Morgunblaðið - 08.06.1999, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
PRIÐJUDAGUR 8. JÚNÍ 1999 11
Heilablóðföll vægari
meðal Islendinga
sem gerð hefur veríð og birtast niður-
stöðurnar í Læknablaðinu í dag. Salvör
Nordal hitti Einar Má Valdimarsson,
lækni hjá Sjúkrahúsi Reykjavíkur, og
fræddist um rannsóknina og þá meðferð
sem heilablóðfallssjúklingum er boðin
á Sjúkrahúsi Reykjavíkur.
EINAR Már Valdimarsson læknir.
eru ekki ljósar, en hafa verið rakt-
ar til batnandi ástands hvað varð-
ar áhættuþætti, aukinna foi'vama
og betri bráðameðferðar. Notkun
magnyls í segavamarskyni virðist
útbreidd hér á landi og starfsfólk
heilbrigðisþjónustunnar vel upp-
lýst um gagnsemi þess. Blóðþynn-
ingu til varnar heilablóðfalli virð-
ist beitt þar sem hún á við og
meðferð við hækkuðum blóð-
þrýstingi er almenn. Góð bráða-
meðferð hefur örugglega áhrif
hér. Skjót viðbrögð til að sporna
við því að sjúklingi versni enn
meir og endurhæfing frá fyrsta
degi skipta miklu máli. Við vitum
að helmingur sjúklinga er kominn
á sjúkrahúsið innan þriggja tíma
frá því þeir veikjast. Þetta er hag-
stæðara hlutfall en víðast annars
staðar og sýnir að fólk bregst
fljótt við.“
Mikilvægi sérstakra
heilablóðfallseininga
Einar leggur áherslu á mikil-
vægi þess að þeir sem fá heila-
blóðfall fái strax viðunandi með-
höndlun við sjúkdómnum.
„Þegar sjúklingar koma á
sjúkrahús er mjög mikilvægt að
sinna þeim á sérstökum heilablóð-
fallseiningum. Slík eining hefur
verið starfrækt við Sjúkrahús
Reykjavíkur síðan árið 1992, en
hún er sú eina sinnar tegundar á
landinu. Aður en heilablóðfaOsein-
ingin var stofnsett vora heilablóð-
fallssjúklingai- lagðir inn á al-
mennar deildir og oft á tíðum
dreifðir um sjúkrahúsið. Þá var
þeim sinnt af starfsfólki sem ekki
var sérhæft í meðferð þessa
hóps.“
Hvernig em heilablóðfalls-
defldir óh'kar öðram?
„Þetta era fremur litlar eining-
ar sem taka við sjúkUngunum
strax eftir að þeir koma á sjúkra-
húsið. Þar er orsaka heilablóð-
fallsins leitað og ráðstafanir
gerðar til að hindra að sjúklingn-
um versni enn frekar. Endurhæf-
ing hefst strax eftir að sjúkling-
urinn er kominn á deildina. Þar
er hann í umsjá heilablóðfall-
steymis sem annast hann allan
tímann sem hann er á sjúkrahús-
inu. I slíku teymi geta verið
læknar, hjúkranarfræðingar,
sjúkraþjálfarar, iðjuþjálfar, tal-
meinafræðingar, félagsráðgjafar
og taugasálfræðingar. Teymið
hjá okkur hittist á vikulegum
fundum og stilUr saman krafta
sína. Þetta er eins og vel þjálfað
fótboltalið þar sem allir vita hvað
hinir kunna og gera. Með þessu
móti skapast meiri áhugi á við-
fangsefninu og þekking á sjúk-
dómnum.
Endurhæfingin er tekin fastari
tökum og viðhorfið til sjúklings-
ins hefur orðið jákvæðara og upp-
byggilegra. Mikil áhersla er lögð
á að auka þátttöku sjúklingsins
sjálfs og aðstandenda hans, en
með því móti aukast líkur á ár-
angri. Þannig eru sjúklingar og
Aukin afköst og meiri gæði
Hver er árangurinn af þessu
starfi?
„Við höfum getað staðfest ár-
angur af þessari vinnu bæði í
fjölda legudaga, sem er mæU-
kvarði á afköst þjónustunnar, og
hvað margir komast heim, sem
segir til um gæði þjónustunnar.
