Morgunblaðið - 29.07.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 29. JÚLÍ 1999 35
ERLENT
GASI fór á fund Sólveigar Pétursdóttur dómsniálaráðherra fyrr í mánuðinum. Viðræður
þeirra segir Gasi hafa verið mjög gagnlegar og íslenskt dómskerfí telur hann geta orðið
öðrum ríkjum til eftirbreytni.
að fá upplýsingar frá albönskum íbúum um
hvað væri að gerast í hverfunum. Þeir hófu því
að ráðast inn á heimili fólks þar sem þeir fengu
engar upplýsingar öðruvísi.
Frá árinu 1990 viðgekkst það alls staðar í
Kosovo að lögregla réðist inn á heimili fólks,
legði þau í rúst og færi með fjölskyldumeðlimi
á lögreglustöðvar þar sem þeh' svo börðu þá.
Sjö til átta hundruð þúsund manns, búsett víðs-
vegar í Kosovo, hafa lent í slíkum innrásum og
hefur lögreglan borið fyrir sig að hún sé að
leita að „einhverju".
Brátt fóru þeir að senda sérsveitir lögreglu
til Kosovo og höfðu þær það hlutverk eitt að
berja fólk. Eg hef orðið vitni að því er íbúar
Klína voru barðir hver á eftir öðrum. Þeir áttu
það til að setja upp vegatálma og er rútum eða
bílum var ekið í gegn voru farþegamir beðnir
að stíga út úr farartækjunum. A götunni voru
þeir allir bai'ðir og að því loknu sagt að halda
leiðar sinnar.
Þetta gerðist á öllum tímum sólarhringsins,
víðsvegar um Kosovo. Loks rann það upp fyrir
okkur að það var ómögulegt að berjast gegn
slíkri ógnarstjórn. Þetta var árið.1995 en þá
settum við á laggirnar mannréttindasamtök,
Samtök um vernd mannréttinda hétu þau, og
skrifuðum á skipulagðan hátt niður hvað væri
að gerast til að ná heildarmynd af ástandi mála
í héraðinu. Þessi samtök voru starfrækt í öllum
bæjum og þorpum í Kosovo.
Sem fyrr var starfsemi okkar bönnuð og því
þurftum við að koma gögnum á milli staða á
leynilegan hátt, oft á nóttunni, til að lögreglan
kæmist ekki að starfa okkar. Hefði lögreglan
komist á snoðir um starfsemina hefði hún skot-
ið viðkomandi. Þær upplýsingar og myndir,
sem við söfnuðum, sendum við til Evrópu til að
vekja athygli á þeim aðstæðum sem við bjugg-
um við.
Með starfsemi okkar fengust m.a. þær upp-
lýsingar að réttur Kosovo-Albana var brotinn á
tvö hundruð mismunandi vegu. Til að mynda
réðst lögreglan inn á skrifstofur og tók þar
fjóra eða fímm starfsmenn sem hún barði til
óbóta og stundum skar hún eyrun af fólki.
Áður var það þannig í Kosovo að fólk fékk
ókeypis læknisþjónustu ef það var að vinna en
eftir 1995 voru allir Kosovo-Albanar án atvinnu
sem hafði það meðal annars í för með sér að við
þurftum að borga háar upphæðir fyrir læknis-
þjónustu. Þegar ástandið var orðið svona
slæmt og við höfðum reynt allar hugsanlegar
leiðir til að bæta úr því fórum við að ræða leiðir
til að verja okkur.“
Fingur af börnum og eyru í vösunum
„Fólk var orðið þreytt á ofbeldinu og kúgun-
inni og því fóru Albanar að vopnast til að geta
varið þorpin gegn árásum lögreglunnar og sér-
sveitanna. Smám saman byrjuðu íbúar þorp-
anna að vopnast og með tímanum varð Frelsis-
her Kosovo til. Þetta var ósköp venjulegt fólk
sem vildi gera eitthvað til þess að verjast
serbnesku lögreglunni og hernum.
Með tilkomu frelsishersins má segja að mikið
af fólki hafí hlotið frelsi á ný þar sem lögreglan
komst ekki lengur í þorpin. Frelsisherinn hélt
til í fjöllunum og gat stöðvað lögregluna áður
en hún komst inn í þorpin. Hins vegar héldu
Serbarnir áfram að ráðast á íbúana, nú með því
að skjóta á þá og eyðileggja hús þeirra úr fjar-
lægð.“
Gasi segir liðsmenn frelsishersins stundum
hafa leitað á serbnesku hermönnunum eftir að
þeir voru búnir að fella þá skammt frá þorpun-
um. Ósjaldan beið þeirra ófögur sjón.
„Það kom oft fyrir að þeir fundu ýmsa lík-
amshluta í vösum hermannanna, eins og eyru,
fingur af börnum og fullorðnum, nef og fleira
sem þeir ætluðu sér að fara með aftur til Serbíu
og sýna fram á hversu marga þeir hefðu drepið.
