Morgunblaðið - 16.07.1999, Blaðsíða 14
14 FÖSTUDAGUR 16. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
-
F-
FRÉTTIR
maður leita styrktaraðila vegna leiðangursins á norðurpólinn.
I myrkri og fimbulkulda
á „þriðja pólinn“
Haraldur Örn Qlafsson og Ingþór Bjarna-
son, sem fyrir rúmu einu og hálfu ári
gengu á suðurskautið ásamt Qlafí Erni
Haraldssyni, ætla á næsta ári að ganga á
*
norðurpólinn. Þar með munu Islendingar
hafa náð syðsta, nyrsta og hæsta punkti
jarðar, „pólunum þremur“, á aðeins þrem-
ur árum. Helgi Þorsteinsson ræddi við
Harald og Ingþór, og við Qlaf, sem mun
aðstoða félaga sína frá Islandi.
FERÐIN á norðurpólinn verður
líklega enn erfíðari en suðurskauts-
gangan, kuldinn verður meiri og
mikið myrkur verður í upphafí leið-
angursins, ísinn erfíðari yfirferðar
og leiðangursmenn gætu þurft að
verjast ísbjömum.
Þremenningamir segja að hug-
myndin um að ganga á norðurpólinn
hafí kviknað strax eftir suður-
skautsleiðangurinn, í Patriot Hills-
búðunum. Þar segjast þeir hafa
komist í bækur sem fjölluðu um
norðurpólinn.
„Þetta eru aðstæður sem eru ein-
stakar á jörðinni. Við göngum á
rekís sem er á stöðugri hreyfingu.
Það er mikil áskomn að takast á við
þetta,“ segir Haraldur. „Það er
erfítt að bera þetta saman við suð-
urskautið en það er þó ljóst að
óvissan er meiri. Það er almennt
álitið í hópi fjallamanna að þetta sé
eitt erfíðasta verkefni sem menn
geti tekist á við.“
Vopnaðir til að verjast ísbjömum
Haraldur segir að reynslan sé sú
að þriðji hver leiðangur þurfí að fást
við ísbimi á einn eða annan hátt, og
í sumum tilvikum neyðast menn til
að skjóta þá í sjálfsvöm. Leiðang-
ursmenn verða enda vopnaðir í
ferðinni, og munu æfa sig í skotfimi
áður en lagt er af stað. „Við þurf-
um líka að koma upp viðvörunar-
kerfi á nóttinni," segir Ingþór. „Við
höfum sérstakan streng í kringum
tjaldið, og ef komið er við hann
kviknar á blysi. Vonandi hleypur þá
ísbjöminn í burtu, en ef ekki er það
að minnsta kosti aðvöran fyrir okk-
ur, og við eram þá tilbúnir með
byssur.“
Haraldur nefnir að í norskum
leiðangri árið 1990 hafí þurft að
skjóta ísbjörn í sjálfsvöm, og
einnig í breskum leiðangri árið
1995. „Algengara er þó að menn
sjái spor, eða nái að hrekja ísbirni í
burtu.“
Ingþór segir að refaspor hafí sést
mjög norðarlega í leiðöngram sem
þessum, einnig selir, og jafnframt
rækjur sem borist hafi upp á ísinn.
„Þetta er nokkuð ólíkt því sem var á
suðurskautinu, þar sem við sáum
engar lifandi verur alla leiðina."
