Morgunblaðið - 04.07.1999, Blaðsíða 8
8 SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1999
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Formaður samgöngnnefadar um útboð á rekstri Heijólfs
Segir útboðið vera í
HÆTTU þessu rugli góði, það gilda engin EES lög í Vestmannaeyjum, bara raín.
Framboð á laxi
komið „í hring“
SEGJA má að framboð á laxi sé
komið í hring, en að sögn Jóns Þor-
steins Jónssonar hjá Nóatúnsbúð-
unum hefur framboð á villtum laxi
gersamlega hrunið síðustu árin og
verslanir Nóatúns eru famar að
taka við laxi frá stangaveiðimönnum
á nýjan leik.
Lax sem söluvara á sér langa
sögu hér á landi og fyrir daga haf-
beitar og kvíaeldis var bókstalega
setið um fyrstu laxa hvers vors, en
þeir veiddust jafnan í Hvítá í Borg-
arfírði um eða upp úr 20. maí, er
setja mátti niður netin. Kílóverð á
laxi var hæst fyrst, en minnkaði síð-
an smám saman eftir því sem fram-
boðið jókst er leið á sumarið. Aldrei
var þó lax ódýr og jafnan litið á
hann sem lúxusmat.
Með innreið hafbeitar og kvíaeld-
is á laxi jókst framboðið svo mjög að
verð hrundi. Enn er hægt að fá eld-
islax, en neytendur gera greinar-
mun á eldislaxi og villtum laxi að
sögn Jóns Þorsteins. Hafbeitarlax-
inn taldist villtur lax og nú er hann
ófáanlegur þar eð hafbeit er nú að-
eins lítið brot af því sem hún var
fyrir fáum árum.
„Verðið á fyrstu löxum sumars-
ins var slíkt hér áður fyrr að það
var á sama róli og verðið á nauta-
lundum og þá erum við að tala um
besta kjötið á nautinu. Þetta var
eiginlega stórkostlega fyndið, en
eftirspurnin var bara slík að það
mátti heita með ólíkindum. Haf-
beitarlaxinn breytti þessu öllu, en
nú erum við eiginlega komnir í
hring, því nú er verð á villtum laxi
aftur orðið hátt, 750 krónur kíló-
grammið, og ég sé ekki að það
lækki neitt að ráði úr þessu. I fyrra
fór það niður í 499 krónur kílóið og
SKOLAÐ af stórlaxi.
eldislax hefur verið seldur á 399
kílóið. Nú eru Hvítár-, Mýra- og
Hvalfjarðarnetin farin og hafbeit-
arstöðvamar flestar hættar starf-
semi og við fáum hreinlega ekki
nóg magn og tökum því aftur á
móti stangaveiddum laxi, hráefni
sem við litum ekki við fyrir fáum
árum,“ sagði Jón Þorsteinn.
Meðferðin skiptir sköpum
Jón Þorsteinn sagði að Nóatúns-
verslanirnar keyptu netalax af
bændum við Ölfusá og Þjórsá og
síðustu daga hefði verið mikil veiði,
t.d. hjá Fossbændum og Laugdæl-
um, 40% stórlax og 60% smálax
sem væri afar vænn að jafnaði, eða
mest 3 til 3,5 kíló. Tveir dagar í lok
vikunnar hefðu gefið vel á annað
tonn af laxi. „Það voru nokkrir 20
punda var mér sagt,“ sagði Jón
Þorsteinn. Hann bætti við að það
væri langt frá því að þetta dygði og
stangaveiddur lax væri aftur eftir-
sóttur.
Sú var tíðin að duglegir magn-
veiðimenn seldu veiði sína til að
fjármagna veiðileyfakaup næstu
vertíðar og sagði Jón Þorsteinn að
vel gæti verið að eitthvað þvíumlíkt
væri í uppsiglingu á ný. „Það skiptir
þó sköpum hvemig menn með-
höndla laxinn um hvort við getum
tekið við honum. Það þarf að blóðga
laxinn og slægja hann. Setja hann
strax í kæli og loka ekki plastinu
fyrr en fiskurinn er kólnaður. Ég
hef keypt nokkurt magn af nokkr-
um þekktum stórveiðimönnum og
þeir gangast inn á þetta,“ bætti Jón
Þorsteinn við.
Dagskrá um Lárus Sigurbjörnsson
Safnafaðir
Reykjavíkur
Idag stendur yfir dag-
skrá í Árbæjarsafni
tengd minningu
Lámsar Sigurbjömsson-
ar skjala- og minjavarðar
Reykjavíkur. Láms fædd-
ist árið 1903 og lést 1974.
Hann hefur oft verð
nefndur safnafaðir
Reykjavíkur. Að sögn
Gerðar Róbertsdóttur,
deildarstjóra fræðslu-
deildar Arbæjarsafns,
þótti við hæfi að rifja upp
æviferil Lámsar og fyrstu
ár Árbæjarsafna með
þessari dagskrá. En hvað
skyldi vera á dagskránni?
- Klukkan 14.00 er messa í
Safnkirkju Árbæjarsafns,
helguð minningu Lámsar _ „ _. .
