Morgunblaðið - 04.07.1999, Blaðsíða 29

28 SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1999 29

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
OVIÐUNANDI
ÁSTAND
IMorgunblaðinu í gær var
fjallað um brunavarnir í skól-
um á grundvelli skýrslugerðar
Brunamálastofnunar. Hér er um
að ræða tvær skýrslur. Önnur
þeirra kom út á síðasta ári en
var unnin á árinu 1997 og fjallar
um ástandið að þessu leyti í
grunnskólum á höfuðborgar-
svæðinu og á Akureyri. Nú vinn-
ur stofnunin hins vegar að
skýrslu um brunavarnir í skól-
um á landsbyggðinni.
í stuttu máli leiða þessar upp-
lýsingar í ljós, að ástandið í
brunavörnum er gersamlega
óviðunandi. Þegar fyrri skýrslan
var gerð kom fram, að einungis
einn skóli í Reykjavík uppfyllti
kröfur um brunavarnir. Astand-
ið var sæmilegt í níu skólum en
slæmt í tuttugu og þremur. I
Kópavogi, Seltjarnarnesi,
Garðabæ, Hafnarfirði og Akur-
eyri var enginn grunnskóli, sem
uppfyllti þær kröfur, sem gerðj
ar eru lögum samkvæmt. í
Kópavogi var slæmt ástand í
fjórum skólum og sæmilegt í
öðrum fjórum. í Seltjarnarnes-
kaupstað var óviðunandi ástand
í tveimur skólum. I Garðabæ
var slæmt ástand í tveimur skóL
um og sæmilegt í tveimur. I
Hafnarfirði var óviðunandi
ástand í tveimur skólum, slæmt
í þremur og sæmilegt í tveimur.
í Mosfellsbæ var slæmt ástand í
tveimur skólum. A Akureyri var
óviðunandi ástand í tveimur
skólum, slæmt í tveimur og
sæmilegt í tveimur.
Samkvæmt þeirri skýrslu,
landsbyggðinni er ástandið gott
í 7,8% tilvika, sæmilegt í 41,2%,
slæmt í 49% og óviðunandi í 2%
tilvika.
Vafalaust hefur verið unnið að
úrbótum frá því að fyrri skýrsl-
an kom út. Þannig segir Magnús
Gunnarsson, bæjarstjóri í Hafn-
arfirði, í samtali við Morgun-
blaðið í gær, að unnið sé að úr-
bótum í báðum þeim skólum í
Hafnarfirði, þar sem brunavarn-
ir voru taldar óviðunandi. Björn
Þórleifsson, skólastjóri á Akur-
eyri, segir í samtali við Morgun-
blaðið í gær, að í Gagnfræða-
skólanum þar séu engar bruna-
varnir, en hins vegar unnið að
skipulagi á rýmingu í skólanum,
ef eldsvoða ber að höndum. I
Lundarskóla á Akureyri er unn-
ið að úrbótum.
Það er hins vegar mikið
áhyggjuefni, að skólahúsnæði
almennt skuli hafa verið látið
drabbast niður með þeim hætti,
að vinnustaðir barna og ung-
linga séu algerlega ófullnægj-
andi að þessu leyti og að lands-
lögum hafi ekki verið framfylgt.
Hvað veldur? Það má draga þá
ályktun af ummælum talsmanna
Eldvarnareftirlitsins í Reykja-
vík, að ágreiningur sé á milli
þess og Brunamálastofnunar um
það, hvort mat hinna síðar-
nefndu sé rétt eða raunsætt.
Það er skiljanlegt, að það geti
verið flókið verkefni að ganga
þannig frá eldri skólabygging-
um, að þær uppfylli nýjar kröf-
ur. En fá verkefni virðast þó
brýnni en einmitt þau, að koma
geta einfaldlega ekki sætt sig
við þetta ástand. Þeir hljóta að
gera kröfu til þess, að öll
áherzla verði lögð á, að koma
brunavörnum í skólum í viðun-
andi horf. Raunar er ljóst, að
víða er almennt viðhald skóla-
húsnæðis vanrækt. Foreldrar
geta heldur ekki sætt sig við
það. Þeir hljóta að gera kröfu til
þess að vinnustaðir barna þeirra
uppfylli ströngustu kröfur í
þeim efnum ekki síður en í sam-
bandi við brunavarnir sérstak-
lega.
