Morgunblaðið - 18.07.1999, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ
4 34 SUNNUDAGUR 18. JÚLÍ 1999
Að hlífa
Eyjabökkum
Heimurinn hefur nóg til að fullnægja
þörfum mannanna en ekki græðgi
þeirra, sagði Mahatma Gandhi.
Manneskjan hefur lœrt af reynslunni,
að til að vegna vel, þarfað bera
virðingu fyrir öðrum.
Manneskjur geta
elskað, hver aðra
og einnig dýrin
sín. En land?
Geta menn elsk-
að land, snert eða ósnert af
mannlegri skipulagsgáfu?
Landið og lífríki þess, til að
mynda fjall, dal, hæð, hól, þúfu,
vatn, hraun, grænar grundir,
óbyggðir? Eru trén, grösin,
flóran öll, kraftbirtingarhljómur
landsins?
Menn taka land ástfóstri.
Laðast að tilteknum stöðum,
sem toga í og
VIÐHORF seiða fólk tíl
—■— sín aftur og
Eftir Gunnar aftur. Ástæð-
Hersvein an virðist dul.
in. En að vera
ástfanginn af landinu er að sjá
hrikafegurð fjallanna, heyra
fuglasönginn og niðinn í ánni,
finna lykt hinna ólíku staða og
vita að hún er tilbrigði við
sama stef. Snerta, baða sig upp
úr dögginni, bragða á berjun-
um og fylgjast með dýralífínu.
Vera í landinu, á staðnum og
gæta sín á að valda ekki tjóni,
hlúa að. Það er að vera ást-
fanginn að landinu eða að
minnsta kosti að sýna því virð-
ingu sína.
Áform eru um að sökkva
Eyjabökkum norðan Vatnajök-
uls sökum Fljótsdalsvirkjunar.
En er það nauðsynlegt? Virkj-
unin felur í sér verðmæti fyrir
þjóðina. Hún getur selt orkuna.
Ónnur verðmæti eru líka í húfi.
Hálendi íslands hefur gildi án
virkjunar, án íhlutunar. Það
hefur aðdráttarafl og áhrif á þá
sem fara um það. Eyjabakkar
hafa svo gildi fyrir aðrar lífver-
ur. Þeir eru griðastaður fyrir
tíu þúsund gæsir í sárum.
Hversu þungt vega þær á
mannlegan mælikvarða? Getur
staður verið einhvers virði óháð
mannfólkinu?
Maðurinn var miðja alls og
allt var vegið og metið eftir
hagsmunum hans og þörfum.
Hann var herra jarðarinnar. En
er það ekki lengur. Hann hefur
náð nýjum og óvæntum þroska.
Heildin er mælikvarðinn. Hags-
' munir lands, flóru og fánu hafa
öðlast aukið vægi vegna þess að
maðurinn lærði að til að vegna
vel þyrfti hann að bera virðingu
fyrir öðru en sjálfum sér.
Virðing er að umgangast aðra
með tillitssemi. Hún er að
þekkja rétt annarra og að
kunna að meta hann. Hún er
hrokalaus/lítil og felst í því að
bera sigurorð yfir græðginni og
andstæðunni, skeytingarleys-
inu. Virðingin er háð væntum-
þykju gagnvart lífinu í heild,
.* hún er ekki aðeins milli manna,
heldur einnig gagnvart dýrum
og náttúru.
Dýr marka sér yfirráðasvæði
og jafnvel einstaklingar innan
sömu tegundar virða það. Dýr
eiga sér heimkynni og kjör-
lendi. Þau eru kynslóð eftir
kynslóð háð ákveðnum svæðum.
¥■ Eyjabakkar eru tíu þúsund og
stundum þrettán þúsund gæs-
um þýðingarmikill staður.
Maðurinn er æðri gæsum en
hann hefur löngum átt í erfið-
leikum með að virða rétt minni-
mátttar; dýra og fugla sem eiga
jafnvel lengri sögu en hann
sjálfur. Hann hefur ekki virt yf-
irráðarétt þeirra á tilteknum
stöðum og valdið útrýmingu
tegunda. Hinsvegar hefur hann
undanfarið farið með iðrunar-
bænir og virðurkennt að réttur
hans og náttúrunnar er ekki all-
ur hans megin. Hefur Þing-
vallavatn rétt? Hefur Dettifoss
rétt? En Jökulsá í Fljótsdal?
