Morgunblaðið - 06.07.1999, Síða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
••
Kúrdar hefna dauðadóms yfír Ocalan
með sprengjutilræðum
14 særðust í
sjálfsmorðsárás
Leiðtogar PKK hóta ofbeldi ef
dómnum verður framfylgt
Istanbúl. AFP, AP, Reuters.
FJÓRTÁN manns særðust er ung
kúrdísk kona gerði sjálfsmorðsárás
á lögreglustöð í borginni Adana í
suðurhluta Tyrklands í gær. Tyrk-
nesk stjórnvöld telja víst að árásin
hafi verið gerð í hefndarskyni
vegna dauðadóms yfir Kúrdaleið-
toganum Abdullah Öcalan, sem
kveðinn var upp í síðustu viku.
Konan, sem var Kúrdi og aðeins
19 ára gömul, hafði fest fjórar
sprengjur á líkama sinn og lést
samstundis er hún kveikti í þeim í
anddyri lögreglustöðvarinnar.
Anatohá-fréttastofan skýrði frá því
að lögregluforingi, sjö lögreglu-
menn og sex óbreyttir borgarar
hefðu særst í árásinni, en að eng-
inn þeirra væri í lífshættu. Vitni
sögðust hafa séð vitorðsmann kon-
unnar slasast í sprengingunni og
flýja af vettvangi. Lögregla hand-
tók þrjá menn, sem þóttu sýna
grunsamlega hegðun, eftir árásina.
Einn lést í sprengingu
í Istanbúl á sunnudag
Tyrknesk stjórnvöld sökuðu í
gær Verkamannaflokk Kúrda
(PKK) um að bera ábyrgð á
sprengingu sem varð einum manni
að bana í Istanbúl á sunnudags-
kvöld. Sprengju hafði verið komið
íyrir í ruslatunnu í fjölmennum al-
menningsgarði í útjaðri borgarinn-
ar og að minnsta kosti 25 manns
særðust er hún sprakk. Önnur
sprengja fannst í gær á bar í mið-
borginni, en sprengjusérfræðingar
lögreglunnar náðu að aftengja
hana. Erol Cakir, borgarstjóri Ist-
anbúl, sagði í gær að markmið
PKK virtist vera að skaða almenna
borgara, og að borgarbúar þyrftu
að vera á verði gagnvart hryðju-
verkum PKK.
PKK lýsti í gær yfir ábyrgð á
skotárás í bænum Elazig sl.
fimmtudag, þar sem fjórir létust.
Tyrkneska lögreglan hefur liðs-
menn hreyfingarinnar einnig grun-
aða um að hafa skotið lögreglu-
mann til bana í borginni Van í síð-
ustu viku.
Leiðtogar PKK hvöttu liðsmenn
hreyfingarinnar til að bregðast
ekki við dauðadómnum yfir Öcalan
með hryðjuverkum, en hótuðu að
ofbeldisverk yrðu unnin um allt
Tyrkland, yrði dómnum framfylgt.
Sprengingin á sunnudag var sú
fyrsta í Istanbúl eftir að dómurinn
féll, en hreyftngin stóð fyrir
sprengjuherferð í borginni eftir að
Ócalan var fluttur til Tyrklands í
febrúar síðastliðnum.
Suharto kærir Time
Jakarta. Reuters.
LÖGMENN Suhartos, fyrrverandi
forseta Indónesíu, höfðuðu í gær
mál á hendur fréttablaðinu Time
vegna greinar sem birtist í blaðinu
þar sem því var haldið fram að Su-
harto hefði rakað saman eignum að
verðmæti fimmtán millarða dollara,
um eitt þúsund milljarða ísl. króna,
meðan á þrjátíu og tveggja ára
valdatíma hans í Indónesíu stóð.
Telur Suharto Time hafa skaðað
mannorð sitt og fer fram á skaða-
bætur frá blaðinu.
Suharto sagði í gær að greinin í
Time væri ekki aðeins brot á honum
heldur glæpur gegn indónesísku
þjóðinni allri. „Fréttin í Time er
lögbrot. Með henni er gerð tilraun
til að skaða mannorð mitt og jafn-
framt er hafin ófrægingarherferð
sem ekki snýr aðeins að mér heldur
einnig gervöllum íbúum Indónesíu,"
sagði Suharto.
Juan Tampubolon, lögmaður Su-
hartos, sagði að farið væri fram á
skaðabætur sem næmu þrefaldri
þeirri upphæð sem Time sagði Su-
harto hafa stungið í eigin vasa.
„Verði orðið við kröfum okkar um
skaðabætur mun ég láta þá peninga í
sjóð sem nota skal til að auka velferð
Indónesa með því að beijast gegn fá-
tækt í landinu," sagði Suharto.
Opinber rannsókn fer nú fram í
Indónesíu á fjármálum Suhartos í
kjölfar þess að bomar voru fram
ásakanir um að forsetinn fyrrver-
andi, sem neyddist til að segja af
sér í fyrra eftir stjórnarkreppu og
götuóeirðir, hefði flutt í eigin vasa
gífurlegar fjárhæðir. Suharto hefur
hins vegar neitað öllum ásökunum.