í forystugrein Morgunblaðs-
ins fyrir skömmu var athygli
vakin á því að skóla- og mennta-
mál hafa öðlazt aukið mikilvægi
í almennum umræðum. Fólk
gerir sér betur grein fyrir því
en áður hvað mikið er í húfi
vegna farsældar barna þeirra í
framtíðinni, að vel takist til í
skólamálum. Þessar auknu kröf-
ur snúa ekki einungis að innra
starfí skólanna heldur og ekki
síður að húsnæði skólanna, bún-
aði þeirra, kennslugögnum og
ekki sízt að skólarnir verði ekki
brunagildrur. Það er nauðsyn-
legt, að forráðamenn sveitarfé-
laganna geri sér skýra grein
fyrir því, að nýjum og stóraukn-
um kröfum er beint til þeirra í
þessum málaflokki.
Það er ekki ólíklegt að marg-
vísleg málefni skólanna verði
eitt helzta umræðuefni sveitar-
stjórnarkosninga að þremur ár-
um liðnum. Þetta blasir við.
Þess vegna má búast við því, að
þeir stjórnmálaflokkar, sem full-
trúa eiga í sveitarstjórnum leggi
vaxandi áherzlu á nýja stefnu-
mótun á þessu sviði. Gangi það
eftir er það af hinu góða. I því
sambandi vill Morgunblaðið ít-
reka enn þá skoðun, sem blaðið
hefur áður sett fram, að vel
komi til greina, að skipta út-
svarsgreiðslum, þannig að hluti
þeirra gangi til skólanna sér-
staklega og að það geti verið
ákvörðunarefni íbúanna sjálfra í
almennri atkvæðagreiðslu,
hvort það útsvar eigi að hækka,
ef nauðsynlegt er að leggja fram
verulega aukið fjármagn í skóla-
starfið. Um leið og sveitar-
stjórnarmenn horfast í augu við
auknar kröfur er ekki óeðlilegt
að foreldrar og aðrir skattgreið-
sem Brunamálastofnun hefur unnið að um ástand skóla á þessum málum í viðunandi horf. endur taki einnig á sig aukna Foreldrar barna og unglinga ábyrgð.

Sumarkvöld í Fossvogi
HELGI spjall r uiciii ue.ygii ciiicu öiuai fjötruð við jörð, án vængja líkt og fugl sem fjaðravana finnur ekkert viðnám vinds og himins, veröld þeirra er jörðin og hún er einnig eina veröld þín,
samt kallar hann til sín þá mold sem rís af dufti dauðans, ber þinn draum til flugs sá himinn sem í huga þínum býr og heldur inní fjarlæg lönd með fjaðrasúg í fylgd með sér
en það er eins og vænglaus vindur fari vegalausar greinar sárum gómum, stingi sig einatt á hvössum nálum, heimtar jörðin sitt,
samt flögra þúsund fuglar eins og stjörnur við fannhvítt hjarta þitt. M.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 3. júlí
TVÆR athyglisverðar
bækur hafa komið út
erlendis að undanförnu
' en þær fjalla báðar um
heimsþekkta menn
sem komu til íslands á
sínum tíma. Önnur
þessara bóka er ævi-
saga Arthurs Koestlers, The Homeless
Mind, og er eftir David Cesarani sem er há-
skólakennari og sérfræðingur í gyðingleg-
um fræðum. Hann minnist á Islandsferð
Koestlers en hann kom hingað til að fylgj-
ast með skákeinvígi Fischers og Spasskys
og ritaði greinar sínar í Sunday Times. Ein-
vígi þetta er ein mesta landkynning sem um
getur og þeim ógleymanleg sem iylgdust
með því, enda einstætt að öllu leyti. Þá gaf
Jóhann Þ. Jónsson, nú nýlátinn, út tímaritið
Skák og var það selt eftir hverja einvígis-
skák og vakti verulega athygli.
