Morgunblaðið - 06.05.1999, Blaðsíða 60

60 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Um vegamál á
Austurlandi
ALKUNNA er að þá
verður gleði manna
stærst þegar sér í
áfangastað. Meira að
segja vekur stundin
þegar staðnæmst er
við áfangastað oftast
ekki eins mikla
ánægju. Til þessa er
■— vitnað vegna þess að í
augsýn er afar mikil-
vægur árangur í vega-
málum á Austurlandi.
Eins og kortið, sem
birtist með þessari
grein, ber með sér
verða einungis 18 km
vega allt frá Skeiðarár-
sandi með Fjörðum
upp á Jökuldal án
bundins slitlags að næsta ári liðnu.
Þessi árangur kemur m.a. til af
ákvörðun ríkisstjórnarinnar um
tveggja milljarða króna viðbótai-fé
til vegamála. Þegar svo litið er til
þess að vegaáætlun verður endur-
skoðuð á næsta ári og enn bætist þá
, ‘ í pottinn má ætla að unnt verði að
taka fyrir stærstan hluta þeirra
vegakafla sem eftir eru á þessari
leið, auk 5 km kafia á Sandvíkur-
heiði sem ekki er merktur á kort-
inu. Kortið, sem hér fylgir með,
skýrir þetta allt nánar.
Þær ákvai’ðanir, sem teknar hafa
verið í byggðamálum, byggjast m.a.
á skipulögðum aðgerðum í vegasam-
göngum. I 13. tölulið nýinar þingsá-
lyktunar um byggðamál segir:
„Gert verði átak í uppbyggingu
i, vega í þeim landshlutum þar sem
samgöngur eru ófullnægjandi (jað-
arsvæði) svo að þær verði I sam-
ræmi við nútíma þarfir.“ Þetta er
•afar mikilvægt fyrir Austurland.
Á Alþingi náðist fram góður
meirihluti fyrir af-
greiðslu jarðgangatil-
lögunnar eftir að henni
var breytt í samgöngu-
nefnd. Tillagan var
þannig víðtækari þar
sem nú var kveðið á um
að heildaráætlun yrði
gerð um jarðgöng. Sú
áætlun lægi fyrir við
reglulega endurskoðun
vegáætlunar sem fram
fer á næsta ári og verð-
ur væntanlega afgreidd
frá Alþingi um þetta
leyti. Þær áherslur,
sem sérstaklega eiga
við um okkar jarðgöng,
það er að segja arð-
semi, stytting vegleiða
og stækkun atvinnu- og þjónustu-
svæðis, eru bundin í ályktuninni og
vísa því veginn þegar til ákvörðunar
kemur um röð þessara mikilvægu
verkefna. En það sem skiptir hér
Jarðgöng
Ég treysti því, segir
Arnbjörg Sveinsdóttir,
að Austfírðingar standi
saman um jarðgöng
milli Reyðarfjarðar og
Fáskrúðsfjarðar.
mestu máli er áherslubreyting um
j ar ðgangafr amkvæmdir.
Við afgreiðslu tillögunnar um
langtímaáætlun í vegagerð, sem
samþykkt var á Alþingi fyrir einu
ári, var í nefndaráliti sérstaklega
tekið fram að áform um jarðganga-
Arnbjörg
Sveinsdóttir
gerð væri slegið á frest og til slíkra
áforma eða framkvæmda kæmi ekki
nema fyrir lægi ákvörðun stjórn-
valda. Með afgreiðslu jarðgangatil-
lögunnar hefur þessum áformum
verið vikið til hliðar. Þess í stað er
nú hafínn undirbúningur að áætlun
um gerð jarðganga í tengslum við
endurskoðun vegáætlunar á næsta
ári.
Mér þykir vert að færa formanni
og varaformanni samgöngunefndar,
þeim Einari K. Guðfínnssyni og
Magnúsi Stefánssyni, þakkir fyrir
þeirra góða hlut að þeirri niður-
stöðu sem fékkst á afgreiðslu tillög-
unnar. En það er eðlilegt að getið sé
hér hlutar félaga míns, Egils Jóns-
sonar, í að finna þessu mikilvæga
máli framgang á Alþingi. Þetta mál
er í fremstu röð þeirra mörgu góðu
mála sem hann hefur unnið að á
tuttugu ára þingferli fyrir Austur-
land og Austfirðingar þekkja mæta
vel.
