Morgunblaðið - 23.07.1999, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 23. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Áhrif loftárásana á
Jiígóslavíu dregin í efa
Lundúnum. The Daily Telegraph.
Reutei-s
ORRU STUFLU G VELAR Atlantshafsbandalagsins (NATO) gerðu
harðar árásir á verksmiðjur í útvherfum Belgrad í lok maí sl. Efst í
vinstra horninu má sjá rákir á himni eftir vélarnar.
LOFTARASIR Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) höfðu nánast engin
hernaðarleg áhrif á veldi Slobodans
Milosevies Júgóslavíuforseta, sem
gaf ekki eftir í átökunum á
Balkanskaga fyrr en Rússar létu af
diplómatískum stuðningi sínum við
hann. Þetta kemur fram í leynilegri
bráðabirgðaskýrslu sérfræðinga
NATO sem undanfarið hafa lagt
mat á þann árangur sem náðist í
loftárásum bandalagsins sem stóðu
í alls 78 daga. Kemur þetta fram í
frétt Daily Telegraph í gær.
Greint er frá því að breskir erind-
rekar hafl dregið þær ályktanir að
Milosevic hafi aldrei ætlað sér að
virða samkomulag um minni ítök
Júgóslavíustjórnar í Kosovo, þrátt
fyrir að hafa lýst því digurbarka-
lega yfír að hann hygðist taka þátt í
samningaferlinu í Rambouillet-höll
og síðar í friðarviðræðum í París,
áður en loftárásirnar hófust. Sér-
fræðingamir álykta hins vegar að ef
litið sé á diplómatíska og pólitíska
þætti þá hafi góður árangur náðst
vegna eindreginnar samstöðu meðal
aðildarríkjanna nítján um að Jú-
góslavíustjórn yrði að fallast á skil-
yrði bandalagsins.
Endurskoðun mun vísa veginn
Þrátt fyrir lyktir stríðsins, sýna
bráðabirgðaniðurstöður sérfræð-
inga fram á að margt hefði getað
farið betur í hemaðaraðgerðum
NATO í Kosovo. Talið er að þeir
lærdómar sem dregnir verða á
næstunni muni ráða miklu um
hvemig hemaði og samningavið-
ræðum verði háttað í þeim deilum
og átökum sem upp kunni að koma í
samskiptum Vesturlanda og svo-
nefndra „útlagaríkja" í framtíðinni.
Meginniðurstöður eru á þá leið að
þrátt fyrir þúsundir árásarferða
flugflota NATO þá hafi þær ekki
náð að fyrirbyggja aðgerðir land-
hersveita Júgóslavíuhers í Kosovo
og aukinheldur er því haldið fram
að árásir á hemaðarlega mikilvæg
skotmörk, líkt og brýr og verk-
smiðjur, hafi verið framkvæmdar
með bágum hætti. Hugar bandalag-
ið nú að breytingum í þessum efn-
um og verður t.a.m. framkvæmd
gagnger endurskoðun á því hvemig
mikilvæg skotmörk em valin og
hvemig árásum á þau verði háttað.
Talið er líklegt að í framtíðinni
muni NATO einbeita sér að því að
beita harðari árásum á borgaraleg
skotmörk líkt og orkuveitur og
vatnsver, mun fyrr í hemaðarað-
gerðunum. Þá er ennfremur rætt
um möguleikann á öflugri búnaði til
I NÝLEGRI rannsókn vísinda-
manna á því hvað hafi valdið því
að ísöldin gekk í garð fyrir rúm-
um átta þúsund árum kemur í Ijós
að aukinn lofthiti í dag geti valdið
bráðnun á jökulbreiðu Grænlands
og skammvinn ísöld gengið í garð
á ný. Don Barber, prófessor við
háskólann í Colorado, greinir frá
niðurstöðum rannsóknarinnar f
nýjasta hefti vísindaritsins Nat-
ure. Þar segir að gífurlegt af-
rennsli úr tveimur stórum jökul-
ám, Agassiz og Ojibway í Hudson-
fióa í Kanada fyrir 8.200 árum,
virðist hafa orðið til þess að mesta
kuldaskeið jarðarinnar sl. 10.000
ár gekk í garð.
Aukinn lofthiti í dag geti haft
sömu áhrif, þar sem margt bendi
til að mikið ferskvatn eigi eftir að
renna í Atlantshafið vegna mikilla
rigninga og bráðnunar á jökul-
að afla upplýsinga á jörðu niðri með
aðstoð ómannaðra farartækja sem
leitað geti uppi skriðdreka og stór-
skotaliðsbúnað. En Júgóslavíuher
er talinn hafa náð miklum árangri
með því að fela búnað sinn fyrir
njósnavélum í lofti.
Daily Telegraph greinir frá því að
þrátt fyrir að hópur sprengjusér-
fræðinga NATO hafi enn ekki lokið
við að meta tjónið á jörðu niðri af
völdum loftárása bandalagsins, þá
bendi verksummerki til þess að ein-
göngu örfáir skriðdrekar, fallbyssur
og brynvagnar hafi verið eyðilagðir.