í þessi hefti skrifuðu meðal annarra
skáld sem fylgdust með leiknum, þannig
segir Hannes Pétursson í sinni grein:
„Mannshugurinn frjáls bak við settar regl-
ur. Ætti það ekki að vera aðalsmerki þjóð-
skipulaganna, hvaða nafni sem þau nefn-
ast? Mennirnir á skákborði heimsins, hinir
lifandi menn sem um aldir hafa verið færð-
ir til eftir óljósum reglum og stundumn í
myrkri, njóta því aðeins lífshamingju að
hlítt sé sömu leikreglum á þessu skákborði
og hugsun þeirra eigi sér ótöluleg tæki-
færi þrátt fyrir ytri skorður. Séu aftur á
móti engar settar reglur, þá er frelsinu
hætt, hinu sanna frelsi hugans, og upp-
flosnun og lausung boðið heim í þess stað.
I skáklist er mannshugurinn í senn bund-
inn og frjáls, farsællega bundinn og far-
sællega frjáls", en Indriði G. Þorsteinsson
segir í sinni grein: „Og þar sem þeir eru
loksins setztir við taflið, Spassky og
Fischer, þá mætast þar ekki fulltrúar
skákhefðar tveggja heimsálfa, heldur tvö
þjóðfélagskerfi. Annað þeirra leitar eftir
beztum árangri meðal fjöldans og þreifar
sig síðan áfram skipulega, fullt af ræktun-
arsjónarmiðum. Hitt kerfið treystir á að
einstaklingurinn standi sig, og uppgötvar
kannski ekki snilling sinn fyrr en á ein-
hverjum ómerkilegum alþjóðaflugvelli,
svona um það bil sem hann er að leggja af
stað í þoranraun sem afgangurinn af heim-
inum stendur á öndinni út af. Jafnvel að
bregði fyrir óánægju yfir að mannskratt-
inn skuli ekki vera farinn af stað, og hvað
hann sé að hugsa landi sínu til skammar
og armæðu. Auðvitað hugsa ameríkumenn
ekki út í það, að þeir eiga ekkert í snilld
þessa manns, hafa ekkert gert til að örva
hana, og létu sig engu varða þótt hann
þyrfti að heyja einvígi sitt á sokkaleistun-
um. Samt mundi sigursæl keppni svona
manns koma milljónum til að trúa því að
enn einu sinni hafi snilli einstaklingsins
sannað ágæti sitt.“ Svava Jakobsdóttir
segir m.a í sinni grein: „I goðsögu nútím-
ans er allur heimurinn skákborð og taflið
svo mikið féndatafl, að hvorugur guðinn
má breyta stöðu sinni án þess að spáð sé
ragnarökum. Taflið sem tákn friðar og
sáttfýsi hefur snúizt upp í andhverfu sína.“
Guðmundur Daníelsson segir í sinni grein:
„I skáldlistinni er þessu öðruvísi farið.
Margsinnis hef ég í hégómagirni minni og
stærilæti óskað þess, að ég gæti skorað á
einhvern heimsmeistara eða þó ekki væri
annað en Islandsmeistara í skáklist og
sigrað hann. „Dórnara" vantar ekki, en
mælikvarðinn er ekki til. Dómararnir hafa
ekkert við að styðjast annað en sinn eigin
smekk, sem er umdeilanlegur og alla tíð
háður „veðrum og vindum" þeirrar tíðar,
sem umlykur okkur.“ Jóhann Hjálmarsson
segir í sinni grein: „I bókmenntum gegnir
tafl veigamiklu hlutverki vegna þess að
það speglar lífið sjálft. Manntafl heitir það
á íslenzku. Tafl er íþrótt andans, í því
reynir í senn á kunnáttu og hugkvæmni.
Menn eru líka skáld í tafli, reikningslistin
ein nægir ekki til sigurs. Áhættan, hinn
djarflegi leikur, getur einmitt fært sigur-
inn.“ Thor Vilhjálmsson segir í grein sinni
List eða íþrótt: „I hugann kemur mynd af
tveim öðrum mönnum sem dönsuðu bróð-
urlega á tunglinu og virtust þurfa að beita
átaki til þess að ná aftur niður á jörðina
undir fótum sér, mánagrund. Er nokkuð
dularfullt á sveimi í þessum skákvirkjuðu
hugum?
Að tefla eins og Mozart, sagði einhver.
Háleit list, sagði annar. Fegurðin".
