Morgunblaðið - 25.06.1999, Síða 38
, y 38 FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNMENNTAVETTVANGUR
A SLOÐTJM KJARVALS
VILHJÁLMUR Eyjólfsson og Gunnar Örn kveðjast fyrir framan elstu leifar baðstofu og fjóss á Islandi, sem
Þjóðminjasafnið hyggst endurgera í sumar.
Hinn aldni bóndi
Vilhjálmur Eyjólfsson
á Hnausum í Meðal-
landi, hafði falið mál-
aranum Gunnari Erni
Gunnarssyni það
ábyrgðarmikla verk
að lappa smávegis
upp á altaristöflu eftir
Kjarval. Að verklok-
um datt Gunnari í
, hug að bjóða listrýni
blaðsins með sér.
__ >
Bragi Asgeirsson
greip tækifærið
fegins hendi
og segir hér lítillega
frá ferðinni í máli
og myndum.
HÁRSKERI minn hér í
borg og mikill vinur og að-
dáandi málarans Gunnars
Arnars að Kambi í Rangárvalla-
sýslu, sendi mér orð. Hann væri á
leið austur í Meðallandssveit, með
altaristöflu eftir Kjarval, sem
hann hafði verið að lappa eitthvað
upp á. Ætti að skila til mín frá
Gunnari, að bóndinn á bænum
Hnausum í Meðallandi, Vilhjálmur
Eyjólfsson, sem fengið hefði sér
þetta verk í hendur, ætti merki-
lega andlitsmynd af pabba sínum,
Eyjólfi Eyjólfssyni, fyrrverandi
^hreppstjóra, sem Kjarval hefði
•^málað og ég trúlega ekki séð, hvað
þá altaristöfluna. Hvort ég hefði
áhuga á að slást í för með þeim?
Rýnirinn lét ekki segja sér það
mörgum sinnum, því að á þessar
slóðir hafði hann rétt einu sinni
tyllt tá frá því hann var í minnis-
stæðri heimsókn hjá Guðmundi
iÆrró sumarið 1957. Eyjólfi á
Hnausum bregður margoft fyrir í
ævisögu Kjarvals eftir Indriða G.
Þorsteinsson, einnig Vilhjálmi
syni hans og því forvitnilegt að
sækja býlið heim. Kom þó spánskt
fyrir sjónir að hárskerinn sagðist
leggja af stað milli þrjú og fjögur
síðdegis og áætlaði að koma til
baka á miðnætti! Fyrr má rota en
dauðrota, því vegalengdirnar hafa
í þeim mæli skroppið saman, að
það sem tók lungann úr deginum
að komast um og eftir miðbik ald-
arinnar, jafnvel á Suðurlandsund-
irlendinu, tekur nú dagstund báð-
ar leiðir. Ómæld framför, en þó
eru tvær hliðar á öllum framförum
og skyldu þeir ekki til, sem vildu
gefa mikið fyrir að geta horfið aft-
ur í tímann og farið þessa leið á
hestbaki áður en nokkrir bflvegir
voru í sjónmáli? í þá daga var
nógur tími til að hugsa, segja sög-
ur, semja ljóð og syngja, fegurð
himinsins og víðáttur heimsins
ólíkt meiri.
Seint fyrnist yfir sumrin í fyrir-
hleðsluvinnu við Markarfljót, né
ferðunum þang'að, og þaðan, með
áætlunarbflnum sem hafði enda-
stöð í Vík í Mýrdal, áð var tvisvar
á leiðinni, við Tryggvaskála á Sel-
fossi og veitingabúð að Hellu. Eitt
hið minnisstæða í á stundum
pakkfullri bifreiðinni voru eldri
konur með telpur eða drengi við
hlið sér og vænan poka af vel inn-
pökkuðu nesti sem þær voru
stöðugt að troða í börnin, líkt og
hungursneyð væri í nánd. Þá skeði
að krakkarnir urðu bflveikir á
leiðinni og ældu út um glugga,
vildi einnig til að vindurinn bæri
gubbið öfuga leið og inn í bílinn
aftur og á ásjónur þeirra sem aft-
ar sátu. En ekki höfðu hinar um-
hyggjusömu konur fyrr þurrkað
slettur af höku, hálsi og fötum
ungviðisins, en að þær hófu sömu
iðju aftur, troða harðsoðnum eggj-
um, seyddu rúgbrauði ásamt
mjólk og ropvatni ofan í það. Var
maður eðlilega og að fenginni
reynslu heldur betur farinn að
vara sig á því að setjast fyrir aftan
gæðakonur með nestispakka og
krakka. Af þessu má ráða að
ferðalagið austur hafi þótt nokkuð
fyrirtæki og eldri kynslóð fundist
við hæfi að nesta sig vel upp eins
og lengi var til siðs um fyrri ferða-
máta, þótt ekki væri fólk beinlínis
með hnakktöskur með sér. Þó for-
tek ég ekki með öllu að hafa séð
slíkum bregða fyrir.