AP
N ánara
samband
grannríkja
BORÍS Jeltsín og Leoníd Kuchma,
forsetar Rússlands og Úkraínu,
áttu óformlegan fund sin í milli sl.
sunnudag og eyddu deginum m.a. í
veiðiskap á sveitasetri forseta Rúss-
lands rétt fyrir utan Moskvu. Fundi
þjóðarleiðtoganna var ætlað að
„blása nýju lífi í samband ríkj-
anna,“ að sögn talsmanna Jeltsíns.
Þá tilkynnti Sergei Stepashin, for-
sætisráðherra Rússlands, í gær að
samningur um nánara ríkjasam-
band Rússlands og Hvíta-Rússlands,
sem Aleksander Lúkashenkó for-
seti Hvíta-Rússlands hefur lengi
beðið, verði tilbúið innan mánaðar.
Sagði Stepashin að Jeltsin forseti
hafi beðið sig um að taka málið
föstum tökum.
Opnum
Balkanskaga
Reuters.
ÍBÚAR Novi Sad svala sér í Dóná í sumarhitunum en í bakgrunni
má sjá brú er sprengd var í loftárásunum á Serbíu.
Eftir George Soros
The Project Syndicate.
SLOBODAN Milosevic Júgóslavíu-
forseti hefur látið í minni pokann
íyrir hinum hernaðarlega mætti
NATO og við getum andað léttar.
Til að réttlæta aðgerðir okkar
verðum við hins vegar að tryggja
að framtíðin verði betri, ekki ein-
ungis fyrir íbúa Kosovo heldur alla
þá er byggja þetta svæði, þar með
talda þá er búa í þeim hluta þar
sem Milosevic ræður enn ríkjum.
Við getum ekki haldið áfram að
bregðast við vandræðum er þau
blossa upp á Balkanskaga, ekki síst
þar sem aðgerðir okkar geta haft
ófyrirsjáanlegar og óæskilegar af-
leiðingar. Við verðum að halda
fram jákvæðri og uppbyggilegri
sýn, þeirri sýn sem myndað hefur
Evrópusambandið.
Það er ekki hægt að endurreisa
Balkanskaga á grundvelli þjóðrík-
isins. Reynslan sýnir að tilraunir til
að koma á þjóðemislegri einsleitni
geta leitt til ólíðanlegra grimmdar-
verka, mannlegrar þjáningar og
eyðileggingar. Slíkt væri að auki
ekki praktískt. Fjórðungur íbúa
Júgóslavíu er ekki Serbar, jafnvel
þegar búið er að skilja Kosovo frá.
Eina leiðin að friði og velmegun er
að koma á opnu samfélagi, þar sem
ríkið gegnir ekki jafnríku hlutverki
og landamæri skipta minna máli.
Það er sú leið sem Evrópusam-
bandið hefur valið sér.
Hugmyndin að hinu opna samfé-
lagi var fyrst sett fram af Henry
Bergson í bókinni „Les Deux
Sources de la morale et de la
religion“ (Tvær uppsprettur trúar-
bragða og siðferðis) árið 1932.
Hann gerði greinarmun á hug-
myndum þjóðflokka um siðferði og
almennri hugmynd um siðferði.
Fyrri útgáfuna taldi hann geta af
sér lokað samfélag, þá síðari opið
samfélag. Karl Popper þróaði
þessa hugmynd áfram í hinu fræga
riti sínu „The Open Society and its
Enemies" (Opna samfélagið og
óvinir þess), þar sem hann sýndi
fram á að opna samfélaginu stafaði
einnig ógn af almennum hugmynd-
um, ef þær gerðu tilkall til þess að
hafa einokun á sannleikanum. Það
er hins vegar einfaldast að skOja
vandamál svæðisins út frá fram-
setningu Bergsons. I Júgóslavíu-
stríðunum höfum við séð baráttu á
milli þjóðlegra og borgaralegra
hugmynda um ríkisborgararétt.
Hin borgaralega hugmynd varð
undir í Júgóslavíu og Júgóslavía
leystist upp. Borgaralega hug-
myndin hélt hins vegar velli í Vest-
ur-Evrópu og er samruni Evrópu í
algjörri andstöðu við upplausn Jú-
góslavíu. Evrópusambandið verður
nú að breiða vemdarvæng sinn yfir
svæðið.
Líta verður á Balkanskaga í
stærra samhengi en fyrrverandi
Júgóslavíu eingöngu þar sem brotin
egg verða eklri bætt. Taka verður
Albaníu og Búlgaríu með í reikn-
inginn og einnig verður að gefa
Rúmeníu og Moldóvu kost á að vera
með. Við megum ekki endurtaka
mistökin frá Bosníu. Uppbygging
Bosníu komst aldrei á flug þar sem
svæðið er of lítið og fulltrúar hinna
mismunandi stjómsýslustiga, allt
frá sambandsstjóminni til sveitar-
stjóma, vildu komast með sína ekki
alveg hreinu putta í spilið.