Engar kaffíveitingar
á norðurpólnum
Ingþór bendir á að hvað varðar
mannabyggðir sé norðurpóllinn enn
eyðilegri. „A suðurpólnum var þó
stöð sem við komum að á leiðar-
enda. A norðurpólnum er engin
mannabyggð og engin kennileiti eða
nokkuð annað, við verðum bara að
treysta á GPS-staðsetningartækin.“
Ólafur segir að þeir séu þó í raun
fegnir því að aðstæðumar séu á
þennan veg. „Við viljum frekar
koma að pólnum eins og Peary [sem
fyrstur gekk á norðurpólinn] gerði,
óspilltum. Við tökum það fram yfir
að fá heitt kaffí og mótttökunefnd
eins og var á suðurskautinu, þótt
það hafí verið mjög yndislegt að
hitta það góða fólk sem þar var.“
A leiðinni munu leiðangursmenn
ganga á um tveggja metra þykkum
hafís, en viða era miklir ísraðningar
sem tefja fór, allt upp í tíu metra
háir. Annars staðar er þunnur ís og
vakir sem þarf að komast yfir. „Við
reynum fyrst að ganga framhjá
þeim, ef það gengur ekki getum við
jafnvel þurft að róa yfir þær,“ segir
Haraldur. „Þá bindum við sleðana
saman og notum skóflumar sem ár-
ar. Ef allt um þrýtur er ekki um
annað að ræða en að bíða, þá lokast
vökin vonandi aftur, eða nýtt lag af
ís frýs yfir hana.“
Haraldur segir að alltaf sé hætta
á því að menn detti ofan í vatn, með
fót í gegnum þunnan ís, eða fari
jafnvel í kaf. „Við fórum fyrst og
fremst varlega, og forðumst þunnan
ís. Ef þetta kemur fyrir munum við
náttúrlega hjálpa hvor öðrum að
komast upp úr, og verðum jafnvel
með ískróka til að hala okkur upp á
skörina aftur. Þegar þetta gerist
frýs allt í hvelli, þá verður að reisa
tjald og setja prímus í gang til að
menn geti þurrkað sig. Þetta myndi
valda mikilli töf, auk þess sem mikil
hætta er á að ofkælast og verða fyr-
ir kali.“
Búnaðurinn sérsniðinn
að aðstæðum
Búnaðurinn og maturinn sem
leiðangursmenn hafa með sér er í
grandvallaratriðum eins og sá sem
notaður var í suðurskautsleið-
angrinum. „Akveðnar breytingar
verður þó að gera, meðal annars
þurfum við nýja sleða, sem era
sterkbyggðari og þola betur hnjask-
ið á leiðinni yfir alla íshryggina og
íshrönglið,“ segir Haraldur.
Ingþór segir að skíðin þurfi jafn-
framt að vera nokkuð styttri til að
þau vinni betur í ísraðningunum, en
þó nógu löng til að þau dugi vel á
þunnum ís. Skinn verður undir skíð-
unum eins og í suðurskautleið-
angrinum.
„Við þurfum tjald sem er fljót-
legra að tjalda, því það gæti komið
til þess að við þyrftum að rífa það
mjög fljótt upp ef ísinn fer að
gliðna, og jafnframt er mikilvægt að
vera fljótir að tjalda í kuldanum,"
segir Ingþór.
Leiðangursmenn losna við að
bera ísaxir, mannbrodda og línu til
sprangubjörgunar, sem var nauð-
synlegt að hafa á suðurskautinu.
Lagt af stað í vetrarmyrkri
Þegar ferðin hefst, í byijun mars,
er mikill kuldi og myrkur á norður-
pólnum. Nauðsynlegt er að leggja
af stað tímanlega, því takmarkið
verður að nást í maí. „Þegar kemur
fram í júní fer að hlýna mjög mikið
og ísinn brotnar upp og verður
ógreiðfær og á endanum alveg
ófær,“ segir Haraldur. „Flugvélar
geta þá ekki lent þama á skíðum,
sem er mikilvægt fyrir okkur því
þannig ætlum við að komast heim.
Til marks um hvað ísinn brotnar
mikið upp má nefna að á haustin
era famar ferðir á ísbrjótum alla
leið á norðurpólinn."
Olafur bendir á að myrkrið í byrj-
un ferðarinnar geri tjaldlífið erfið-
ara. „Þegar sólskin er, eins og var á
suðurpólnum, verður tjaldið eins og
vermireitur. Með því að hafa það
lokað næst í það dálítill ylur frá sól-
inni. Vegna myrkursins verður hit-
inn að koma frá prímusum í meira
mæli. Erfiðara verður að þurrka
föt, sem er mjög mikilvægt atriði í
þessum ferðum.“
Óttast ekki skamm-
degisþunglyndi
Erfiðleikamir reyna ekki aðeins á
búnaðinn og líkamlega getu leiðang-
ursmanna, heldur er ferðalagið
jafnframt þolraun fyrir sálarlífíð.
„Við höfum hugsað vel um þær að-
stæður sem við eram að fara út í, og
undirbúið okkur með samræðum og
lestri bóka um fyrri leiðangra," seg-
ir Ingþór. „Við eram samhentir og
reyndir, þannig að ég óttast ekki að
við verðum þunglyndir. Ef það ger-
ist reynum við bara að ræða hlutina
og létta slíku af okkur.“
Ingþór segir að í leiðangrinum
verði, eins og í fyrri ferðum þeirra,
haft með lesefni. Jafnframt muni
þeir félagar skrifa dagbækin og
hlusta á tónlist.