„Kóngurinn á sjaldnast neinn þátt í sigri,“
segir Jökull Jakobsson, „á hinn bóginn er
hann alltaf miðpunkturinn í ósigri. En þó
svo hann skorti alla þá vígfimi og leikni sem
prýða liðsmenn hans og drottningu, þó hann
kunni ekki að lyfta sverði, þá ber hann í
sjálfum sér þann auð sem allt veltur á, hann
er sjálf sálin, skáldskapurinn innst í öllum
hræringum taflsins. Hann gengur fram í
einmana tign, síðastur allra og honum er
ekki einu sinni sýnd sú miskunn að fá að
deyja þó hann sé sigraður: hann stendur
eftir“. Og loks endar blaðamaður Morgun-
blaðsins á staðnum sína grein með þessum
orðum: „Og enn er teflt um örlög okkar. Við
skulum vona að það tafl fari vel, þó að veð-
urguðimir hafi verið okkur harla andsnúnir
þennan eftirminnilega júlímánuð, sem nú er
liðinn. En Bobby Fischer tók því öllu vel.
Fyrir skömmu leit hann út um gluggann hjá
sér, virti fyrir sér regnið og drungann og
sagði: „Mér geðjast vel að íslandi. Næst
ætla ég að koma hingað að sumarlagi.“
Og allri þessari veizlu, eða Veizlu aldar-
innar, stjómaði Guðmundur G. Þórarinsson
forseti Skáksambandsins af festu og bjart-
sýni.
m^mmmmmm kaflinn um ís-
íslandsferðin landsferð Koestlers í
fyrmefndri bók er
svohljóðandi:
„Koestler var þá farinn eina ferðina enn, í
þetta skiptið til Reykjavíkur til að fylgjast
með skákeinvígi Fischers og Spasskys, til
Danmerkur þar sem hann kom að gerð
kvikmyndar með Holger Hyden og til Edin-
borgar og Amsterdam til að flytja fyrir-
lestra á ráðstefnum. Ferðin til íslands, sem
farin var á vegum Sunday Times, reyndist
hálfgerður skrípaleikur því Fischer mætti
tíu dögum of seint til leiks en þá þurftu
Koestler og flestir blaðamennirnir að fara
að búa sig til brottfarar. Engu að síður
skrifaði hann tvær lengri greinar fyrir blað-
ið. Hin fýrri, sem fjallaði um sögu skáklist-
arinnar, var byggð á rannsóknum sem hann
hafði gert nokkmm mánuðum áður. í seinni
greininni, sem einnig lýsti aðstæðum í
Reykjavík, bar hann skákmeistarana tvo
saman og sagði frá fyrstu dögum einvígis-
ins. Venju samkvæmt var undirtónninn í
senn pólitískur og frumspekilegur. Koestler
hélt því fram að geta skákmanna til að ná
utan um þann nánast ótölulega fjölda leikja
sem byðist í hverri skák gæfi til kynna að
„mannshugurinn búi yfir gríðarmikilli,
ónýttri getu, jafnvel mörgum sinnum öflugri
en við nýtum í hversdagslegu lífi voru“.
Hugsun Koestlers var sú að unnt yrði að
breyta siðmenningunni og raunar færa
mannkynið upp á æðra tilverustig ef tækist
að virkja þessa ónýttu orkulind.
David Pryce-Jones, sem þekkt hafði
Koestler í mörg ár og bjó ekki langt frá
honum, hitti hann óvænt á leiðinni til ís-
lands en þangað hélt hann einnig til að
fylgjast með einvíginu. Þar sem engar
skákir voru tefldar, höfðu þeir ekkert að
skrifa um og voru mikið saman. Pryce-Jo-
nes skrifaði síðar skemmtilega og upp-
lýsandi grein um veru þeirra á Islandi.
Hann rifjaði upp að þegar hann rakst fyrst
á Koestler hefði hann verið kvikur og loð-
inn og minnt sig á „otur... snyrtilegur og
feldurinn í óaðfinnanlegu ásigkomulagi."
Koestler virtist þekkja alla lykilmennina í
skipulagsnefnd einvígisins og bjó jafnan yf-
ir trúnaðanipplýsingum, sem hann miðlaði
purkunarlaust til annarra og hafði gaman
af. Blaðamenn og skáksérfræðingar leituðu
eftir áhti hans: honum leið vel í hvers kyns
félagsskap. Hann var einungis andvígur
sovézka sendiherranum og fylgdarliði
Spasskys. Pryce-Jones tók einnig fram að
hann hefði gefið konunum á staðnum hýrt
auga og að hann hefði ekki tekið áhuga
þeirra á honum af fálæti.
