Morgunblaðið - 10.06.1999, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
pior0-wttlilaí>ií5
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁLVER Á
REYÐARFIRÐI
ATHYGLISVERð staða er komin upp í sambandi við
hugsanlega byggingu álvers á Reyðarfirði eftir heim-
sókn forráðamanna Columbia Ventures, móðurfyrirtækis
Norðuráls, þangað og kynnisferð þeirra um byggingarstæði
og hugsanlegt virkjanasvæði á Austurlandi. Að lokinni þess-
ari heimsókn og viðræðum aðstoðarforstjóra Columbia við
Finn Ingólfsson, iðnaðarráðherra, og Halldór Ásgrímsson,
utanríkisráðherra, er Ijóst að tveggja kosta er völ, ef til
byggingar álvers á Reyðarfirði kemur. Og í sambandi við þá
tvo kosti eru íhugunarverð álitamál.
Par til Morgunblaðið upplýsti í síðustu viku, að Norsk
Hydro yrði einungis 20-25% aðili að álveri á Reyðarfirði,
hafði verið gengið út frá því sem vísu í opinberum umræðum,
að um væri að ræða álver, þar sem norska fyrirtækið yrði
leiðandi aðili. Nú er komið í ljós, að svo er ekki, heldur hefur
hugsunin að baki þessa verkefnis verið sú, að álverið yrði
fyrst og fremst í íslenzkri eigu. Hins vegar fer ekki á milli
mála, að íslenzka ríkið hefur ekki hugsað sér að verða sá
meirihlutaaðili, heldur hafa stjórnvöld leitað til tveggja
banka og nokkurra fjárfestingarfélaga um stofnun undirbún-
ingsfélags í þessu skyni. Þar með er auðvitað Ijóst, að það
verður verkefni þess félags, sem stofnað yrði af íslenzkum
fjárfestum til þess að byggja álverið, að taka ákvörðun um
samstarfsaðila, hvort sá aðili yrði Norsk Hydro, Columbia
Venture eða einhver annar aðili. Það er m.ö.o. ekki ákvörð-
unarefni íslenzkra stjórnvalda.
Það grundvallaratriði, hvort skynsamlegt sé að Islending-
ar eigi 80% í nýju álveri á Reyðarfirði, er órætt. Ef einkafyr-
irtæki taka höndum saman um félagsstofnun til þess þurfa
þau fyrirtæki ekki að tala um það við íslenzkan almenning,
heldur einungis hluthafa sína. Ef lífeyrissjóðir gerast stórir
aðilar að slíku verkefni gegnir öðru máli. Reynslan sýnir að
álver eru áhættusamur atvinnurekstur og þess vegna spurn-
ing, hvort lífeyrissjóðum leyfist að taka slíka áhættu.
Það eru augljós efnisleg rök, sem mæla með því, að við ís-
lendingar hugum sjálfir að þátttöku í áliðnaði. Við getum
sagt sem svo, að það sé tímabært að við tökumst á við þenn-
an rekstur sjálfir í stað þess að láta útlendinga um það. Það
getur líka vegið þungt, að Kyoto leiði smátt og smátt til þess,
að það verði mjög þröngt um vik að byggja álver hvar sem er
í heiminum og að aðstaða til þess verði takmörkuð auðlind
alveg eins og fiskimiðin við Islandsstrendur. Ef það á eftir
að gerast stóraukast verðmætin í þeim álverum, sem fyrir
eru, og það eru sterk rök fyrir öflugri íslenzkri eignaraðild.
Þá er á það að líta, að það getur verið heppilegra frá ís-
lenzku hagsmunasjónarmiði séð að eiga samskipti við þrjá
erlenda aðila um rekstur álvera hér en við tvo. Frá því sjón-
arhorni getur verið skynsamlegt að semja við Norsk Hydro.
Rökin fyrir samstarfi við Columbia eru hins vegar mörg
og skýr. I fyrsta lagi höfum við nú þegar reynslu af sam-
starfi við forráðamenn þess fyrirtækis. Margir höfðu efa-
semdir í upphafi um getu þeirra til þess að byggja og reka
álver. Þeir hafa með verkum sínum afsannað þær efasemdir.