Telja hermálasérfræðingar líklegt
að tjónið hefði orðið mun meira ef
liðsmenn Frelsishers Kosovo
(UCK) hefðu ráðist skipulega á
vopnaðar sveitir Serba og flæmt
þær úr byrgjum sínum.
breiðu Grænlands.
Só stærð ánna áætluð má gera
ráð fyrir að í þeim hafi verið
meira vatn en í Vötnunum miklu í
Ontario í Kanada, á þeim tíma er
meðalhitastig og íoftslag var svip-
að og það er í dag.
Rannsóknarhópur Barbers telur
að er „ísstífla" frá ísbreiðu Lárentí-
usarhálandanna hafi brostið hafi
straumhraði vatnsins sem flæddi f
gegnum Hudsonsund í Labradorhaf
verið u.þ.b. fimmtán sinnum meiri
en straumhraði vatnsins sem renn-
ur úr Amazonfljóti.
í kjölfarið hafi yfir 10.000 rúm-
kílómetrar af köldu, fersku vatni
streymt stanslaust í Labradorhaf f
Norður-Atlantshafinu í ár, og
dregið úr sjávarseltu og breytt
hringrás hafstraumanna. I kjölfar-
ið hafi hitastig á Grænlandi og í
Vestur-Evrópu lækkað verulega.
Telja þeir að án tilhlýðilegs
njósnabúnaðar á jörðu niðri hafi
NATO verið einfaldlega ófært um
að auðkenna skotmörkin sem höfðu
verið vandlega falin af júgóslav-
neskum hersveitum í Kosovo.
Ekki valdið eins miklum
skaða og ætlað var
Seinni hluti loftárása NATO
beindist að hemaðarlegum skot-
mörkum, þ.á m. loftvarnarkerfi
Júgóslavíuhers og borgaralegum
innviðum landsins, líkt og brúm,
lestarsporum og orkuveitum. Telja
hermálasérfræðinar, í viðtölum við
Daily Telegraph, að rannsókn á
þeim aðgerðum bendi til að NATO
hafi gert alvarleg mistök og benda
á að leiðtogar aðildarríkja hafi vilj-
að ógna Milosevic og talið að hótun
LEIÐTOGAR repúblikana í fulltrúa-
deild Bandaríkjaþings náðu í gær
samkomulagi við nokkra þingmenn
flokksins, sem höfðu lagst gegn
frumvarpi flokksforystunnar um
stórfelldar skattalækkanir á næsta
áratug. Samkomulagið greiðir fyrir
því að frumvarpið verði samþykkt í
fulltrúadeildinni þrátt fyrir andstöðu
demókrata og BiÚs Clintons forseta.
Samkvæmt frumvarpi repúblik-
ana verða skattamir lækkaðir um
792 milljarða dala á næsta áratug,
tekjuskattar einstaklinga og fyrir-
tækja um 10% og fjármagnstekju-
skattar um 5 prósentustig. Nokkrir
af þingmönnum flokksins lögðust þó
gegn þessum tillögum og lögðu
áherslu á að nota þyrfti væntanleg-
an fjárlagaafgang Bandaríkjanna á
næsta áratug til að greiða niður
skuldir Bandaríkjanna.
um stigmagnandi árásir myndu
þvinga forsetann að samningaborði.
I upphafi lá því ljóst fyrir að í
fyrstu lotu árása myndi verða ráð-
ist á stjómstöðvar hersins og ef
hann féllist ekki á samninga myndu
annað og þriðja stig aðgerðar hefj-
ast, sem þýddu mun umfangsmeiri
árásir.
Heimildamenn blaðsins innan
NATO telja að fyrsta lota hafi því
ekki valdið eins miklum skaða og
gert hafi verið ráð fyrir þar eð her-
gögn og annar mikilvægur búnaður
hafi verið færður úr stað áður en til
árásanna kom. Þá hafi Milosevic
verið gefið trompspil sem fólst í því
að með ítökum sínum í fjölmiðlum
landsins hafi hann getað myndað
pólitískt andrúmsloft sem honum
hentaði og minnkaði líkur á al-
mennri andstöðu við stefnu hans.
Friðsamleg lausn mála vakti
aldrei fyrir Milosevic
Embættismenn breska utanríkis-
málaráðuneytisins telja að Milos-
evic hafí aldrei ætlað sér að þekkj-
ast tillögur Vesturveldanna svo
unnt hefði verið að finna lausn á
málum Kosovo-héraðs. Telja þeir
því að fyrirheit þau sem Milosevic
hafi gefið Richard Holbrooke, sér-
legum sáttasemjara Bandaríkja-
stjórnar, sl. haust, hafi verið mark-
laus.
Telur Daily Telegraph að um það
ríki nokkur eining að úrslitakostir
þeir sem Júgóslavíuforseta voru
settir á því tæplega þriggja mánaða
tímabili sem loftárásimar stóðu,
hafi átt að fylgja trúverðug hótun
um beitingu valds. Þá hefur blaðið
það eftir embættismönnum að sú
ákvörðun Rússa að draga stuðning
sinn við Júgóslavíustjórn til baka,
hafi skipt miklu hvað eftirgjöf
Milosevics varðar, auk þess sem
hugsanleg innrás landhers NATO
hafi átt þar hlut að máli.