Frá 15. september 1998 voru serbneskar her-
sveitir búnar að jafna sextíu þúsund hús við
jörðu í Kosovo með þeim afleiðingum að fjögur
hundruð þúsund manns voru á götunni. Þeir
sem enn áttu heimili buðu þeim sem voru heim-
ilislausir að gista hjá sér. Stundum voru fimm-
tíu manns á einu heimili og er fólk lagðist til
svefns var gólfið oft þakið fólki.
Á þessum tíma, í september 1998, voru Ser-
bar farnir að herða mjög sókn sína í Kosovo og
afskipti Vesturlanda af átökunum hefðu alveg
mátt hefjast þá. Frelsisherinn var farinn að
vopnast enn frekar því það var orðið deginum
Ijósara að Serbar voru á leið í stríð. Kosovo-Al-
banar vildu að þjóðir heims reyndu að fá Milos-
evic til að snúa frá stefnu sinni gegn Albönum í
héraðinu áður en veturinn gengi í garð. Hins
vegar var það ekki fyrr en í mars að öðrum
Evrópuríkjum og Bandaríkjunum varð það
ljóst að þetta gat ekki gengið lengur."
Við dauðans dyr
„Hinn 27. mars síðastliðinn má segja að ég
hafi staðið við dauðans dyr. Eg var á leið í
heimsókn til vinar míns er ég sá hvar
serbneskir óbreyttir borgarar höfðu brotist inn
í verslun sem vai’ í eigu Albana og voru að stela
vörum úr henni. Serbneskir lögreglumenn
stóðu álengdar og fylgdust með án þess að að-
hafast nokkuð.
Lögreglan skipaði mér að koma til sín og
spurði mig hvert ég væri að fara. Er ég sagðist
vera á leið til vinar míns rengdi hún mig og
sagði: „Nei, þú ert kominn til að fylgjast með
þessu [ráninu] og skrá niður upplýsingar." Eg
sagði svo ekki vera en lögreglumaðurinn vildi
ekki trúa mér. „Gakktu af stað,“ sagði lög-
reglumaðurinn. Eg hlýddi honum en er ég hélt
áfram göngu minni heyrði ég hann hlaða byss-
una.
Mér varð litið til nokkurra kvenna sem stóðu
álengdar og huldu andlit sín af óhug vegna
þess sem í vændum var og ég beið þess að hann
hleypti af skoti. En ég komst leiðar minnar og
enn þann dag í dag skil ég ekki hvers vegna ég
var ekki skotinn því lögreglan hefði ekki þurft
að svara fyrir verknaðinn.
Öll þorpin umhverfis Klína höfðu verið
brennd til kaldra kola og ástæðan fyrir því að
íbúar Klína höfðu ekki yfirgefið þorp sitt var sú
að það sama beið þeirra alls staðar annars
staðar í Kosovo. Við vorum innilokuð á heimil-
um okkar og gátum okkur hvergi hreyft nema
að taka áhættu, líkt og ég hafði gert.“
Gamalt fólk bað um að fá að
vera skilið eftir
„Um klukkan tíu um morguninn 28. mars
byrjuðu þeir að brenna nokkur hús í þorpinu í
um 200 metra fjarlægð frá heimili okkar hjón-
anna. Fyrst gerðum við okkur ekki grein fyrir
því hvað var að gerast en brátt rann það upp
fyrir okkur að Serbarnir voru að ganga hús úr
húsi, þeir skipuðu fólki að yfirgefa þau og
brenndu síðan.
Eg og konan mín sáum hvai' hús vina okkar
stóð í eldhafi og hún fór út til að aðgæta hvað
væri um að vera. Er hún var komin út á götu
kom lögreglan auga á hana og hóf skothríð fyr-
ir framan fæturna á henni og spurði hvert hún

Akranes: Bílver sf„ sími 431 1985. Akureyri: Höldur hf„ sími4613000. Egilsstaðir: Bíla- og búvélasalan hf„ sími 4712011. Keflavík: Bílasalan Bilavík, sími 421 7800. Vestmannaeyjar: BHaverkstæðið Bragginn, sími 481 1535.
^ Samlitir stuðarar~^j
HR-V öQfcancJi oq fjórhiJólcadriFinn
50*“™
1998
Nú er tími til að gleðjastþvíítilefni af50 ára afmælisári Honda bjóðum við Honda HR-Vá sérstöku
afmælistilboði. Honda HR-V er tímamótabíll í umferðinni, ögrandi útlit, ótrúlegt rými.
Komdu og skoðaðu ípakkana.
Hondd HR-V, MxM
frá 1.699.000 Ur.
^jfib í sætum)
C Geislaspilari og hátalarar ^
- betri bíll
Vatnagörðum 24 ■ Sími 520 1100 ■ www.honda.is