Maðurinn hefur lýst því yfir að
réttur náttúrunnar sé ekki bara
háður sögu hans og hagsmun-
um. En hver er mælikvarðinn?
Maðurinn krefst öryggis á öll-
um sviðum, en aðrar dýrateg-
undir og náttúran sjálf virðist
búa við óöryggi vegna þess að
virðing mannsins er brigðul. Ef
til vill er heillavænlegasta leiðin
til að öðlast öryggi (og vegna
vel) að bera virðingu fyrir lífrík-
inu í heild. Hrokinn og græðgin
eru að minnsta kosti ekki væn-
leg til framdráttar. Grægðin er
uppspretta skeytingarleysis og
yfirgangs. Maðurinn segist vilja
læra að setja sig í spor annarra
lífvera og temja sér að bera hag
þeirra fyrir brjósti. En hvar er
samkenndin?
Oftast hef ég heyrt græðgina
nefnda sem versta löst mann-
kyns og sem uppsprettu illsk-
unnar. Græðgi er áköf frekja,
bæði vegna réttar annarra og
þess að hinn gráðugi hefur nóg.
Maðurinn þarf að gæta sín á
velmegunargræðginni. Græðgi
veldur böli. Dómgreindarleysi
hefur verið nefnd sem útskýr-
ing á henni. Hinir gráðugu
kunna ekki að meta verðmætin
á vogarskálunum og eru blindir
á það sem heildinni er fyrir
bestu. Verðmætin sem felast í
Eyjabökkum eru mikil og því
ættu ráðamenn að hugsa sig að
minnsta kosti tvisvar um áður
ákvörðun um örlög þeirra er
tekin og þeir þurfa að sýna um-
heiminum þá virðingu að vera
vissir um að rökin bak við
ákvörðunina séu gild. Ástæða
fórnarinnar getur til dæmis
ekki falist í því að annars þyrfti
að greiða Landsvirkjun skaða-
bætur. Né heldur í draumi um
að Islendingar séu að hjálpa
öðrum þjóðum að draga úr
mengun.
Þjóðin er ekki illa stödd og
hún á góð færi. Virkjun sem fel-
ur í sér að sökkva Eyjabökkum
flokkast sennilega undir græðgi
vegna þess hversu miklu er
fórnað fyrir lítið. Þeir sem
sökkva þeim eru þá enn þeirrar
skoðunar að maðurinn sé miðja
alls og að allt megi víkja vegna
vonar hans um gróða.
Eyjabakkar eru auðlind óháð
manninum og eru nú þegar
virkjaðir af tíu þúsund gæsum.
Hvar er mildin? Auðmýktin?
Samúðin? Virðingin? Hófsemd-
in? Og ástin á landinu?
MINNINGAR
KRISTJÁN
THORLACIUS
+ Kristján Thor-
lacius fæddist á
Búlandsnesi hinn
17. nóvember 1917.
Hann lést á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur
hinn 10. júlí síðast-
liðinn og fór útför
hans fram frá Bú-
staðakirkju 16. júlí.
Það eru ætíð viss
þáttaskil í lífi manns,
þegar andlát náins
ættingja eða vinar ber
að, jafnvel þótt um
nokkurn aðdraganda hafa verið að
ræða. Þannig leið mér að minnsta
kosti þegar ég frétti um andlát Kri-
stjáns Thorlaciusar, fyrrverandi
formanns BSRB, fyrir nokkrum
dögum. Það er ekki vandalaust að
minnast slíks manns, því af svo
miklu er að taka og svo margs þarf
að minnast, - þarf því nánast að
hafa hemil á upptalningunni.
Undir stjórn Kristjáns árin
1960-1988 varð BSRB að stórveldi
innan íslenskrar verkalýðshreyf-
ingar og sterku, samheldnu afli, er
hafði mikil áhrif á réttindi og
stöðu opinberra starfsmanna, svo
sem lífeyrisréttindi, veikindarétt-
indi og orlofsréttindi, svo eitthvað
sé nefnt. Fór það aldrei mOli mála,
að samningum um slík stórmál
stjórnaði Kristján jafnan af mikilli
stjórnkænsku, festu og framsýni.