(Arthur Koestler - The Homeless Mind
eftir David Cesarani/bls. 517.)
Baráttan
við gnðinn
sem brást
KOESTLER VAR
einn þekktasti and-
stæðingur
heimskommúnism-
ans um og eftir
heimsstyrjöldina síð-
ari. Hann hafði haft samúð með kommún-
istum og tók m.a. þátt í Spánarstyrjöldinni
þar sem hann var á vegum lýðveldissinna
svonefndra, en sneri við vinstri mönnum
bakinu og gerðist öflugur andstæðingur
marxista. Hann var ungverskur að upp-
runa, fæddur 1905 en bjó lengst af í Bret-
landi, eða frá 1940, sama ár kom þar út
þekktasta ritverk hans, Myrkur um miðjan
dag, sem Jón Eyþórsson þýddi á íslenzku
og kom út hér á landi 1947. Bókin hafði
gríðarleg áhrif og vafamál hvort nokkurt
skáldverk var kommúnismanum jafn
skeinuhætt og þessi skáldsaga Koestlers
sem fjallar um Moskvu-réttarhöldin 1936-
38. Hann var í forystusveit andkommúnista
á þessum árum og beindi spjótum sínum
óspart að guðinum sem brást. í seinni rit-
verkum hneigðist Koestler til dulhyggju og
fléttaði hana inn í þjóðfélagsleg og mannúð-
leg markmið sín.
Enginn vafi er á því að Myrkur um miðj-
an dag og skrif Koestlers um heimskomm-
únismann mörkuðu djúp spor hér á landi,
ekki síður en annars staðar.
Myrkur um
miðjan dag
KOESTLER RITAÐI
einnig ýmislegt um
gyðinga og gyðing-
dóm, enda átti hann
til þeirra að telja og
lenti í hörkuritdeilum vegna afstöðu sinnar
sem var m.a. fólgin í því að annaðhvort yrðu
gyðingar að sætta sig við samruna við þá
sem þeir bjuggu með og hafna gyðingdómi
eða flytjast ella til ísrael og rækta þar gyð-
ingdóm sinn til fulls. Allt annað væri falsk-
ur tónn. Af þessum sökum lenti hann í rit-
deilum við þjóðfélagsheimspekinginn Isai-
ah Berlin og er frá þeim sagt í nýrri ævi-
sögu Berlins eftir Michael Ignatieff. Berlin
er vafalaust einn helsti félagsheimspeking-
ur okkar daga, kallaður fjölhyggjumaður
meðan Frelsið kom út, og reyndi að þræða
hið vandrataða einstigi milli ríkisafskipta
og einstaklingshyggju og hafði áhrif í þeim
efnum, einnig hér á landi, þótt skrif hans
um rússneska rithöfiinda, Turgenéf, Tol-
stoy, Pastemak og Önnu Akhmatovu, hafi
verið brýnust um þær mundir, en tvö hin
síðastnefndu hitti hann á þriðja áratugnum.
Upp úr því var reynt að þegja Pastemak í
hel og um þá tilraun hefur verið sagt að
skáldið hafí verið eins og fólkið í Pompei,
grafinn í ösku í miðri setningu.
Við fyrstu kynni gerði Berlin sér grein
fyrir því að Pasternak hafði lítinn sem eng-
an áhuga á að rækta sinn gyðinglega upp-
runa og hélt þá hinu sama fram og Koestler
síðar, að gyðingar ættu að falla inn í það
menningarsamfélag sem fóstraði þá og
verða hluti af því. Hann lagði þá mikla
áherzlu á sína kristnu trú. Samt var aug-
ljóst að hann átti í innri baráttu vegna tog-
streitu milli upprunans og umhverfisins en
hún varð að engu með tímanum og leystist í
snilldarverkinu um Doktor Zhivago.
Koestler aftur á móti fann ekki þá sáttaleið
milli gena og umhverfis sem leysti persónu-
vandamál Pasternaks.
