Morgunblaðið - 25.06.1999, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
HIÐ ÓLGANDI HAF
BÆKUR
IVáttúrufræðirit
HAFIÐ
eftir Unnstein Stefánsson. 2. útgáfa,
endurbætt og aukin. 480 bls. Há-
skólaútgáfan 1999. Verð kr. 4.900.
ALMBNN þekking á hafínu ristir
tæpast ýkja djúpt, þó að við höfum
sótt þangað lífsbjörg alla tíð. Skýr-
ingin er einkum sú, að
óravíðátta og djúp hafs-
ins eru slík, að engum
einum er ætlað að
kunna skil á því öllu. I
ljósi þess, að hafið þek-
ur rúm 70% af fleti
jarðar og rúmtak þess
er um fjórtánfalt meira
en landsvæði ofan sjáv-
armáls, er ekki að
undra, þó að það hafí
tekið drjúgan tíma að
kanna það allt, eigin-
leika þess og lífríki.
Óþarft er að orðlengja
um mikilvægi hafsins
fyrir þorra jarðarbúa
en eigi að síður er nauð-
synlegt að uppfræða
fólk um leyndardóma þess og auð-
lindir.
Ahugi okkar Islendinga á hafinu
er mikill, enda erum við háðari því
en margir aðrir. Lesefni hefur ekki
verið n'kulegt, en þó minnast margir
rita eftir Bjarna Sæmundsson, en
Sjór og loft kom út 1919 og Sjórinn
og sævarbúar 1943. Þáttaskil urðu
1961, þegar Almenna bókafélagið gaf
út Hafið eftir Unnstein Stefánsson,
en nú hefur hann aukið og endur-
bætt þá bók verulega.
Bók Unnsteins, Hafið, skiptist í
sextán meginkafla. Að mestu er fjall-
að um sjóinn sjálfan, eins og eðliseig-
inleika, ljós í hafi, hita, seltu, sjógerð-
ir, efni sjávar, strauma, bylgjui', sjáv-
arföll og hafís. Þá er og gerð grein
fyrir uppruna hafsins; myndun, mót-
un, eðli og lögun botnsins; sagt irá
ýmsum búnaði til rannsókna og haf-
inu við Island eru gerð góð skil.
Ljóst má vera af þessari upptaln-
ingu, að hér er saman kominn geysi-
mikill fróðleikur. En hér kemur ým-
islegt fleira til. Höfundi auðnast að
tvinna saman fræði sín
og sögulega vitneskju,
og hann kann að segja
frá og skýra flókna hluti
á auðsæjan hátt. Sem
dæmi um þetta, valin af
handahófi, má nefna út-
skýringu á því, hvernig
unnt er að lægja
stormöldur með því að
dæla olíu á sjóinn, en
það er gamalt og þekkt
ráð sjómanna í aftaka-
veðrum, og einnig
hvernig stormbylgjur
geta náð meiri hraða en
vindurinn. Margt fleira
mætti tiltaka, þar sem
fjallað er um eðlis- og
efnafræði á mjög grein-
argóðan hátt. I bókinni er fjölda-
margt, sem er reglulega gaman að
fræðast um, og er hún í alla staði
einkar áhugaverð.
Bókin er þannig samin, að hún er
mjög aðgengileg til aflestrar, því að
hver kafli myndar nokkum veginn
sjálfstæða heild og er hver öðrum for-
vitnilegri. Eg er þess fullviss, að þeir,
sem tengjast hafinu á einn eða annan
hátt, geta allir með tölu aflað sér mik-
illar vitneskju með lestri bókarinnar
og haft af henni hina mestu ánægju.
Málfar er yfirleitt vandað og lát-
laust. Fræðiorð eru jafnan skýrð vel,
svo að allir megi skilja. Oft og tíðum
notar höfundur önnur orð en nú
tíðkast (einkum í kennslubókum),
eins og hálflek himna en ekki hálf-
gegndreyp himna, en það kemur
varla að sök. Þá virðist mér óþarft að
tala um hitastig, þegar nægir að segja
hiti. Orðið efnahvörf er nú haft um
það, sem fyrrum var nefnt efnabreyt-
ing. Hér bregður svo við, að höfundur
hefur það í eintölu, efnahvarf (bls.