„Menn luma líka oft á sögum og
öðra sem gerir tjaldlífið skemmti-
legra,“ segir Olafur. „Hættan er þó
sú þegar menn era búnir að sofa
saman í tjaldi í nokkra mánuði að
þeir séu famir að endurtaka sig og
brandaramir séu orðnir þreyttir."
„Ég geri þó ráð fyrir að aðallega
verðum við með hugann við ferðina
sjálfa, að komast hratt af stað og
nýta þann tíma sem við höfum til
svefns og hvíldar."
Ingþór segir að lítill tími sé af-
lögu þegar búið er að vinna öll
nauðsynleg verk dagsins. „Það fer
töluverður tími í að ræða daginn og
hvað sé framundan, sldpuleggja sig
og svo framvegis. Ég man eftir
mörgum stundum sem hafa farið í
viðræður um breytingar sem þurfti
að gera, viðgerðir og annað. Það er
aldrei dauður tími, alltaf eitthvað að
gera og hugsa um.“
Smeykur við handkuldann
Haraldur segir að reynsla leið-
angursmanna skipti mjög miklu
máli. Þeir hafa meðal annars lært
töluvert af suðurskautsferðinni sem
kemur að góðu gagni nú. „Það sem
ég er smeykastur við er handkuld-
inn. I suðurskautsferðinni var okk-
ur gríðarlega kalt á höndunum. Við
eram að vinna í því að fyrirbyggja
að við fáum kal, og við ætlum að
vera með betri vettlinga. Mér skilst
samt að það sé ekki tO neitt sem
geri það að verkum að mönnum sé
hlýtt á puttunum, manni getur að-
eins verið mismunandi kalt.“
Föt leiðangursmanna verða sér-
hönnuð af fyrirtækinu Cintamani,
og er þar tekið tillít tíl reynslunnar
af suðurskautinu. Flíkumar eiga
meðal annars að skOa svitanum vel
frá líkamamanum. „Það verður
jafnframt aUt að vera fremur stór-
gert og einfalt, tU að hægt sé að ná
tO allra hluta í vettlingunum, en
jafnframt lipurt," segir Olafur.
Þremenningamir hafa rætt við
ýmsa reyndustu pólfara heimsins tO
að fá ráðgjöf um leiðangurinn, eink-
um Norðmenn, en einnig Frakka,
Belga og Austurríkismann.
„Norðmenn era reyndustu menn-
imir á þessu sviði,“ segir Olafur.
„Sá sem við höfum mest talað við
hefur bæði farið á norðurpól og suð-
urpól, og margoft yfir Grænlands-
jökul. Þetta er sú fyrirhyggja sem
íslenskir leiðangursmenn hafa haft,
bæði þeir sem klifið hafa fjöU og ró-
ið niður ströngustu jökulföll, að
ræða við bestu menn á hveiju sviði.
Ferðfr sem þessar breytast fljótt í
mikla hættu ef menn fara af fyrir-
hyggjuleysi og án þess að sækja sér
ráð.“
Minnast Leifs Eiríkssonar
„Það hefúr ákveðið gOdi að leið-
angurinn er farinn árið 2000, en um
leið vOjum við að það sé minnst ein-
hverrar mestu landkönnunarferðar
Islendinga og heimsins, ferðar Leifs
Eiríkssonar til Vínlands," segir
Olafur. „Útrás íslenskra fjalla-
manna, á Everest, suðurskautið og
svo framvegis, um þessar mundir
vOjum við tengja því að íslendingar
vora landkönnuðir og framkvöðlar á
sínum tíma.“
Olafur segir að fjármögnun leið-
angursins sé ekld lokið. „Við eram
að leita eftir kostunaraðUum. Allt
bendir tO þess að ferðin muni vekja
mikla athygli á Islandi. Það hefur
sýnt sig í þeim ferðum sem famar
vora á Everest, yfir Grænlandsjök-
ul og á suðurskautið að það er mikUl
áhugi á þessu, og landsmenn fylgj-
ast með. Þetta er metnaðarmál
mjög margra, ekki aðeins þeirra
sem fara. Mörg fyrirtæki eru
áhugasöm um að koma tíl liðs við
leiðangurinn, meðal annars vegna
þess að þau vilja tengja hann þeirri
útrás sem er að verða víða í íslensku
atvinnulífi, bæði með fjárfestingum
og atvinnurekstri erlendis, og með
útflutningi á nýjum sviðum, til
dæmis í fjarskipta- og hugbúnaðar-
málum.“
-