Áður en lengra er haldið má geta þess að
miklar deilur hafa orðið um bók Cesaranis
um Koestlers enda talið af sumum að ýms-
ar fullyrðingar höfundar um viðfangsefni
sitt séu á veikum grunni byggðar og fram
settar af enn minni skilningi enda eigi höf-
undur harma að hefna vegna gyðinglegs
uppruna síns og marxísks umhverfis í
æsku. Um þetta skal ekkert sagt, heldur
litið á þá bók sem aflaði Koestler heims-
frægðar, skáldsöguna Myrkur um miðjan
dag.
I upphafi Þriðju yfirheyrslu er m.a. kom-
izt svo að orði: „Sá misskilningur slæddist
inn í kenningar sósíalista, að sjálfsvitund al-
múgans færi jafnt og þétt vaxandi. Af þessu
leiddi ráðaleysi þeirra, áður en síðasta
dingulsveifla sögunnar hófst, - hin hug-
sjónalega sjálfhelda þjóðanna. Við héldum,
að það myndi verða auðhlaupaverk, sem
reikna mætti í árum, að laga viðhorf almúg-
ans til umheimsins eftir breyttum aðstæð-
um. í þess stað hefði legið nær, samkvæmt
allri sögulegri reynslu, að reikna það í öld-
um. Því fer fjarri að þjóðir Evrópu hafi enn
fengið ráðrúm til að melta, í andlegum
skilningi, afleiðingar eimvélarinnar.“
Og ennfremur segir í sögunni:
„Flokkurinn neitaði frjálsum vilja ein-
stakhngsins - og krafðist jafnframt sjálfs-
fórnar hans af frjálsum vilja. Flokkurinn
neitaði hæfni einstakhngsins til að velja um
tvo kosti - og krafðist þess jafnframt, að
hann skyldi jafnan velja hinn rétta kostinn.
Flokkurinn neitaði getu einstaklingsins til
að greina milli góðs og ills - og talaði jafn-
framt hástöfum um sekt og sviksemi. Ein-
stakUngurinn var bundinn efnahagslegum
forlögum, hann var hjól í sigurverki, sem
dregið hafði verið upp fyrir alla eilífð og
ekki var unnt að stöðva eða hafa áhrif á -
og Flokkurinn krafðist þess, að hjólið gerði
uppreist gegn sigurverkinu og breytti
gangi þess. Einhvers staðar var villa í þess-
um reikningi. LQdngin varð ekki leyst.“
„En hvar var
fyrirheitna
landið?“
OG SÖGUNNI LÝK-
ur með þessum orð-
um:
„Var í raun og
veru nokkurt sUkt
takmark til íyrir hið
ráfandi mannkyn? Það var spumingin, sem
hann hefði gjarnan þegið svar við, áður en
það var um seinan. Móses hafði ekki heldur
fengið að stíga fæti inn í fyrirheitna landið.
En hann hafði fengið að sjá það blasa við
sér ofan af fjallinu. Þannig var auðvelt
manni að deyja, er sjálft takmark hans
blasti í sjón og reynd við honum. Hann,
Nicolas Salmanovitch Rubashov, hafði ekki
verið leiddur upp á neitt slíkt fjall. Hvert
sem hann beindi auganu, var ekki annað en
auðn og svartnætti að sjá.
Hljóðlaust högg féll aftan á hnakka hans.
Hann hafði búizt við því lengi, en samt kom
það honum á óvart. Hann fann hálfundr-
andi að hnén urðu máttlaus og bolurinn
vatzt í hálfhring. Gæti sómt sér á leiksviði,
hugsaði hann um leið og hann féll, en samt
finn ég ekkert til. Hann lá í hnipri á gólfinu
með vangann á kaldri steinhellunni. Það
varð koldimmt. Hann barst á vaggandi bár-
um eftir náttsvörtum haffleti. Minningar
bylgjuðust um hann eins og þokurákir á
lygnu vatni. Uti fyrir var einhver að berja á
anddyrið. Hann dreymdi, að þeir væru
komnir til að handtaka hann. En í hvaða
landi var hann?
Hann reyndi eftir mætti að smeygja
handleggnum í ermina á morgunsloppnum.
En af hverjum var litprentaða andlits-
myndin, sem hékk yfir rúminu og horfði á
hann?
Var það NR.EINN eða var það hinn? -
Var það sá með háðsbrosið eða hinn með
glergljáu augun?