Segir blaðið að á því ríki nú skiln-
ingur að taka hefði átt á málefnum
Kosovo-héraðs er Dayton-samning-
urinn hafi verið undirritaður árið
1995 í kjölfar Bosníu-stríðsins. „Því
miður, var málið sett í bakkann: „Of
erfitt og ekki afar brýnt,“ sagði einn
embættismaður breska utanríkis-
ráðuneytisins í samtali við Daily
Telegraph.
Vonast menn nú til þess að sá ríki
vilji til hemaðaraðgerða sem innan
NATO birtist í átökunum á
Balkanskaga, muni nú fæla þá sem
kunna að valda vandræðum í nán-
ustu framtíð, frá því að ganga á vilja
alþjóðasamfélagsins.
Eftir nokkurra daga innbyrðis
deilur repúblikana varð niðurstaðan
sú að forystumenn þeirra komu til
móts við andstæðinga fmmvarpsins
með því að samþykkja áætlun um
að halda skuldum Bandaríkjanna
niðri. Aukist skuldimar verður
lækkun tekjuskattanna frestað.
Verði frumvarpið að lögum verða
þetta mestu skattalækkanir í
Bandaríkjunum frá 1981 þegar
Ronald Reagan var forseti. BUl
Clinton forseti hefur hvatt fulltrúa-
deildina til að hafna frumvarpinu og
talið er að hann beiti neitunarvaldi
sínu til að hindra skattalækkanimar
verði frumvarpið samþykkt.
Repúblikanar vonast tU þess að
skattatillögumar, hvort sem þær
verða samþykktar eða ekki, verði
eitt þeirra mála sem kosið verður
um í kosningunum á næsta ári.
Geimskoti
frestað
aftur
FRESTA varð í fyrrinótt
geimskoti Columbia-geimferj-
unnar í annað skiptið á tveimur
dögum. Var
vont veður
orsök frest-
unarinnar
að þessu
sinni. Ferð-
in er sögu-
leg fyrir
þær sakir að
þessi leið-
angur Col-
umbia verð-
ur íyrsti geimferjuleiðangur-
inn undir stjórn konu, EUeen
Collins. Stefnt er að þvi að
þriðja tUraun til að taka á loft
verði gerð í dag.
Lík Leníns
haldist
óhreyft
GENNADÍ Zjúganov, leiðtogi
Kommúnistaflokksins í Rúss-
landi, sagði í gær að flokkurinn
myndi grípa tU „neyðarað-
gerða“ yrði lík Vladimirs
Leníns fjarlægt úr grafhýsinu
á Rauða torginu í Moskvu. Bor-
ís Jeltsín forseti hefur sagt að
tími sé kominn til að grafa lík
þessa fyrrverandi leiðtoga Sov-
étríkjanna, sem verið hefur
kommúnistum helgistaður í
gegnum árin og vinsæll við-
komustaður ferðamanna.
Enn herjað
á námsmenn
í Iran
STÚDENTARÁÐIÐ við há-
skólann í Teheran gaf út þá yf-
irlýsingu í gær að námsmenn
sem tóku þátt í mótmælunum
gegn harðlínuyfirvöldum fyrr í
vikunni og aðrir sem komu þar
hvergi nærri, þurfi enn að þola
barsmíðar, handtökur og yfir-
heyrslur lögreglu þrátt fyrir yf-
irlýsingu stjórnvalda um að öUu
slíku hafi verið hætt. Einnig
segir í yfirlýsingu námsmann-
anna að sumir hafi verið látnir
skrifa undir viljayfirlýsingu
með bundið fyrir augun, eftir
að hafa verið handteknir ólög-
lega. Kröfðust háskólanemarn-
ir þess að háttsettir ráðamenn
hæfu íhlutun í málið og stöðv-
uðu framferði lögreglunnar.
Skipan nýs
biskups
mótmælt
SKIPAN prests í embætti
biskups yfir Exeter-biskups-
dæminu í Englandi, sem
hlynntur er því að konur gerist
prestar, var mótmælt harðlega
af íhaldsöflum innan kirkjunn-
ar í gær.
Varð kveikjan að mótmæl-
unum sú að eiginkona nýskip-
aðs biskups er að læra til
prests, sem mótmælendur
segja „gefa klárlega til kynna
hvernig viðhorf nýi biskupinn
hefur“. Líktu þeir skipaninni
við „árásargirni“ þar sem vitað
hefði verið um andstöðu
kirkjumeðlima við því að kon-
ur gerðust prestar.
Aukinn lofthiti
getur valdið ísöld
Lundúnum. The Daily Telegraph.
Repúblikanar
leysa skattadeilu
Washington. Reuters.
Collins yfir-
gefur geim-
ferjuna Col-
umbia.