204), sem tæplega getur merkt annað
en að efni týnist eða sé stolið, til
dæmis ef sementspoki hverfur úr
vöruskemmu. Öðru máli gegnir um
umsvif, sem er í eintölu (bls. 371) eins
og í fomu máli, þó að flestum sé tamt
að beita fleirtölunni. Það leynir sér
ekki, að prófarkalestur er með ágæt-
um og prentvillur sárafáar.
Allmargar myndir, kort, teikning-
ar og línurit prýða bókina og auka
verulega skilning á efninu. Hér hefði
þó mátt vanda valið betur og jafn-
framt að koma í veg fyrir auðar síður
við lok kafla. Því miður er prentun
ekki áfallalaus í eintaki mínu, letrið
er sums staðar misdökkt og nær
ólæsilegt í einni opnu (bls. 244 og
245).
Á því leikur enginn vafi, að Unn-
steinn Stefánsson hefur dyggilega
fetað í fótspor mikilvirtustu náttúru-
fræðinga þjóðarinnar, eins og Þor-
valdar Thoroddsens, Bjarna Sæ-
mundssonar og Steindórs Steindórs-
sonar, sem sömdu allir undirstöðurit
í fræðum sínum handa almenningi,
auk þess að leggja drjúgan skerf til
greina sinna, Trúa mín er því sú, að
Hafið verði slíkt grundvallarrit sem
lengi verður vitnað til og verði til
þess að vekja fólk til umhugsunar
um að standa vörð um nýtingu hafs-
ins, svo að það skili sem beztum arði.
Ágúst H. Bjarnason
Unnsteinn
Stefánsson
Á MYNDLISTARSÝNINGU MHÍ á Stöðvarfirði kennir margra grasa.
Morgunblaðið/Bjami
Myndlistarsýning
MHÍ á Stöðvarfirði
Stöðvarfírði. Morgunblaðið.
Víðir Ingólfur
sýnir í Ráð-
húsinu
NÚ stendur yfir fyrsta einkasýning
Víðis Ingólfs Þrastarsonar í Tjarnar-
sal Ráðhúss Reykjavíkur. Á sýning-
unni eru 17 verk frá síðasta ári og
eru unnin með olíu á striga. Megin-
viðfang myndanna eru undirdjúpin,
samspil lita, ljóss og skugga.
Víðir hefur lokið allmörgum
áföngum í myndlist frá ýmsum skól-
um, segir í fréttatilkynningu.
Sýningunni lýkur 29. júní.
Sýningum lýkur
Nýlistasafnið
SAMSÝNINGUNNI Polylogue lýk-
ur á sunnudag. Þar sýna 15 lista-
menn frá París. Polylogue er félag
áhugamanna, listunnenda, safnara
og menntamanna stofnað árið 1996.
Sýningin er opin daglega nema
mánudaga kl. 14-18.
Gallerí Fold, Kringlunni
Sýningu Lýðs Sigurðssonar í sam-
eiginlegu sýningarrými Gallerís
Foldar og Kringlunnar, lýkur í dag.
Á þjóðhátíðardaginn 17,júní
var opnuð myndlistarsýning í
Samkomuhúsi Stöðvarfjarðar.
Sýningin nefnist Synthesis og
eru þar til sýnis myndverk eftir
nokkra útskriftarnema. Þetta
eru lokaverkefni þeirra frá
Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands ásamt verkum nokkurra
kennara. Verkin eru mjög fjöl-
breytileg og gefur þar að líta
málverk, grafík, skúlptúr,
textil, objekta og vídeóverk.
Sýnendur eru: Eva Hrönn Haf-
steinsdóttir, Björg Melsted,
Valgerður Björnsdóttir, Þórdís
Aðalsteinsdóttir, Elsa Soffía
Jónsdóttir, Dís Þorleiksdóttir,
Karla Dögg Karlsdóttir, Bryn-
dís Brynjarsdóttir og Guðbjörg
Theodórsdóttir, en þær sýna
lokaverkefni sín, og Marios
Elftheriadis sem útskrifaðist úr
mastersnámi. Einnig Ríkharður
Valtingojer, Valgerður Hauks-
dóttir og Sigrid Valtingojer,
kennarar við Myndlista- og
handíðaskólann og Sírir Ein-
arsson og Stella Sigurgeirs-
dóttir sem eru á 2. ári í grafík-
deild. Gestur sýningarinnar er
textfllistakonan Sólrún Frið-
riksdóttir á Stöðvarfírði. Það
er myndlistarmaðurinn Rík-
harður Valtingojer, sem búsett-
ur er hér á Stöðvarfírði, sem
hefur haft veg og vanda af upp-
setningu sýningarinnar en sýn-
ingin er byijun á Sumarskap
‘99, skapandi sumar á Stöðvar-
fírði.