Afköstin hafa aukist, þ.e. legu-
dögum hefur fækkað og mun
fleh’i hafa komist heim. Það er í
samræmi við niðurstöður er-
lendra rannsókna sem hafa sýnt
að árangur með-
ferðar heilablóð-
fallssjúklinga er
betri á heilablóð-
fallseiningum en
á almennum legu-
deildum. Horfur
era betri, dánar-
hlutfall lægra,
fleiri útskrifast
heim og legutími
er skemmri. Það
má segja að legu-
dögum hafi fækk-
að að meðaltaU
um 10 frá því sem
var fyrir 6 árum
en við erum með
um 140 sjúklinga
á ári og hver dag-
ur kostar 30 þús-
und. Það má því
benda á beinharð-
an peningalegan
sparnað af þessu
starfi. Aðalatriðið
er þó að við höf-
um náð betri ár-
angri við að auka
Ufsgæði þessara
sjúklinga. Með-
ferðin er mun
markvissari og
við lítum ekki ein-
göngu á líkamlegt
ástand sjúklinganna heldur
einnig sálræna og félagslega
þætti. Með þessu móti hafa fleiri
komist heim og almenn líðan
þeirra er betri en var.“
Koma allir heilablóðfallssjúk-
lingar sem greindir era á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur á þessa deild?
„Um 65% þeirra hafa lagst
beint inn á heilablóðfallseining-
una. Markmið okkar er að taka
við 85% þessara sjúklinga. Við
vitum að aðeins 15% hópsins era
of veik til þess að leggjast beint
inn hjá okkur. Sá hópur þarfnast
innlagningar m.a. á gjörgæslu-
deild og hjartadeild."
Miðað við þann árangur sem
þið hafið náð með teymisvinnunni
og því að líta á fleira en líkamleg
einkenni sjúkdómsins, ætti ekki
að koma upp slíkum einingum
víðar?
„Erlendar rannsóknir hafa með
skýram hætti sýnt fram á að
sjúklingum með heilablóðfall
famast best á sérstökum heila-
blóðfallseiningum. Evrópudeild
alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
hvatti til þess árið 1995 að aðild-
arlöndin stefndu að því að veita
þessum sjúklingahópi meðferð á
slíkum einingum. Norska heil-
brigðisráðuneytið stefnir að því
að heilablóðfallseiningum, sem
taka við sjúklingunum strax eftir
að þeir veikjast og sinna þeim á
meðan á sjúkrahússdvöl stendur,
verði komið upp við öll sjúkrahús
í landinu."
Morgunblaðið/Kristinn
Heilablóðfall virðist vera vægari sjúk-
dómur hér á landi en í nágrannalöndum
okkar. Þetta eru niðurstöður rannsóknar
aðstandendur betur upplýstir og
hafa raunhæfari skilning á
ástandinu og því er oft auðveld-
ara að útskrifa fólk fyrr af spít-
ala.“
HEILABLÓÐFALL er þriðja al-
gengasta dánai’orsökin hér á
landi og ein algengasta ástæða
fyrir varanlegri fötlun á Vestur-
löndum. Það er því til mikils að
vinna í baráttunni við sjúkdóm-
inn. Niðurstöður rannsóknar sem
gerð var á Sjúkrahúsi Reykjavík-
ur benda til þess að heilablóðfall
sé vægari sjúkdómur hér á landi
en annars staðar á Vesturlöndum.
Þannig eru bæði afleiðingar sjúk-
dómsins vægari og færri sem
verða fyrir honum.
Einar Már Valdimarsson er
læknir á heilablóðfallseiningu
Sjúkrahúss Reykjavíkur sem
staðsett er á Grensásdeild og
ásamt honum stóðu að rannsókn-
inni þeir Jón Hersir Elíasson og
Finnbogi Jakobs-
son. Það lá bein-
ast við að spyrja
nánar út í muninn
á heilablóðfalli
meðal Islendinga
og annarra þjóða.
Forvarnir og
meðferð góðar
„Við rannsök-
uðum fjölda og af-
drif þeirra sjúk-
linga sem
greindust með
heilablóðfall á
Sjúkrahúsi
Reykjavíkur á ár-
unum 1996-97,“
segir Einar Már,
„langflestir þeirra
sem fá heilablóð-
fall á höfuðborg-
arsvæðinu koma á
bráðamóttöku
sjúkrahúsanna og
um helmingur
þeirra kemur
hingað á Sjúkra-
hús Reykjavíkur.
Við teljum því að
við höfum þver-
snið af þessum
sjúklingahópi. A
þessum tíma
greindust 377 heilablóðföll á
sjúkrahúsinu og af þeim vora 213
karlar en 164 konur. Meðalaldur
kvenna var heldur hærri en karl-
anna eða 74,6 ár á móti 70,1 ári
hjá körlunum.
I rannsókninni kom í ljós að
17% þeirra sem fengu heilablóð-
fall létust eftir að á sjúkrahús
var komið sem er lægra dánar-
hlutfall en við þekkjum úr sam-
bærilegum erlendum rannsókn-
um. Mikið er til af rannsóknum á
heilablóðfalli í öðrum löndum og
er marktækur munur á dánar-
hlutfallinu hér og annars staðar.
