um sjálfir án opinberra afskipta.
A þann hátt fengju bændur að
þróa búskaparhætti sem myndu
standast samkeppni erlendis frá.
• Beingi-eiðslum til sauðfjárbænda
verði breytt. Bændum verði veitt-
ir styrkir til undii’búnings og til-
rauna með nýja búskaparhætti.
• 011 afurðasölumál verði í höndum
bænda sjálfra og á þeirra ábyrgð.
Bændur eru sjálfir bestu smiðir
sinnar gæfu.
• Gríðarlegir möguleikar eru fólgnfr
í nýtingu jarðvarma til gróður-
húsaræktunar og hvers konar
ræktunar á jörðum sem hafa verið
endurbættar með skjólbeltum.
Nauðsynlegt er að knýja fram
verðlækkun á raforku til lýsingar
í gróðurhúsum. I þessum efnum
þarf engi-a vitna við, aðeins nennu
til að taka ákvarðanir.
• Mikil framtíð er í lífrænni ræktun
á Islandi. Uppbygging lífrænnar
ræktunar í heiminum er svo hröð
að talið er að hún vaxi um 15% ár
Kjartan
Eggertsson
hvert. Nauðsynlegt er að marka
stefnu til stuðnings framkvæmd-
um og þróunarstarfi á sviði líf-
rænnai- ræktunar. Islendingar
gætu t.d. fetað í fótspor danskra
stjórnvalda sem beinlínis hafa
tekið pólitíska ákvörðun um að
Danir taki forystu í framleiðslu
heilsumatvæla.
• Markmiðið er að landbúnaður sjái
ekki aðeins Islendingum fyrir
matvælum heldur verði útflutn-
ingur landbúnaðarvara tekjulind
fyiár þjóðina. Til að svo megi
verða þarf að skapa bændum um-
hverfi þar sem þeir fá notið at-
orku sinnar, kunnáttu og útsjón-
arsemi án miðstýringar opinberra
aðila.
Eins og staðan er í dag fjárfestir
enginn í heimilisrekstri eða í land-
búnaði í sveitum landsins, nema
hann eigi þar fyiir ættboga eða megi
eiga von á aifi í formi kvóta af ein-
hvers konar tagi. Spá Þjóðhagsstofn-
unar um fólksfækkun á landsbyggð-
inni undirstrikar þetta ástand, en
þar segir að landsbyggðarfólki fækki
um 8.000 á næstu fimm árum og
mest í aldursflokkunum sem eru að
stofna heimili og hefja búskap. A síð-
ustu tímum stöðugs gengis íslensku
krónunnar og lítillar verðbólgu hafa
flestir landsmenn nú lært hvernig
best er að varðveita fjármuni sína og
þeir vita að það er mikil áhætta fólg-
in í þvi fyrir bændur að eiga allar
sínar fjárfestingar í búskapnum, því
eins og staðan er í dag veit enginn
hverju hann má eiga von á af hálfu
þeirra sem öllu stjórna þar. Veðhæfi
bændabýla hefur verulega minnkað
eins og bankar og sparisjóðir geta
staðfest. Frjálslyndi flokkurinn telur
að létta verði af landbúnaði hinu
lamandi miðstýringar- og haftakerfí,
sem hefir riðið atvinnugreininm á
slig undanfarna áratugi, - byggða-
röskunin er bein afleiðing af þessu.
Höfundur er í 2. sæti á lista Frjáls-
lynda flokksins á Vesturlandi.
Kosningaréttur
táninga
AF HVERJU hafa
réttindi táninga til
sjálfsákvarðanatöku á
Islandi verið skert
verulega með hækkun
sjálfræðisaldurs, úr
sextán ára upp í átján
ára, án þess að nokkuð
kæmi að ráði í staðinn?
Hví er það normið í
samfélagi okkar að tán-
ingar geti ekki tekið
sjálfstæða ákvörðun
um formlegt líf sitt og
tilveru. Eru táningar
það heimskir og
óþroskaðir (andlega) að
forræði þeirra verður að
vera í höndum foreldra
og ríkis? Það getur vel
verið að táningar séu óþroskaðir,
enda stútfullir af hormónum sem
þau, (og ég í denn), þurfa að takast á
við en eitt er víst að táningar eru
ekki heimskir. Ef þeir eru óþroskað-
ir andlega getum við að nokkru leyti
okkur sjálfum um kennt. Úr þessu
má bæta með útvíkkun kosninga-
réttar handa öllum þeim er náð hafa
þrettán ára aldri.