En það var fleira sem vannst við
flutning tillögunnar um jarðgöng
milli Reyðarfjarðar og Fáskrúðs-
fjarðar. Eins og vera ber var tillag-
an send til umsagnar, m.a. sveitar-
stjórna á Austurlandi. Það vakti at-
hygli hversu mikil eindrægni um
stuðing við tillöguna kom fram í af-
stöðu sveitarstjórnanna þar.
Fyrir fjórum árum, að því er ég
hygg, var okkur þingmönnum kjör-
dæmisins falið af samtökum sveitar-
stjórna á Austurlandi að gera til-
lögu um framkvæmdaröð jarðganga
hér eystra. Ekkert svar hefur enn
verið afgreitt. Þegar sveitarstjórn-
armenn eru hins vegar nú spurðir
um afstöðu til þessara jarðganga þá
eru svör þeirra yfirleitt afar já-
kvæð, að ekki sé fastar að orði kveð-
ið.
Eg skil þessa mikilvægu afstöðu
sveitarstjórnarmanna því að ég
starfaði á þeim vettvangi um
margra ára skeið. Eg hef því kynnst
mæta vel þeirri eindrægni og sam-
heldni sem einkennir starf þessara
samtaka. í þessu máli hafa samtök
sveitarstjórnarmanna á Austurlandi
mikið verk að vinna og eins gott að
sú afstaða sem fram kom í umsögn-
um þeirra styrkist við frekari um-
ræðu um málið. Með tilliti til
reynslu minnar á þessum vettvangi
trúi ég að svo muni verða.
Það er auðvitað jafnan svo að
þegar kosningar fara fram er flest
það sem handfesti er í, hvort heldur
sem er til góðs eða þess sem verra
er, dregið fram í dagsljósið. Gerð
jarðganga á Austurlandi, eins og
það mál horfír nú við, er gott inn-
legg í stjórnmálaumræðuna á Aust-
urlandi. En þótt ætla megi að jarð-
göng hér verði efst í jarðgangaröð-
inni þegar upp verður staðið þarf
það ekki að vera sjálfgefið því þar
mun eindrægni Austfirðinga og
samstaða ráða úrslitum.
Af þessarí ástæðu hef ég ekki
beitt þessu máli fyrír mig í kosning-
unum af sama þunga og ætla mætti,
jafnvinsælt og það er, þótt ég gerí
mér hins vegar ljóst að til þess
verður horft þegar metinn verður
framgangur málsins á Alþingi,
hvernig þeim reiddi af í kosningum
sem af eindrægni hafa stutt þetta
mál og barist fyrir framgangi þess.
Ég treysti því hins vegar að Áust-
firðingar standi saman um þetta
stærsta hagsmunamál Austurlands
um þessar mundir, gerð jai'ðganga
milli Reyðarfjarðar og Fáskrúðs-
fjarðai'.
Höfundur cr alþingismaður og skip-
ar 1. sæti á lista Sjálfstæðisflokks á
Austfjörðum.
ÞAÐ hefur verið von
margra, ekki síst hinna
öldruðu, að með auk-
inni menntun og al-
mennri velsæld þjóðar-
innar mætti vænta
aukins skilnings lög-
gjafans, ráðamanna og
alls almennings á mál-
um ellilífeyrisþega,
tekju- og félagslega.
Að fólk þurfi ekki að
kvíða því að starfsdegi
ljúki. En sú von hefur
ekki ræst eins og flest-
ir þekkja. Nú, þegar
kosningar nálgast, á
ári aldraðra, hafa
menn dustað rykið af
umræðunni um þessi málefni enn á
ný - en nú er full þörf á að málefnin
séu krufín og rædd í fullri alvöru og
séð til þess að tekjur aldraðra nái
. 1 nauðþurftum, að staða og réttur
ellilífeyrisþega sé ekki bara kosn-
ingamál, loforðaflaumur eins og oft-
ast hefur reynst.
