Morgunblaðið - 18.07.1999, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 18. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Raddir sem benda á mismunun kvenna í
umfjöllun fjölmiðla hafa náð upp á yfírborð
þjóðfélagsumræðunnar nokkrum sinnum
á undanförnum áratug. Ekki síst hefur
umræðan um skort á umfjöllun um konur
í íþróttum verið hávær og hefur nú aftur
skotið upp kollinum. Sigríður Dögg
Auðunsdóttir ræddi við fjölmarga sem
láta sig þennan málaflokk varða og komst
_____að því að ekki eru allir sammála
um hvar ábyrgðin liggur.
FJÓRIR af hverjum tíu iðk-
endum íþrótta eru konur.
Kannanir sem hafa verið
gerðar hin síðustu ár leiða í
ljós að konur fá aðeins um 10%
íþróttaumfjöllunar dagblaðanna. Á
undanfórnum áratug hafa margir
bent á mismuninn sem þama gætir
og hafa reynt að finna skýringu á
honum. Nú hefur umræðan hafist
enn á ný. Ástæðan fyrir því er ekki
eingöngu sú að um réttlætismál sé að
ræða þar sem rétta eigi hlut kvenna,
heldur hefur verið bent á það mikla
hlutverk sem íþróttir gegna í for-
vamarstarfi meðal bama og ung-
linga. Jákvæð áhrif íþróttaiðkunar á
ungt fólk hafa margsinnis verið stað-
fest. Bent hefur verið á að þeir ung-
lingar sem stunda íþróttir og eru í
góðri líkamlegri þjálfun séu ekki eins
líklegir og aðrir til að reykja eða
neyta áfengis eða fíkniefna.
Jafnframt hefur það verið leitt í
ljós að þeir sem stunda íþróttir fá
hærri einkunnir í skóla, telja sig bet-
ur undirbúna fyrir kennslustundir og
líður betur í skólanum. Sjálfstraust
þeirra er meira og þeir þjást síður af
þunglyndi, kvíða og ýmsum sál-
vefrænum einkennum.
Foreldrar hafa þurft að horfast í
augu við að brottfall stúlkna úr
íþróttum eykst hlutfallslega meira
með aldrinum en brottfall pilta. I
ljósi þess hve jákvæð áhrif íþrótta-
iðkun hefur, hafa foreldrar og aðrir
leitað leiða til að spoma við þessari
þróun. Einna helst hefur verið rætt
um mikilvægi þess að unglingar eigi
sér góðar fyrirmyndir en í því tilliti
hefur jafnan verið bent á fjölmiðla.
Lítil umfjöllun fjölmiðla um íþrótta-
iðkun stúlkna og kvenna er talin geta
orðið til þess að stúlkur skorti fyrir-
myndir því fjölmiðlar em einn besti
vettvangurinn til að skapa nýjar fyr-
irmyndir og festa gamlar i sessi.
Una María Óskarsdóttir, uppeldis-
9g menntunarfræðingur og formaður
Iþrótta- og tómstundaráðs Kópa-
vogs, heldur því fram að íþróttaum-
fjöllun í fjölmiðlum gegni ákveðnu
hlutverki í félagsmótun einstaklings-
ins. „Böm læra mjög snemma að
samsama sig ákveðnum fyrirmynd-
um. Svokallað herminám fer þannig
fram að börn veita háttemi eða við-
horfum athygli og líkja síðan eftir.
Það er því ljóst að þegar íþróttakon-
ur fá einungis 10% umfjöllunar er úr
mjög litlu að moða og stúlkur finna
sér fáar fyrirmyndir í íþróttaumfjöll-
un fjölmiðlanna. Drengir finna sér
hins vegar margar hetjur til að líkja
eftir,“ segir hún.
Að sögn Unu Maríu verður skort-
urinn á fyrirmyndum jafnvel til þess
að stúlkur hætti íþróttaþátttöku.
„Umbótanefnd ÍSÍ í kvennaíþróttum
lét árið 1994 Rannsóknastofnun upp-
eldis- og menntamála gera athugun á
brottfalli 14 ára stúlkna úr íþróttum.