Þegar krafa um útvíkkun kosn-
ingaréttar hefur verið hávær hafa
þeir, er vilja takmarka hann veru-
lega, réttlætt skoðun sína á því, að
þeir er fái þá kosningarétt hafi ekki
þroska til að taka upplýsta ákvörðun
í þágu samfélagsins þar sem við-
komandi einstaklingar séu illa upp-
lýstir (eins og sagt var
um verkamannastétt-
ina) eða séu háðir öðr-
um fjárhagslega, eins
og þegar kvenfólk
barðist fyrir kosninga;
rétti sér til handa. í
viðkomandi tilvikum
voru það yffrleitt þeir
er höfðu kosningarétt
sem höfðu aðgang að
menntun, eins og karl-
ar, eða voru efnameiri í
þjóðfélaginu. Augljóst
er að táningar eru í
flestum tilvikum háðir
foreldrum sínum efna-
lega sem og um hverja
aðra geðþóttaákvörðun
sem bitnar á bömum og
táningum. Þótt táningar séu háðir
forráðamönnum sínum (foreldrum
og ríki) þýðir það ekki að þeir geti ei
Kosningar
Þótt að táningar séu
háðir forráðamönnum
sínum telur Sólver
Hafsteinn Hafsteinsson
það ekki þýða, að þeir
geti ekki tekið sjálf-
stæða ákvörðun um
^ Ferðatöskubönd
með nafninu þínu!
gögn
Ármúla 17a - sími 588 1980 J)
hag sinn og
samfélagsins.
tekið sjálfstæða ákvörðun um hag
sinn og samfélagsins.
í þá er aðhyllast endalausa for-
ræðishyggju nenni ég ekki að eyða
miklu púðri þar sem sömu aðilar
réttlæta yfirleitt kúgun táninga og
barna á því, að þeim beri að veita
forræði í þeirra eigin þágu. Þessi
skrif mín era ekki í anda forræðis
fyrir einn né neinn heldur sjálfsá-
kvörðunarréttar fyiár sérhvern ein-
stakling, í eigin þágu í anda þroska-
lýðræðis. Þátttaka í pólitískri
ákvarðanatöku er þroskandi fyi’ir
hvern einstakling fyrir sig. Útilokun
frá þessum þroska hefur heftandi
áhrif á einstaklinginn og samfélagið
í heild. Þátttaka í því að kjósa yfir
sig vald, sem kjósandinn síðar sér
kannski eftir, er þroskandi. Því á að
útvíkka kosningaréttinn til allra tán-
inga, ekki bara fyrir þá sem eru
þegar átján og nítján ára.
En þá er sagt með sömu rökum
og notuð vora gegn kvenfólki: „Þið
eru háð öðrum og hafíð því ekkert
með kosningarétt að gera!“ Við ykk-
ur sem þetta segja svara ég: „Þið
forráðamenn (foreldrar og ríki) eruð
ástæðan fyrir því að þau venjast því
að hugsa ekki fyrir sig og samfélag-
ið í heild. Þið forráðamenn erað
óþroskandi og heftandi þáttur i
þroska táninga ykkar og barna, þið
eruð því þröngsýn á velferð afkom-
enda ykkar, vald ykkar ber því að
takmarka og veita frekar börnum
ykkar til afnota."
Rök ykkar á móti kosningarétti
handa táningum er nítjándualdar-
hugsunarháttur og því minni ég á að
tuttugasta og fyrsta öldin vaknar
brátt. Öllum táningum á að veita
fullan kosningarétt á við „fullorðna",
þar með stuðlum við frekar að
auknu lýðræði og þroska afkomenda
okkar. Ykkur forráðamönnum ber
að hugsa um andlegan þroska barna
ykkar og vera ekki takmarkandi
þáttur í þroskaferli þeirra. Þetta er
áskoran um aukin mannréttindi og
lýðræði. Þeir sem enn eru á móti
fullum kosningarétti handa táning-
um vorkenni ég verulega vegna
skammsýni, en spyr að lokum: „Ótt-
ist þið að þau kjósi ekki eins og þið
sjálf?“
P.s. Þessi skoðun er ekki skoðun
Z-lista (anarkista á Islandi) í heild
né þeirra einstaklinga sem hann
skipa. Ég einn er ábyrgur fyrir
minni eigin skoðun. Eins og hver
annar einstaklingur á listanum er
ábyrgur fyrir skoðunum sínum og
verkum.
