Morgunblaðið - 29.07.1999, Blaðsíða 64

64 FIMMTUDAGUR 29. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
. Af dægurlögum
aldarinnar
PÉTUR Þ.J. Gunnarsson, einn
margra góðkunnugra framtaks-
manna í Reykjavík, stýrði hótelinu á
vegum samtaka templara. Pétur var
kunnur frönskumaður. Hann var
kaupmaður í Landsstjörnunni í
^ Austurstræti. Gamansamir revýu-
höfundar kölluðu hann Pétur
Þ.J.ABCD Gunnarsson.
Seinna tók við stjórn og rekstri
hótelsins nafnkunnur veitingamað-
ur, Alfred Rosenberg. Dóttir hans
Esther var bekkjarsystir mín í
Landakoti. Fríðleiks- og greindar-
stúlka. Hún var oftastnær efst í sín-
um bekk. Stöku sinnum tókst mér
að setjast við hlið Estherar á próf-
um, eða í afrekaskrá einhversstaðar
nálægt. Helgi bróðir hennar var svo
vinsamlegur að færa mér að gjöf
postu ínsdisk með einkennismerki
hótelsins. Þá voru allir innanstokks-
munir hins reisulega hótels orðnir
eldi að bráð.
Það var minnisstæð nótt þegar
■' Hótel Island brann. Við hjónin, eig-
inkona mín og ég vorum þá stödd í
boði vinar okkar Ragnars Jóhannes-
sonar útvarpsmanns í samkvæmi
jafnaðarmanna í Oddfellowhúsinu.
Þar voru þá einnig m.a. Haraldur
Guðmundsson forstjóri Trygginga-
stofnunar ríkisins, Barði Guðmunds-
son, þjóðskjalavörður, Teresía Guð-
mundsson kona hans, síðar veður-
stofustjóri. Við sátum við sama borð
í veitingasal á annarri hæð Oddfell-
owhússins. Tvennt bar til tíðinda,
. sem veldur því að nóttin verður
ógleymanleg. Hótel Island brann þá
nótt og það spurðist í fréttum að
norska skáldið Nordahl Grieg hefði
farist er flugvél hans var skotin nið-
ur af Þjóðverjum er hann flaug í
einni af „háloftsins helspunavélum"
eins og hann kvað sjálfur um aðrar
vélar. Teresía harmaði skáld og
samlanda sinn. Við deildum harmi
hennar.
Þessa nótt brann Hótel ísland til
grunna þrátt fyrir vasklega fram-
göngu slökkviliðsmanna.
Meðan Hótel Island var starfrækt
af Rosenberg og fjölskyldu hans var
stöðugur straumur gesta í vistlega
veitingasali. I hluta hússins var jafn-
framt starfrækt verslun. Það var
Vöruhúsið. Um skeið var þar kaup-
maður Jensen Bjerg. Þeir munu
báðir hafa verið kynjaðir frá Jót-
landi, Alfred Rosenberg og Jensen-
Bjerg. Þeir voru báðir miklir hesta-
menn. Var sagt að þeir deildu stund-
um um það hvor þeirra væri fremri í
þeim efnum.
Þess vegna kvað Þórður Eyjólfs-
son, ungur lögfræðingur, síðar
hæstaréttadómari:
Eta saman Jótar tveir,
Jensen-Bjerg og Rosenberg.
Rífast um hvor ríði meir,
Rosenberg og Jensen-Bjerg.
Alfred Rosenberg lagði á það
' mikla áherslu að ráða jafnan til sín
bestu hljóðfæraleikara sem völ var á
hverju sinni. Hér verður fjallað um
hljómsveit þá er lék í veitingasal
hótelsins í nóvemberlok 1939 og
byrjun desember. Það haust og
þann vetur gerðist sitthvað í
skemmtanalífi Reykjavíkur sem
vert er að minnast. Greinarhöfundur
var þá rösklega tvítugur, nánar til-
tekið 21 árs og tók virkan þátt,
ásamt góðkunningjum og vinum, í
ýmsum skemmtunum, sem bæjar-
búar sóttu. Við Sigfús Halldórsson
• tónskáld vorum á þessum tíma sam-
starfsmenn í Útvegsbankanum. Sig-
fús skemmti á samkomum sem ég
gekkst fyrir ásamt ýmsum góðkunn-
ingjum á Hótel Borg. Þar komu
fram margir nafnkunnir listamenn.