Þar kom í ljós að marktækt fleiri
drengir en stúlkur stunduðu íþróttir,
um 30% drengja en einungis um 13%
stúlkna. Margar rannsóknir sýna að
áhrif fjölmiðla eru mikil og með um-
fjöllun um íþróttahetjur og afrek
þeirra era íþróttafréttamenn meðal
annars að hvetja aðra til þess að
setja sig í spor hetjanna og fylgja
fordæmi þeirra.“
En hver er skýringin á því að um-
fjöllun um íþróttakonur í fjölmiðlum
er ekki í samræmi við þátttöku
þeirra í íþróttum? Eru karlaíþróttir
vinsælla fjölmiðlaefni en kvenna-
íþróttir? Er frekar fjallað um karl-
menn af því að íþróttafréttamenn eru
flestir karlmenn? Hafa konur ef til
vill ekki áhuga á að fylgjast með
íþróttum þótt þær taki þátt í þeim? Á
jafnréttishugsjónin að vera í forsæti
þegar fjallað er um íþróttir?
Fjölmargir virðast hafa skoðun á
þessum málum og eru ekki alltaf á
eitt sáttir. Einn helsti ágreiningurinn
virðist standa um hlutverk fjölmiðla í
þjóðfélaginu. Er það á ábyrgð fjöl-
miðla að tryggja ungmennum verð-
ugar fyrirmyndir og gæta þess að
ekki sé hallað á konur? Eða eru fjöl-
miðlar einungis að spegla tíðarand-
ann og bera því ekki ábyrgð á því
sem gerist í þjóðfélaginu?
Árið 1991 lögðu konur á Alþingi
fram þingsályktunartillögu þar sem
efla skyldi íþróttir kvenna. Tillagan
var samþykkt og í framhaldi af því
var sett af stað rannsókn á vegum
Rannsóknarstofnunar uppeldis- og
menntamála þar sem könnuð var
þátttaka ungmenna í íþróttum og
samspil íþróttaiðkunar og annarra
þátta í lífi ungmennanna. Vonast var
til að rannsóknin varpaði ljósi á við-
horf, þátttöku og áhuga pilta og
stúlkna á íþróttum og að nýta mætti
niðurstöðurnar til að efla íþróttir
kvenna.
Á Alþingi 1995 voru niðurstöður
þessarar rannsóknar, auk fleiri, til-
efni þingsályktunartillögu um stefnu-
mótun í íþróttum stúlkna og kvenna.
Þær þóttu benda til þess að átak
þyrfti að gera til eflingar stúlkna- og
kvennaíþróttum. Vitnað var í skoð-
anakönnun um kvennaíþróttir sem
gerð var á vegum umbótanefndar ISI
þar sem fram kom að það er almennt
viðhorf að kvennaíþróttir fái of litla
umfjöllun í fjölmiðlum.
I framhaldi ályktunarinnar var
sett á stofn nefnd sem skyldi skila
ályktun um hvernig efla mætti
íþróttir stúlkna og kvenna. Einnig
skyldi hún meðal annars skoða sér-
staklega umfjöllun fjölmiðla um
íþróttir stúlkna og kvenna.
Konur fá einn tíunda
umfjöilunar í fjölmiðlum
Nefndin lét gera könnun á íþrótta-
efni dagblaðanna þar sem ætlunin
var að athuga hvort hlutfóll kynjanna
í umfjölluninni hefðu breyst frá þvi
Fjölmiðlanefnd ISI gerði sams konar
könnun árið 1990. Þar kom fram að
konur fá 10,3% umfjöllunarinnar,
karlar 72% en umfjöllun um bæði
kynin saman náði 17,7%. Þegar fjall-
að er eingöngu um annað kynið í einu
fengu konur 12,5% íþróttaumfjöllun-
arinnar en karlar 87,5%.
Niðurstöður nefndarinnar sýndu
að umfjöllun um konur hefur aukist
lítillega frá 1990 eða um 3% en um-
fjöllun um bæði kynin í einu hefur
aukist um 5%. Þó kemur einnig fram
í niðurstöðunum að hlutur kvenna sé
frekar lítill og ekki í samræmi við
þátttöku kvenna í íþróttum.
í febrúar og júní 1996 gerði Una
María Óskarsdóttir könnun á hlut
karla og kvenna í máli og myndum á
íþróttasíðum Morgunblaðsins. Niður-
stöður hennar voru þær að umfjöllun
um konur er aðeins 10,9%, en karlar