Það kemur einnig í ljós að miðað
við sambærilegar kannanir er-
lendis eru einkenni sjúklinganna
hér ekki eins alvarleg. Þetta
tvennt, lægra dánarhlutfall og
minni einkenni, bendir til þess að
heilablóðfall sé vægari sjúkdóm-
ur hér en á öðrum Vesturlönd-
um. Svipaðar niðurstöður hvað
varðar dánarhlutfall hafa komið
fram í rannsóknum á kransæða-
sjúkdómi hér á landi en áhættu-
þættir þessara sjúkdóma eru
taldir þeir sömu , eins og hár
blóðþrýstingur, há blóðfita og
reykingar.“
Hverjar teljið þið ástæður þess
að heilablóðfall er vægari sjúk-
dómur hér?
„Dánarhlutfall vegna heilablóð-
falls hefur farið lækkandi víða á
Vesturlöndum á síðustu áram.
Þessi þi’óun gæti verið lengra
komin hér á landi. Astæðurnar
Þyrla Landhelgis-
gæslunnar fór í
fímm tfma flugferð
Tveir sjó-
menn sóttir
á djúpkarfa-
miðin
ÞYRLA Landhelgisgæslunnar, TF-
LIF, fór í um fimm klukkustunda
flugferð á laugardagskvöld til að
sækja tvo sjómenn, annan í þýskt en
hinn í spænskt skip, en skipin voru
bæði á veiðum rétt utan við 200 míl-
umar á djúpkarfamiðunum suðvest-
ur af landinu.
Landhelgisgæslan fékk beiðni frá
þýska togaranum Dorado um að
sækja sjómann, sem fallið hafði úr
mastri og niður á dekk og þaðan fyr-
ir borð, en þegar þyrlan var á svæð-
inu kom önnur beiðni um að sækja
veikan Spánverja í togarann Playa
de Sartaxens. Þyrlan lagði af stað
um átta leytið á laugardagskvöld og
kom aftur til Reykjavíkur klukkan
tæplega eitt um nóttina og voru báð-
ir sjómennirnir fluttir á Sjúkrahús
Reykjavíkur.
Þjóðverjinn, sem féll fyrir borð, er
samkvæmt upplýsingum frá Sjúlu’a-
húsinu ekki alvarlega slasaður. Ótt-
ast var að veiki Spánverjinn væri
með botnlangabólgu, en samkvæmt
upplýsingum frá Sjúkrahúsi Reykja-
víkur reyndist svo ekki vera og var
ráðgert að útskrifa hann í gær.
---------------
Jarðskjálftar í
Bárðarbungu
Ekki fyrirboði
um stærri
skjálfta
UM helgina varð allsnörp jarð-
skjálftahrina í Bárðarbungu á
Vatnajökli og mældist stærsti
slgálftinn 3,4 á Richter. Að sögn Sig-
urðar Rögnvaldssonar á jarðskjálfta-
vakt Veðurstofunnar eru skjálftar á
þessu svæði afar algengir og hann
telur að ekki sé nein ástæða til við-
búnaðar þrátt fyrir hrinuna nú um
helgina.
Sigurður segir að skjálftarnir um
helgina bendi ekki til þess að stærri
skjálftar fylgi í kjölfai-ið, hann telur
að hrinunni sé lokið. Þegar Morgun-
blaðið talaði við hann í gær hafði
ekki mælst skjálfti síðan á sunnudag.
---------------
Slagsmál brutust út
eftir dansleik í Stapa
Uðavopni
beitt
SLAGSMÁL bratust út að loknum
dansleik í Stapa í Reykjanesbæ að-
faranótt sunnudags, að sögn lög-
reglu, en ölvun var töluverð og ólæti
það mikil að lögreglumenn þurftu að
beita úðavopni, eða svokölluðu
„maze“-gasi tO að hemja ólátabelg-
ina. Að sögn lögreglu var hún kölluð
á staðinn um klukkan fjögur um
nóttina, en mikið var af fólki á dans-
leiknum og lögreglan frekar fáliðuð,
þai’ sem hluti af liðinu var að sinna
útkalli í Sandgerði, en þai’ höfðu, í
kjölfar ölvunar, blossað upp slags-
mál eftir dansleik. Lögreglumenn-
irnir sem vora í Stapa sáu sig því
knúna til að beita úðavopni til að
hafa hemil á fólkinu og verja sjálfa
sig.
Um er að ræða menn sem ekki era
alveg ókunnugir lögreglunni og var
einn þeirra handtekinn en annar
slapp með handjárnin á sér í mestu
látunum. Lögreglan sagðist ekki vita
um nein meiðsli önnur en þau að
dyravörður hefði fingurbrotnað.
Lögreglan er nú að fara yfir
skýrslu varðstjóra og skoða málið í
smáatriðum, en að sögn lögreglu er
ekki vitað hvers vegna slagsmálin
hófust.