Það er fyllsta þörf á að rifja upp
hver staða aldraðra er nú og íhuga
hver staða þeirra kann að verða í
nánustu framtíð ef
áfram heldur sem horf-
ir. Sú stefna stjórn-
valda, löggjafans og
annarra ráðamanna, að
greina sem skýrast
aldursskiptingu fólks,
að sérhólfa hvert ald-
urskeið, frá sandkassa
til sérstofnana (elli-
heimila), er röng. Sú
stefna hefur leitt til
þess að aldraðir og
málefni þeirra hafa að
stórum hluta gleymst.
Hætt er að líta á þá
sem einstaklinga með
þarfir og langanir og
þeir hafa lent utan-
garðs í þjóðfélaginu. Fjöldi aldraðra
hefur ekki búið við þau kjör að geta
á starfstíð sinni byggt sig það vel
upp að eigin hagur, eigna- og tekju-
lega, endist þeim til æviloka. Fjöldi
fólks bjó alla sína starfstíð við lág-
markskjör, eignalítill eða eignalaus,
og eyðir nú elliárunum við þröngan
kost. Þeim löggjöf sem nú er ætlað
að tryggja afkomu, aðbúnað og fé-
lagslegan rétt aldraðs fólks er mjög
ábótavant og krefst víðtækrar end-
urskoðunar. Hún sæmir ekki þjóð-
ríki sem situr á bekk með velferðar-
ríkjum, þjóð sem er í hópi þeirra
c
Qi
*■*
ns
c
i
5
5
Súreínisvörur
Karin Herzog
Vita-A-Kombi
tekjuhæstu í heiminum. Allir vita að
ellilífeyrir er til vansæmdar, og
hvað sem líður nýlegi'i leiðréttingu
á kjörum ellilífeyrisþega, með hlið-
sjón af leiðréttingum á kjönim
flestra starfstétta, er staðreyndin
sú að ellilífeyrir hefur rýmað meira
en laun annarra stétta. Og kjörin ná
ekki lægstu launum - sem ófag-
lærðu launafólki eru skömmtuð, og
þó eru langt undir nauðþurftar-
mörkum. Það er reyndar þjóðar-
skömm að ófaglært launafólk skuli
ekki eiga neina talsmenn stéttar
sinnar innan neinna launþegasam-
taka og í höfuðstöðvum þeirra.
Gætu ASÍ og önnur stéttarfélög
sem gæta hagsmuna láglaunafólks
ekki ljáð þessu fólki stuðning sinn
til þess að þoka laununum upp, að-
eins yfír nauðþurftarmörkin, sporin
þurfa ekki að vera stór - áfangi þó.
Ef horft er undir borðið er augljós
skyldleiki á milli launa ófaglærðs
launafólks og aldraðra og bótum ör-
yrkja. Allir þessir þjóðfélagshópar
eiga það sameiginlegt að standa ut-
angarðs í okkar þjóðfélagi.
Það er vitað mál að margt gamalt
fólk lítur með kvíða til næsta dags.
Það er nánast gleymt, er hornreka í
því þjóðfélagi sem eftirstríðsárin
hafa mótað. Þó erum við að böggl-
ast við að telja okkur í hópi velferð-
arríkja. Sparifé þessa fólks liggur
vaxtalaus á bankabókum en arður-
inn hefur hafnað í verslunarhöllum
og fógrum og rúmgóðum íbúðarhús-
um braskara og embættismanna.
Misréttið og ranglætið hefur bitnað
harðast á því fólki sem með vinnu
og spamaði skóp það „velferðar-
n"ki“ sem við státum af í dag. Þeir
sem vel búa og hátt lifa hafa litlu að
miðla öðrum og telja jafnvel eftir
það sem nú er skammtað til elli- og
sjúkramála.
Um langt árabil hafa ellilífeyris-
þegar mátt heyja harða baráttu fyr-
ir rétti sínum til að lifa mannsæm-
andi lífi. Margir hafa hreinlega gef-
ist upp í baráttu sinni við kerfíð og
þá menn sem þar ráða húsum.