Höfundur er 13. nmður d lista nnar-
kista á fslandi.
Að vilja og
þora 8. maí
HVERNIG er þetta
með ykkur; Islands
Hrafnistumenn? Og
ykkur, aldraðir og ör-
yrkjar, sem smáðir eru
í fátækt og örbirgð? Og
einnig ykkur, þér unga
Island, sem burðist
með vaxandi skuldir og
sligandi jaðarskatta
myrkranna á milli?
Hversu lengi ætlið þið
að umbera smán órétt-
lætis og ófrelsis við
upphaf nýrrar aldar?
Vitið þið ekki, að við
búum í einu ríkasta
landi heims? I landi, þar
sem gnægðir auðlind-
anna gætu tryggt öllum
íbúum mannsæmandi afkomu. I
landi, þar sem menn hafa svo oft og
fjálglega talað um sjálfstæði hins
frjálsa einstaklings. Og að stétt
skuli vera með stétt. Þar sem hins
minnsta bróður skyldi ávallt gætt.
Þar sem menningin hefur verið al-
mennings og almenningur menning-
in. Þar sem ástúð og umhyggja
skyldi koma í stað ætternisstapa ell-
innar.
Sjáið þið ekki hvað hefur gerst?
Að vísu hefur byltingin verið lævís
og lipur. En þið hljótið að sjá, að það
er af sem áður var. Og þið hafið
skynjað hið nýja Island. Landið
þeirra frísku, sem hafa og eiga. Is-
land Hólmsteinskunnar. Þar sem
einungis fáum útvöldum skal treyst
til að eiga þjóðarauðinn. Þar sem
sumir snæða prósentubúðing með
kaffinu á lokuðum morgunverðar-
fundum. Aðrir neyðast atvinnulausir
til að yfirgefa verðlítil heimili sín og
stefna á malbikið. Og enn aðrir til að
stilla sér upp í jólaröðina fyrir fram-
an útidyrnar á hjálparstofnunum.
Allt þetta, þrátt fyrir „mesta góðæri
sögunnar“. Hið nýja ísland er
tveggja þjóða land. Stétt með stétt
er löngu gleymt. Erlendar skuldir
skulu greiddar niður
með barnabótum og
elli- og örorkulífeyri al-
mennings. Bókfærður
söluhagnaður af eign-
um ríkisins notaður í
púkk undir rekstrar-
halla á ríkissjóði. Felu-
litir skulu á allt. Sólskin
myrkur og myrkur sól-
skin.
Útvaldir kvótaþegar
hafa lagt peningaleiðsl-
ur sínar úr auðlind
landsmanna yfir í versl-
anahallir höfuðborgar-
innar og erlenda
bankareikninga. Og eft-
ir þessum leiðslum mun
renna til þurrðar. Þá
verður kallað á gamalkunna gengis-
fellingu. Og stjórnvöld munu í auð-
mýkt biðja almenning um að borga
kvótaævintýrið. Gera upp.
Kosningar
Rísum gegn ósóman-
um, segir Gunnar I.
Gunnarsson, og sýnum
viljann í verki í kjör-
klefanum.
Hvers vegna rísið þið ekki upp
gegn þessu? Ekki vil ég trúa því, að
þýlyndi sé um að kenna. Það sæmfr
auðvitað ekki nútíma íslendingi að
láta misbjóða réttlætiskennd sinni
til lengdar með þessum hætti! Rís-
um því upp gegn ósómanum og sýn-
um vilja okkar í verki í kjörklefan-
um, þann 8. maí! Ég veit, að viljinn
er til staðar. Þetta er því aðeins
spurning um þor!
Höfundur er varaforni. Frjálslynda
flokksins og er í 2. sæti á lista hans i
Rcykjavik.
Gunnar Ingi
Gunnarsson