Það hefur verið ævintýri líkast að fylgjast með því hvernig
framtak örfárra ungra manna hefur leitt til byggingar ál-
versins á Grundartanga. I öðru lagi er ljóst, að Columbia er
tilbúið til að eiga meirihluta í álveri á Reyðarfirði og axla þar
með meginábyrgð á uppbyggingu þess og rekstri en með
verulegri íslenzkri eignaraðild. Við mundum fá tækifæri til
þess að kynnast áliðnaðinum betur en við höfum getað hing-
að til án þess að taka of mikla áhættu sjálfír. í þriðja lagi
tala forráðamenn Columbia skýrt. Það fer ekkert á milli
mála hvað þeir vilja og hvað þeir eru tilbúnir til að gera. Við-
ræðurnar við Norsk Hydro hafa ekki framkallað jafn skýrar
yfírlýsingar af þeirra hálfu og gera má ráð fyrir, að viljayfir-
lýsing sú, sem staðið hefur til að undirrita í lok júní, verði
mjög opin og að í henni felist ekki miklar skuldbindingar af
hálfu Norðmanna.
Ljóst er af yfírlýsingum Finns Ingólfssonar, iðnaðarráð-
herra, í Morgunblaðinu í dag, að hann heldur öllum dyrum
opnum og útilokar engan veginn frekari viðræður við Col-
umbia. Það er skynsamleg afstaða hjá ráðherranum.
Það er svo önnur saga, að deilur um virkjanir á Austur-
landi eru óútkljáðar. Gera má ráð fyrir, að í kjölfar aukinna
umræðna um álver á Reyðarfirði fylgi harðnandi deilur um
virkjun í tengslum við slíkt álver. Þær umræður, sem fóru
fram um þann þátt málsins sl. sumar og haust, sýndu svo
ekki varð um villzt, að mikil og sterk andstaða er við þær
virkjanahugmyndir, sem kynntar hafa verið fram til þessa.
Þrjú hundruð milljónir Evrópubúa ganga að kjörborðinu í Ev
Prófraun á h:
ímynd Evrópr
MAÐUR gengur fram hjá auglýsingaskíltum vegna Evrópuþingkosninganna
ríkjum Evrópusambandsin
Kosið er til Evrópu-
þingsins í öllum fimmt-
án aðildarlöndum Evr-
ópusambandsins á
næstu fjórum dögum.
Davíð Logi Sigurðsson
segir innanríkismál víð-
ast hvar hafa leikið
stærsta hlutverkið í
kosningabaráttunni en
áhugi kjósenda hefur þó
verið í lágmarki.
A ,
IBÚAlR Evrópusambandsríkj-
anna ganga að kjörborðinu í
dag og næstu daga og kjósa
nýtt Evrópuþing en kosning-
amar eru sagðar prófraun á það
hvort ímynd þingsins sem áhrifalítill
kjaftaklúbbur hafi breýst í hugum
fólks, í kjölfar þess að framkvæmda-
stjórn ESB hrökklaðist frá völdum í
mars undan þrýstingi frá Evrópu-
þinginu.
Reyndar ganga ekki öll fimmtán
aðildarríki ESB að kjörborðinu á
sama tíma, Bretar og Danir ríða á
vaðið í dag en flestar aðrar ESB-
þjóðir ekki fyrr en á sunnudag.
Kemur þá í ljóst hvort kjósendur
hafa tekið mark á þeim skilaboðum
margra frambjóðenda að Evrópu-
þingið sé nú orðið „alvöru“ þing,
nægilega öflugt til að velta fram-
kvæmdastjóm úr sessi reynist með-
limir hennar spilltir eða óhæfir í sitt
starf, þing sem er í takt við tíðarand-
ann og sem hlýðir á áhyggjur fólks.
Þátttaka er venjulega fremur
dræm í Evrópuþingkosningunum og
óvíst er hvort áhugi almennings í
ESB-löndunum hafi nokkuð aukist
þótt þinginu hafi nýlega vaxið ás-
megin. Sýna skoðanakannanir að
flestir ætla í raun að haga atkvæði
sínu eftir pólitískum vindum í heima-
landinu, fremur en eftir sameiginleg-
um hagsmunum Evrópubúa.
Tæplega þrjú hundmð milljónir
manna era á kjörskrá í aðildarlönd-
unum fimmtán og samanlagt munu
Evrópubúai- kjósa í beinni kosningu
626 fulltrúa til fimm ára á þingið,
sem kemur saman til fundar í
Strassborg í Frakklandi. Átta þing-
flokkar störfuðu á því þingi sem nú
er að ljúka störfum sínum, óháð
þjóðerni manna eða upprana.
Stærstir vora Sósíalistar, þverþjóð-
leg samtök jafnaðarmannaflokka, en
þeir höfðu 214 þingsæti.