Tryggingakerfið er frumskógur
reglna, undanbragða og undan-
þágna, lítt ratanlegur almenningi án
tilsagnar löglærðra manna. Það
hvarflar stundum að manni sú hugs-
un hvort viljandi sé reynt að leyna
fólk því hver réttur þess er í stjórn-
kerfínu og að ókunnugleiki sé nýtt-
ur þangað til eftir réttindum er
gengið með kostnaðarsömum mála-
rekstri. Réttleysi margi’a aldraðra
Velferð
Þeirri löggjöf sem nú
er ætlað að tryggja
afkomu, aðbúnað og
félagslegan rétt aldraðs
fólks, segir Garðar
Víborg, er mjög
ábótavant.
þjóðfélagsþegna er staðreynd og
óverjandi í nútíma þjóðríki, í þjóðfé-
lagi allsnægta. Það getur ekki talist
eðlilegt að sá aldni sé troðinn undir
og vanmetinn og síst af öllu að lög-
gjafarvaldið gangi þar fram fyrir
skjöldu. Hinir öldnu hafa lokið
löngu dagsverki og hafa rétt til að
lifa við sömu kjör og allur þorri
fólks í sama þjóðfélagi.
Gildandi löggjöf þjónar illa þeim
ellilífeyrisþegum sem vegna fátækt-
ar og heilsuleysis geta ekki nýtt sér
það félagslega starf sem hið opin-
bera veitir og margir einstaklingar
og frjáls félagasamtök hafa byggt
upp og standa fyrir af fórnfýsi og
hjálpsemi. Þetta vita forystumenn
stjórnmálaflokkanna og frambjóð-
endur þeirra þegar til kosninga er
gengið, þeii' hafa nýtt sér vanmat
löggjafans á þörfum ellilífeyrisþega
sjálfum sér til framdráttar í kosn-
ingum, eins og alþjóð veit. Fram-
bjóðendur vita sem er að ellilífeyris-
þegar hafa jú kosningarétt og geta
ráðið að nokkru gengi flokka og fra-
mjóðenda í kosningum. Með hlið-
sjón af gildandi ellilöggjöf virkar
hjáróma’ þessi umhyggja í garð elli-
lífeyrisþega sem fram kemur í
stefnumálum flokkanna rétt fyiár
kosningar. Það mætti jafnvel ætla
að þeir ættu enga sök á hvernig
komið er málum aldraðra. Nú fyrir
kosningar greinir flokkana ekki
ýkja mikið á um hverra umbóta er
þörf. Nú skortir ekki viljann, áhug-
ann, orðaflauminn og loforðin. Hitt
þykjumst við þekkja af reynslunni -
að loforðin gleymast, fjúka út í vind-
inn, endurbæturnar bíða næstu
kosninga. - Enn höldum við þó í
vonina.
Nú er svo komið að aldraðir
verða að hefja sókn til réttarbóta og
krefjast mannsæmandi kjara og að-
búnaðar, heima og á stofnunum.
Það verður að knýja stjórnmála-
flokkana til að standa við gefín lof-
orð. Það verður að knýja löggjafann
til að meta aldraða að jöfnu við aðra
þegna þjóðfélagsins. Velgengni og
hagsæld þjóðarinnar leyfir ekki að
stór hópur fólks liggi utangarðs.
Það verður að vinna að betri lífs-
kjörum aldraðra, auknum réttar-
bótum og með samstöðu verja þau
réttindi sem þegar hafa náðst. Það
verður að spyi'na við fótum ef á
réttindi og lífskjör aldraðra er
gengið. Þótt nú þegar séu til mörg
félög sem vinna að okkar málefnum
er enn margt ógert sem þau hafa
vakið máls á. Með góðri samstöðu
tekst ef til vill að fylla upp í eyður
og bæta þær vanrækslur löggjafans
sem blasa við öllum sem kynna sér
málefni og réttarstöðu aldraðs
fólks.
Höfundur er fyrrverandi fulltrúi hjá
Verðlagsstofnun.
HUGBUNAÐUR
FYRIR WINDOWS
Yfir 1.400 notendur
:<l
KERFISÞROUN HF.
Fákafeni 11 • Sími 568 8055
www.islandia.is/kerfisfhroun
I tilefni árs aldraðra
Garðar
Víborg
Heldur þd að
C-vítamm sé rióg ?
NATEN
-ernóg I