Ríkharður Valtingojer stend-
ur fyrir fjölda námskeiða í hin-
um ýmsu formum myndlistar
og munu námskeiðin standa yf-
ir í allt sumar frá júní til og
með ágúst. Myndlistarsýningin
á Stöðvarfirði verður opin dag-
lega frá kl. 14-18 og stendur til
4. júlí.
GUNNAR Friðriksson við verk sín af eyjum á Skagafirði.
Skagfírsk málverka-
sýning í Lónkoti
í GALLERÍI Sölva Helgasonar
að Lónkoti í Skagafírði stendur
yfír sýning Gunnars Friðriks-
sonar. Yfírskrift sýningarinnar
er Eyjasýn. Til sýnis eru pastel-
og olíumyndir af eyjum á Skaga-
fírði og skagfirsku landslagi.
Gunnar er fæddur árið 1942
og hefur mest fengist við lands-
lagsmálverk, en einnig óhlut-
bundið. Gunnar stundaði nám
við Handíða- og myndlistar-
skóla Islands og í Ásmundarsal
við Freyjugötu á árunum
1962-65.
Þetta er tíunda einkasýning
hans og stendur til 30. júní.
Gunnar verður viðstaddur sýn-
ingu sína á morgun, laugardag,
og tekur á móti gestum.
VERK Kristjáns Davíðsson-
ar á sýningunni Lífæðar.
Lífæðar 1999
til Húsavíkur
MYNDLISTAR- og ljóðasýn-
ingin Lífæðar verður opnuð á
Heilbrigðisstofnuninni á Húsa-
vík fóstudaginn 25. júní kl. 15.
Sýningunni var hleypt af stokk-
unum á Landspítalanum og
kemur nú af Fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri. Tólf mynd-
listarmenn sýna samtals þrjátíu
og fjögur myndverk og tólf Ijóð-
skáld birta átján Ijoð. Lista-
mennirnir eru Bragi Ásgeirsson,
Eggert Pétursson, Georg Guðni,
Haraldur Jónsson, Helgi Þorgils
Friðjónsson, Hreinn Friðfinns-
son, Hulda Hákon, Ivar Bi-ynj-
ólfsson, Kristján Davíðsson, Ósk
Vilhjálmsdóttir, Ragnheiður
Jónsdóttir og Tumi Magnússon.
Ljóðskáldin eru: Bragi Ölafsson,
Gyrðir Elíasson, Hannes Pét-
ursson, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Isak Harðarson, Kristín Ómars-
dóttir, Sigurður Pálsson, Sjón,
Matthías Johannessen, Megas,
Vilborg Dagbjartsdóttir og Þor-
steinn frá Hamri.
Sýningunni á Húsavík lýkur
19. júlí en þaðan heldur hún til
Heilsugæslutöðvar Vopnafjarð-
ar. Það er Islenska menningar-
samsteypan art.is sem gengst
fyrir sýningunni í boði Glaxo
Wellcome á Islandi.
Tuskur og spor
í Varmahlíð
HILDUR Sigurðardóttir og Sig-
rún Axelsdóttir opna sýningu á
sunnudag á myndverkum sínum
úr hör og silki í Gallerí Ash Ker-
amik, Lundi, Varmahlíð.
Sýningin stendur til 16. júlí og
galleríið er opið alla daga frá kl.
10-18.
FRÁ sýningu Erlu B. Axelsdóttur í Edinborgarhúsinu.
Erla B. Axelsdóttir
sýnir á Isafirði
NÚ stendur yfir sýning á verk-
um Erlu B. Axelsdóttur í Edin-
borgarhúsinu á ísafirði.
A sýningunni eru olíumálverk
og pastelmyndir. Erla hefur áð-
ur sýnt í Slunkaríki á ísafirði ár-
in 1986 og 1993. Sýning Erlu er
opin fimmtudaga, föstudaga,
laugardaga og sunnudaga kl.
16-18 og stendur til 4. júlí.