í þetta skipti verða afskipti okk-
ar að ná til svæðisins í heild.
Stjórnmálamenn hafa ríkan skiln-
ing á þessu. Stöðugleikasáttmálinn
fyrir Suðaustur-Evrópu, er undir-
ritaður var í Köln þann 10. júní sl.,
er tilvalinn byrjunarreitur. I sátt-
málanum er gert ráð fyrir að þrem-
ur vinnuhópum verði komið á lagg-
irnar. Sá fyrsti sér um lýðræðis-
þróun og mannréttindi. Annar um
efnahagslega uppbyggingu, þróun
og samvinnu og sá þriðji um örygg-
ismál. Þarna er kominn rammi er
verður að fylla. Innihaldið mætti
byggja á hugmyndum er settar
vom fram af Center for European
Policy Studies (CEPS) í Brussel.
Áætlunin gmndvallast á fjómm
samtengdum skrefum.
1. Evrópusambandið tekur við
tollgæslu í þátttökuríkjunum.
2. ESB bætir þátttökuríkjunum
tekjutap vegna þessa með fram-
lögum af hinum sameiginlegu fjár-
lögum ESB. Sá styrkur myndi
nema um fimm milljörðum evra
árlega, sem samrýmist vel Europe
2000, hinum sameiginlegu fjárlög-
um er nýlega voru samþykkt í
Berlín.
3. Hægt er að miða við að framlag-
ið nemi hugsanlegu tekjutapi frem-
ur en raunverulegu. Framlög yrðu
hins vegar tengd frammistöðu. Þar
með myndi til dæmis Serbía verða
að halda kosningar undir umsjón
ÖSE til að eiga kost á framlagi.
Þetta væri líklegra til að koma
Milosevic frá völdum heldur en
sprengjuárásirnar.
4. Með fjárhagslegum stuðningi
ESB myndu ríkin taka upp evruna
sem sameiginlegan gjaldmiðil
(hugsanlega mætti nota þýska
markið þar til evran er komin í
gagnið). í Búlgaríu er þegar starf-
rækt myntráð, er byggist á mark-
inu, með góðum árangri. Önnur
ríki myndu ekki einu sinni þurfa að
koma á myntráði.
Þetta femt myndi til að byrja
Við verðum að
halda fram já-
kvæðri og upp-
byggilegri sýn,
þeirri sýn sem
myndað hefur
Evrópusambandið.
með skapa fríverslunarsvæði, svip-
að að stærð og Benelux-ríkin. Um
leið og ESB teldi sig vera búið að
ná tökum á tollgæslu á svæðinu
yrði því veitt aðild að hinum sam-
eiginlega markaði. Hugsanlega
mættu vera einhverjar takmarkan-
ir á viðskiptum með landbúnaðar-
afurðir, sem eru uppistaða fram-
leiðslu á svæðinu, en ESB yrði að
sýna örlæti í þeim efnum til að
áætlunin næði fram að ganga.
Frekari aðgerða væri þörf: veita
yrði lán til endurskipulagningar og
fjárfestinga; tæknilega aðstoð við
að byggja upp réttarríki og styðja
yrði við bakið á menntun, þjálfun
stjórnenda, frjálsri fjölmiðlun og
hinu borgaralega samfélagi. Þarf-
irnar eru þekktar og Open Society-
stofnanir mínar em þegar virkar á
svæðinu. Það eru hins vegar hinn
fyrrnefndu fjögur skref, sem varða
leiðina að bættri framtíð. íbúar
svæðisins binda vonir við árangur.
Tollgæsla skilur ekki einungis
ríki að, hún býður einnig heim
spillingu og afskiptum. Með því að
fella niður tollgjöld gætu stjórn-
völd ekki lengur haft afskipti af
efnahagslegri þróun. Þau yrðu að
keppa um fjárfestingar í stað þess
að torvelda þær líkt og nú er raun-
in. Hið upphaflega framlag ESB
yrði margfaldað með fjárfestingum
einkaaðila. Það var það sem gerði
Marshall-áætlunina jafn árangurs-
ríka og raun bar vitni.
Þessi áætlun um opið samfélag í
Suðaustur-Evrópu yrði kostnaðar-
söm fyrir ESB-ríkin. Upphæðirnar
em hins vegar ekki háar þar sem
svæðið í heild er minna, efnahags-
lega séð, en Holland. Kostnaðurinn
er ekki mikill í samanburði við
hernaðarlegar aðgerðir og neyðar-
aðstoð. Sé litið til hinna mannlegu
og pólitísku þátta stenst engin önn-
ur lausn samanburð. Ekki er hægt
að bera saman hina mannlegu og
pólitísku þætti.
Höfundur er forstjóri Soros Fund
Management og form&ður Open
Society-stofnunarinnar.