Þar á eftir komu mið-
hægrimenn í Evrópska
alþýðuflokknum (EPP)
með 2Ö1 þingsæti.
Nýtt þing mun þegar í
upphafi þurfa að sýna hvað í því býr
enda það verkefni fyrir höndum að
samþykkja eða hafna tilnefningum í
framkvæmdastjórnina í Brussel,
sem Italinn Romano Prodi mun fara
fyrir.
Áhugi með allra minnsta
móti í Bretlandi
í Bretlandi er því spáð að áhuga-
leysi almennings verði enn meira en
áður, jafnvel að færri en 30% al-
mennings muni hafa fyrir því að
mæta á kjörstað. I fyrsta skipti er
notast við hlutfallskosningakerfið í
Bretlandi, þótt reyndar hafi íbúar N-
Irlands ávallt kosið þannig á Evr-
ópuþingið.
Hið nýja kosningafyrirkomulag
mun valda því að Verkamannaflokk-
urinn mun tapa allt að tuttugu þing-
sætum, en flokkurinn hefur nú 62
þingmenn af þeim 84 sem Bretland
sendir á Evrópuþingið. Sem iyrr líta
Bretar Evrópusamstarfið homauga
og íhaldsmenn reyndu að snúa kosn-
ingabaráttunni upp í þjóðaratkvæða-
greiðslu um það hvort Bretland ætti
að halda gjaldmiðli sínum, pundinu,
en deiluna um það hvort Bretland
eigi að ganga Efnahags- og mynt-
bandalag Evrópu (EMU) hefur
einmitt borið hátt undanfarin miss-
eri. Verkamannaflokkurinn lagði
hins vegar áherslu á sýn Tonys Bla-
irs um Bretland sem for-
ystuafl í Evrópu.
Á N-írlandi snerist bar-
áttan fýrir Evrópuþing-
kosningamar sem fyrr um
stjómmálaástandið í hér-
aðinu, og reyndu andstæðingar frið-
arsamkomulagsins frá því í fyrra að
snúa kosningunum upp í nýja þjóð-
aratkvæðagreiðslu um samninginn.
Einvígi Chiracs og Jospins í
Frakklandi
í Frakklandi er litið á Evrópu-
þingkosningarnar fyrst og fremst
sem einvígi þeirra Lionels Jospins
forsætisráðherra og Jacques Chiracs
forseta um hylli almennings. Báðir
njóta umtalsverðrar hylli meðal
fransks almennings en það er grannt
á því góða milli mannanna tveggja,
þótt þeir hafi þurft að starfa saman
síðan Sósíalistar og Jospin unnu sig-
ur í þingkosningunum fyrir tveimur
áram. Líta margir á þessar kosning-
ar sem prófraun á fylgi mannanna
fyrir forsetakosningarnar 2002 en
líklegt er að Jospin muni þar fara
fram á móti Chirac.
Rúmlega 60% Frakka er hvort eð
er fylgjandi Evrópusamstai-finu og
lítt hefur verið rætt um kosti og
galla þess í kosningabaráttunni.
Allra augu beinast því að baráttu
þeirra Jospins og Chiracs, þótt
kommúnistar undir stjórn Roberts
Hues leggi reyndar áherslu á að
styrkja stöðu sína, auk þess sem
Græningjar tefla nú fram leiðtoga
námsmannauppreistarinnar árið
1968, „Danna rauða“, eða Daniel
Cohn-Bendit.
Mótvindur í fang Schröders?
Svo virtist sem nýir tímar færa í
hönd í Þýskalandi þegar jafnaðar-
mönnum tókst loks að velta Helmut
Kohl og Kristilegum demókrata-
flokki hans úr sessi í þýsku þing-
kosningunum í fyrrahaust. Gerhard
Schröder, kanslari Þýskalands, hef-
ur hins vegar átt í mestu vandræð-
um með að fóta sig í nýju embætti og
flokkur hans hefur reynst honum
tregur í taumi, auk þess sem sam-
starfsflokkurinn í ríkisstjórn, Græn-
ingjar, er erfiður í sambúð.
Mörg vandamála stjórnarinnar
tengjast ESB en í mars mistókst
Schröder á fundi leiðtoga ESB-ríkj-
anna að fá samþykktar hugmyndir
sínar um minni fjárframlög Þýska-
lands í sambandið. Reyndar hafa
kristilegir fleiri þingmenn (47) en
jafnaðarmenn (40) á Evrópuþinginu
Lítill áhugi
meðal
kjósenda