Eftir á að hyggja finnst manni, að
orlofsmálin hafi að öllum líkindum
verið sá málaflokkur er honum
þótti hvað ánægjulegast að fást
við og veitti ríkri athafnaþrá hans
útrás. Öll uppbygging og skipu-
lagning við orlofsparadísina i
Munaðarnesi og að Eiðum veitti
honum mikla gleði og ánægju og
þar var hann - eins og í ýmsu öðru
- frumkvöðull, sem aðrir tóku sér
til eftirbreytni. Kynni okkar Kri-
stjáns hófust í samstarfi og félags-
skap hjá BSRB, en það var þó
ekki fyrr en í verkfalli
BSRB árið 1984, að
ég raunverulega
kynntist þessum
mæta mani og með
okkur tókst vinátta,
sem aldrei bar skugga
á. Fyrr hafði mér
þótt hann allstífur og
formlegur í fram-
komu og nokkuð
fjarri hinum almenna
félagsmanni en nú
kom annað í ljós -
sannarlega var hann
einn af okkur, félagi
og leiðtogi í senn -
snjall og með afbrigðum úrræða-
góður.
Stjómkænsku hans og ráðsnilld
átti ég eftir að kynnast enn betur
þau ár, er við unnum saman hjá
BSRB. Þá voru miklir umbrotatím-
ar og breytingar í aðsigi hjá verka-
lýðshreyfíngunni og atvinnumark-
aðnum, svo nauðsyn var að fylgjast
vel með og vera á verði á öllum svið-
um. Var það aðdáunarvert hversu
vel það hlutverk átti við hann.
Ef ég ætti að lýsa Kristjáni sem
persónu myndi ég segja að hann
hefði verið nútímamaður með viss-
an „kanselístiT. Hann hafði til
dæmis ómældan áhuga á kraft-
miklum glæsibílum en ég get eng-
an veginn séð hann fyrir mér undir
stýri á stóram jeppa, sem nú eru
svo vinsælir, það var ekki hans
stíll. Hann var með afbrigðum jafn-
réttissinnaður, vai- þar sem oftar á
undan sinni samtíð en um leið var
hann heiðursmaður í stíl eldri kyn-
slóðar er varðaði framkomu alla,
lét til dæmis konu ætíð ganga á
undan sér inn um dyr, annað var
ekki sæmandi. Frændrækinn var
hann og fjölskyldumaður mikill,
vinafastur og höfingi í einu og öllu,
þannig að það besta var aldrei
nógu gott þegar svo bar við.
Mislíkaði honum hins vegar við
einhvern eða einhver gerði eitt-
hvað á hans hlut, brást hann hart
við og gat verið harður í horn að
taka, því skapið skorti ekki. í
samningum ýmiss konar gat hann
oft verið þrjóskur og þver, stund-
um óvæginn, en hvernig í ósköpun-
um gat maður í slíkri stöðu verið
allra vinur, ef árangur átti að nást.
Eitt var þó alltaf klárt, maður vissi
nákvæmlega hvar maður hafði
hann því hreinskilnina skorti hann
ekki.
Kristján sat lengi í ýmsum ráð-
um og nefndum, þar á meðal Hús-
næðisnefnd Reykjavíkur, og þar
kom berlega í ljós, hversu mjög
hann bar hag þeirra er minna
máttu sín, fyrir brjósti. Starfsfólk
HnR minnist hans með hlýhug og
þakkar allar ánægjulegar stundh-.
Enn er ógetið eins sérstaks
hæfileika hans en það var frásagn-
argáfa hans. Hann gat sagt frá
ýmsum mönnum og málefnum og
oft löngu liðnum atburðum á hreint
óborganlegan hátt og var þá stutt í
kímnigáfuna, sem var í senn fáguð
en beinskeytt. Aldrei bar hann fyr-
ir sig fúkyrðum eða grófum orðum
í þeim efnum.
Kristján var giftur sómakonunni
Aðalheiði Thorlacius, sem alla tíð
studdi mann sinn með ráðum og
dáð. Var samheldni þeirra og heim-
ilishagir alveg einstakir, og kom
það einkum í ljós síðustu árin, er
halla tók undan fæti heilsufarslega.
Kristján var sem fyrr segir mik-
ill fjölskyldumaður og verða mér
minnisstæðar síðustu samveru-
stundir okkar fyrir stuttu. Var
hann þá orðinn nokkuð þreyttur og
annars hugar, en þá kom lítil
langafastelpa í heimsókn og
hresstist hann þá óðar við og fékk
gamalkunnan glampa í auga.