Sigurbjömssonar. Síðan G©*"ður RÓberfsdÓttir
verður dagskrá í Dillonshúsi, en
þar mun Þómnn Pálsdóttir leik-
kona bregða sér í gervi Sire
Ottesen sem um miðja síðustu öld
var eigandi Dillonshúss og rak
þar veitingasölu. Eins og fleimm
var Lárasi mjög hugleikin saga
Sire og Dillonshúss og skrifaði
hann um hana leikrit. Þess má
geta að leikritið fjallar um ástar-
sögu Sire Ottesen og Dillons lá-
varðar sem gaf henni umrætt hús
þegar hún var þunguð af hans
völdum. Þá verða sýndar skyggn-
ur frá fyrstu starfsáram Árbæjar-
safns í húsinu Lækjargötu 4. Af-
komendum Lárasar Sigurbjöms-
sonar hefur öllum verið boðið að
vera viðstaddir þessa dagskrá og
þiggja kaffi í Dillonshúsi.
- Hvers vegna hefur Lárus hlotið
nafnið safnafaðir Reykjavíkur?
- Lárus hóf störf hjá Reykjavík-
urborg árið 1929 og fór þá þegar
að safna saman skjölum í eigu
bæjarins sem var að finna víða
um bæinn. Einnig hafði hann
strax mikinn áhuga á að safna
saman teikningum, uppdráttum
og ljósmyndum frá Reykjavík.
Arið 1951 var hann skipaður
skjalavörður Reykjavíkur. Hann
hafði mikinn áhuga á að stofna
minjasafn og byggðasafn í
Reykjavík. Árið 1954 lagði hann
fyrir bæjarstjórn tillögu um að
komið yrði upp safni gamalla
húsa sem hefðu sögulegt gildi. Á
þessum tíma var býlið Ái'bær
komið í eyði en Reykvíkingafélag-
ið hafði umsjón með býlinu. Það
félag hafði haft áhuga á að koma
upp byggðasafni þar en ekki haft
bolmagn til þess. Láras Sigur-
bjömsson og Hafliði Jónsson
garðyrkjustjóri skoðuðu húsin í
Arbæ í mars 1957 og vora þau þá
mjög illa farin en Lárus tók til
óspilltra málanna og fékk fólk tii
þess með sér að hreinsa húsin og
koma þeim í stand.Bæjarstjórnin
hafði þá ákveðið að byggðasafni
yrði komið upp í Árbæ og túnið
þar friðlýst. íslenski fáninn var
fyrst dreginn að húni
við Árbæ 11. ágúst
1957, þá var fólki boð-
ið að koma og skoða
bæinn en formlega var
Árbæjarsafn stofnað
þann 22. september
sama ár. Á sama tíma var Láras
að koma upp skjala- og minja-
safni í Skúlatúni 2, einnig hafði
hann mikinn áhuga á fornleifa-
rannsóknum í Reykjavík. Láras
var fyrsti forstöðumaður Árbæj-
arsafns og fyrstu árin vann öll
fjölskylda hans með honum að
uppbyggingu safnsins. Kona
► Gerður Róbertsdóttir er fædd
á Akureyri 1961. Hún lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum á
Akureyri 1981 og BA-prófi frá
Háskóla íslands í sagnfræði
1989. Prófi í uppeldis- og
kennslufræðum lauk hún 1993.
Eftir það stundaði hún nám við
Kaupmannahafnarháskóla í lista-
sögu. Hún hefur starfað við
kennslu í Árbæjarskóla í Reykja-
vík en frá árinu 1997 hefur hún
starfað í Árbæjarsafni, fyrst sem
safnkennari en er nú deildar-
stjóri fræðsludeildar. Gerður er
gift Óðni Jónssyni fréttamanni
og eiga þau tvær dætur
Almenningur
hefur áhuga
á sögu gam-
alla húsa
hans, Sigríður Árnadóttir, sá um
veitingasölu til að byrja með í
stóra hermannatjaldi en 1961 var
Dillonshús komið í safnið og frá
þeim tíma var veitingasalan þar.
Dætur Lárasar unnu við fram-
reiðslustörf og ýmislegt annað.
Sonur Lárasar aðstoðaði föður
sinn við hin margvíslegustu störf
tengd Árbæjarsafni.
- Hefur uppbygging Arbæjar-
safns verið í samræmi við það sem
Lárus Sigurbjömsson lét sig
dreyma um í upphafí starfsemi
þess?
- Já, hér er kominn vísir að þorpi,
flest okkar hús hafa verið flutt úr
miðbæ Reykjavíkur og hér gefst
fólki tækifæri til þess að skoða
hús sem tengjast sögu Reykjavík-
ur og gefa okkur um leið hug-
mynd um byggingarlist og lifnað-
arhætti fyrri tíma. I dag era hús-
in í safninu tæplega 30 talsins og
eins og á upphafsáram safnsins
er hér mikið Hf og fjör á sumrin.
Handverksfólk er við störf í flest-
um húsum og á sunnudögum era
viðburðir sem tengjast sögunni.
- Er rétt að flytja hús í svona
þorp, mætti ekki alveg eins varð-
veita þau hvert á sínum stað?
- Árbæjarsafn annast minja-
vörslu í landi Reykjavíkurborgar
og stefnan nú er sú að varðveita
öll hús á sínum upp-
ranalega stað. Hug-
myndir manna um
þessi efni hafa breyst
talsvert á undanförn-
um áratugum og al-
menningur hefur
mun meiri áhuga á varðveislu
sögulegra húsa en áður var. í
dag finnst fólki eðlilegt að gömlu
litlu húsin fái að njóta sín í upp-
runalegu umhverfi. I dag er Ár-
bæjarsafn ekki bara safn gam-
alla húsa heldur miðstöð minja-
vörlu borgarinnar og sögu henn-
ar.