Einhver skuggaleg vera beygði sig yfir
hann. Hann fann nýjan leðurþef af skamm-
byssubeltinu. En hvaða skjaldarmerki hafði
veran á ermunum og axlarskúfinum? og í
hvers nafni hóf hún upp svarta skamm-
byssuhlaupið?
Annað, roknahvellt högg féll á eyra hans.
Svo varð allt hljótt. Aftur kom hafið niðandi
úr fjarska. Ein bylgjan hóf hann mjúklega
á loft. Hún kom úr órafjarlægð og brunaði
óstöðvandi áfram, - borin á herðum eilífð-
arinnar."
Fyrirheitna landið, það var aldrei í aug-
sýn, hann hafði ekki einu sinni fengið að sjá
það eins og „egyptinn" Móses sem varð
leiðtogi gyðinga samkvæmt uppruna sínum
eins og Jonathan Kirsch fjallar um í nýrri
ævisögu Móses. Fyrirheitna land Stóra
bróður var myrkur, skothvellur.
Dauði.
mmmmmmm í bréfasafni
Churchill Churchill-hjónanna,
Speaking for
Themselves, sem rit-
stýrt er af dóttur þeirra, Mary Soams, er
þetta frábæra bréf sem Clementine, eigin-
kona Sir Winstons, sendi manni sínum 27.
júní 1940, og mætti það verða mörgum
Morgunblaðið/Jim Smart
stjórnendum til ábendingar - og íhugunar:
27. júní 1940.
Ástin mín. Ég vona að þú fyrirgefir mér
að ég skuli segja þér frá nokkru sem ég tel
að þú þurfir að vita.
Éinn mannanna í fylgdarliði þínu (trygg-
ur vinur) hefur komið að máli við mig og
sagt mér að hætta sé á því að félagar þínir
og undirmenn tald almennt að kunna illa
við þig vegna grófrar kaldhæðni þinnar og
yfirgangs. - Svo virðist sem persónulegir
aðstoðarmenn þínir hafi komið sér saman
um að haga sér eins og skólastrákar og
„taka því sem yfir þá kann að koma“ og
yppti síðan öxlum þegar þeir sleppa úr ná-
vist þinni. - Þegar hærra er komið (t.a.m á
fundi) er sagt að þú sért svo hrokafullur að
nú um stundir komi engar hugmyndir fram,
hvorki góðar né slæmar. Ég varð undrandi
mjög og áhyggjufull vegna þess að á öllum
þessum árum hef ég átt því að venjast að
allir þeir sem vinna með þér eða undir þinni
stjórn hafi á þér miklar mætur. - Þetta
sagði ég og var þá sagt „Vafalaust er það
álagið".
Elsku Winston - ég verð að játa að ég hef
tekið eftir því að framkoma þín hefur
versnað; og þú ert ekki jafn alúðlegur og
áður. Þitt hlutverk er að gefa Skipanir og ef
þeim er klúðrað getur þú rekið hvem sem
er og alla - nema Erkibiskupinn af Kant-
araborg og forseta þingsins. - Þar sem þér
hefur verið falið þetta gríðarmikla vald
verður framkoma þín að einkennast, svo
sem frekast er kostur, af kurteisi, góðvild
og olympískri yfirvegun. - Þú varst vanur
að vitna til orðanna: On ne régne sur les
ámes que par le calme. - Ég fæ ekki þolað
að þeir sem vinna bæði fyrir Þjóðina og þig
skuli ekki elska þig, dá og virða. - Aukin-
heldur munt þú ekki ná mestum árangri
með því að vera uppstökkur og dónalegur.
Slík framkoma mun geta af sér annaðhvort
andúð eða þrælslund - (Uppreisn á stríðs-
tímum er vitanlega óhugsandi!) Bezti, fyrir-
gefðu þinni elskandi, trúu og umhyggju-
sömu
Clemmie.“
Það er vitur kona sem skrifar manni sín-
um slíkt bréf, stór í sniðum og snjall ráð-
gjafi.
Engin Bergþóra, engin Hallgerður!
Aukinheldur munt
þú ekki ná mest-
um árangri með
því að vera upp-
stökkur og dóna-
legur. Slík fram-
koma mun geta af
sér annaðhvort
andúð eða
þrælslund.