Margt nytsamlegt, gott og ekki
síst skemmtilegt lærði ég í sam-
starfinu með Kristjáni og hefur
það reynst mér notadrjúgt síðar á
lífsleiðinni. Eitt af því mun ég ætíð
hafa í heiðri, en það er að lesa mat-
seðilinn alltaf aftanfrá og kynna
mér eftirréttinn fyrst. Sá, er öðlast
virðingu annarra er og verður virð-
ingarverður. Þannig verður Krist-
ján Thorlacius í minningu minni.
Hafðu þökk fyrir vináttuna.
Guðrún Árnadóttir.
ESTHER
ALEXANDERSDÓTTIR
+ Esther Alaxend-
ersdóttir fædd-
ist í Reykjavík 3.
október 1938. Hún
lóst á heimili sínu
eftir stutt veikindi
að kveldi 12. júlí
síðastliðins. For-
eldrar hennar voru
hjónin Sigríður
Jónsdóttir, f. 5.2.
1916, d. 19.2. 1987,
og Alexander Stef-
ánsson, f. 26.6.
1913. Dóttir Esther-
ar er Margrét S.
Alexandersdóttir, f.
26.4. 1964.
Utför Estherar fer fram frá
Háteigskirkju á morgun og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem.)
Elsku mamma mín. Þú varst
mér allt í einu og öllu. En þú varst
fyrst og fremst mamma mín og
betri mömmu er ekki hægt að
hugsa sér, þú varst líka besta vin-
kona mín og trúnaðarvinur. Sam-
rýndari mæðgur held ég að séu
vandfundnar. Við gerðum allt sam-
an. Við deildum saman gleði og
sorg. Við gátum hlegið, grátið og
rifist án þess að eftir sætu nokkur
sár.
Núna finnst mér Guð mjög
ósanngjarn, að taka
þig frá mér svona
fljótt, því þú varst
kona á besta aldri eins
og sagt er og við átt-
um eftir að bralla
miklu meira saman.
Svona er nú eigingirn-
in í mér. En ég trúi og
treysti því að nú sért
þú komin á stað þar
sem þú finnur ekki
lengur til og þér líður
vel. Ég veit líka að vel
var tekið á móti þér af
henni ömmu en það
var eins með ykkur og
okkur, þið voruð mjög samrýndar.
Þegar þú fékkst þær fréttir að
nú væri senn komið að leiðarlok-
um, þú værir með krabbamein sem
væri í raun komið á lokastig, stóðst
þú þig eins og hetja. Þó að þú vær-
ir hrædd við að þurfa að skila
þessu lífi, eins og við þurfum jú öll
að gera og flest okkar hræðast, þá
sóttir þú eins og fyrri daginn allt
þitt traust og allan þinn styrk til
þess eins sem öllu ræður.
Þakka þér fyrir samfylgdina,
mamma mín, hún var yndisleg en
allt of, allt of stutt.
Ég vil þakka öllu því yndislega
fólki, hjúkrunarfólki og læknum,
sem við kynntumst á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur í þessari stuttu bar-
áttu fyrir stuðninginn, alúðina og
góðmennskuna í okkar garð.
Einnig vil ég þakka henni Hrund
hjá Karitas fyrir frábæran stuðn-
ing sem og þeim öllum.
Ég vil biðja góðan Guð að
styrkja aldraðan föður í hans miklu
sorg. Megi algóður Guð vera með
okkur öllum og styrkja.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Þín
dóttir.
Skila-
frestur
minning-
argreina
EIGI minningargrein að birt-
ast á útfarardegi (eða í sunnu-
dagsblaði ef útför er á mánu-
degi), er skilafrestur sem hér
segir: I sunnudags- og þriðju-
dagsblað þarf grein að berast
fyrir hádegi á föstudag. í mið-
vikudags-, fimmtudags-, fóstu-
dags- og laugardagsblað þarf
greinin að berast lyrir hádegi
tveimur virkum dögum fyrir
birtingardag. Berist grein eft-
ir að skilafrestur er útrunninn
eða eftir að útför hefur farið
fram, er ekki unnt að lofa
ákveðnum birtingardegi. Þar
sem pláss er takmarkað getur
þurft að fresta birtingu greina,
enda þótt þær berist innan
hins tiltekna skilafrests.