n nú var hári ekki nema
rúman klukkutíma að aka
drossíunni sinni að Kambi,
þangað er dálítill viðbótarakstur
af þjóðveginum um afleggjara
nokkru austur af Þjórsárbrú. Að
Kambi var gerður stuttur stanz
yfir kaffibolla, þarnæst haldið
áfram í kraftmeiri kerru, með
Gunnar við stýrið, hára við hlið
hans en okkur Þórð Valdimarsson,
Kíkí Korríró, í aftursætinu og alt-
aristöfluna í skottinu. Auðvitað
var litið inn á vinnustofu lista-
mannsins, sem ekki situr auðum
höndum frekar en fyrri daginn,
ennfremur á sýningu Kristjáns
Frímanns, draumráðanda blaðs-
ins, í litla vinalega listhúsinu á
staðnum. Altaristafla Kjarvals í
fagurlega útskornum ramma var á
málaratrönum á vinnustofunni,
myndefnið einungis blóm með
andlit í bakgrunni og þó eins ná-
lægt guðdóminum og komist verð-
ur. Þyki einhverjum geistlegum
þetta ekki alveg í stíl má nefna að
jafnvel strangflataverk ameríska
málarans Barrett Newman hafa
ratað inn í guðstrúna sem tákn
greinaflokks um Fjallræðuna í
vikublaðið Die Zeit.
ú var stefnan tekið á Með-
allandssveit, æskustöðvar
allistamannsins, landið
þaut hjá og fyrr en varði bar okk-
ur framhjá Hvolsvelli, sandaur-
arnar undir og á alla vegu þar sem
áður beljuðu Þverá og Affall, sem
ég átti örlítinn þátt í að hemja og
veita út í Markarfljót á árum áður.
Fljótlega sá í Stóra Dímon, sem
Þórarinn B. Þorláksson málaði svo
dæmalaust fallega mynd af í mini-
formi, að mig langar jafnan að
stela henni, hvert sjnn sem ég sé
hana á sýningu. Á svo margar
minningar frá þessu merkilega,
sögulega og dulmagnaða felli sem
svo tígulega rís eitt sér upp af
sléttlendinu og Markarfljótsaur-
um. Þar fyrrum sátu Njálssynir
fyrir Þráni Sigfússyni í Rauðu-
skriðum, er Skarphéðinn vó hann
og „hljóp tólf álna yfir Markarfljót
milli höfuðísa". Löngu seinna bor-
uðu og sprengdu horskir úr bergi,
aðrir fluttu grjót og klappir í
kraftmiklum vörubflum upp á
garða langt innar, nær Eyjafjalla-
jökli, þar sem því var sturtað í kol-
grátt Markarfljótið til að styrkja
garðana. Á grænum Gunnars-
hólmum miðsvegar stungu svo
ungir upp sniddur á fremri byrði
þeirra, eftir listarinnar mörkuðu
reglum.
Fróðlegt að virða fyrir sér
sveitirnar er austar dregur, sum
býlin í meira lagi myndræn, vel
við haldið og snyrtilegt í kringum
þau, en önnur þyrftu bráðrar and-
litslyftingar við auk tiltektar á
hlaðvarpa sem engjum, um það
eru víst engin lög til hér á landi
sem og víðast hvar, jafnvel svo
varðar háum sektum. Ómæld
prýði að húsum sem falla að lands-
laginu, og maður þykist eins og
skynja manngerðirnar innan
veggja þeirra og ekki síður þeim
andlausu, eða hinum sem eru á
leiðinni að drabbast niður, virka