í lok nóvembermánaðar kom ég að
máli við Carl Billich píanóleikara og
hljómsveitarstjóra og færði í tal við
Jk hann hvort hann væri fáanlegur til
*
Hótel Island, hið eina sanna með því heiti,
mun jafnan verða minnisstætt þeim er
þangað sóttu samkomur, segir Pétur
Pétursson, þulur. I grein hans kemur fram
að á löngum starfsferli komu þar margir
gestgjafar við sögu. A tímabili ráku
góðtemplarar hótelið.
VIÐ eigum samleið, lag Sigfús-
ar Halldórssonar. Tómas Guð-
mundsson gekkst síðar við text-
anum. Hlaut þriðju verðlaun.
Ljósmynd tekin á Arnarhóli síð-
sumars 1939 (Vigfús Sigur-
geirsson). Á myndinni eru Run-
ólfur Sæmundsson og Nanna
Halldórsdóttir. Björn Halldórs-
son leturgrafari, bróðir Sigfús-
ar, teiknaði stafi á forsíðu.
MINNING, lag eftir Guðmund
Jóhannsson forvígismann AA-
samtakanna. Ljóð eftir Guðjón
Halldórsson starfsmann tít-
vegsbanka fslands. Hlaut 2.
verðlaun.
DAGNÝ, lag Sigfúsar Halldórs-
sonar, hlaut fyrstu verðlaun.
Tómas Guðmundsson gekkst
síðar við textanum. Auk verð-
launalaganna voru sungin og
leikin lög eftir ýmsa höfunda.
Fimm þeirra hlutu að verðlaun-
um lög, sem hljómsveit hótels-
ins færði þeim að gjöf.
VIÐ bjóðum góða nótt, lag eftir
Bjarna Böðvarsson. Ljóð: Ágúst
Böðvarsson (bróðir Bjarna).
Þetta var einkennislag hljóm-
sveitar Bjarna Böðvarssonar.
Hann gekkst fyrir þeirri nýjung
að leika í dagskrá Ríkisútvarps-
ins danslag kvöldsins. Þá voru
vinsæl lög hljóðrituð á hljóm-
plötu og leikin oft sama kvöld-
ið. Stundum synjuðu gjaldeyris-
yfirvöld um leyfi fyrir plötum.
Erlend hernámslið léku þá hvað
glaðast af sínum dægurlaga-
plötum en settu þjóðtunguna í
skammarkrókinn.
SWINGTROI
MEÐAL laga sem leikin voru
og njóta vinsælda enn í dag má
nefna: Viltu með mér vaka í
nótt, lag Henna Rasmus, Ijóð
Valborgar Bents.
POSTULÍNSDISKUR með ein-
kennismerki Hótel íslands.
þess að færa í hljómsveitarbúning
lög þau sem birst hefðu á prenti og
verið gefin út árið 1939. Þau voru
allmörg. Hugmynd mín væri sú að
að syngja lögin. Kristján Kristjáns-
son. Hermann Guðmundsson, Kjart-
an Sigurjónsson og Sigfús Halldórs-
son sungu lögin, sem bárust í keppn-
ina.
Það vekur athygli þegar lesin eru
ljóðin, sém kveðin eru við lög þau,
sem kepptu um vinsældir að allir
textarnir eru hugljúfir. Ljóðin kveð-
in af kurteisi, og góðum hug. Þótt
ófriðarblikur séu á lofti og styrjöld
raunar hafin þegar keppnin fer fram
þá einkennast Ijóðin af æskugleði og
bjartsýni. Fegurðarþrá er í fyrir-
rúmi. Sólskinshallir rísa af grunni.
Vongleðin ræður ríkjum. Allt stend-
ur í blóma. Jörðin skín af ungri
gleði, blástjarnan skín, vonrík hjörtu
slá. Textarnir tala sínu máli og
þyrfti að birta.
Morgunblaðið greindi 30. nóvem-
ber 1939 frá dægurlagakeppninni
með svofelldum hætti:
„Besta íslenska danslagið. At-
kvæðagreiðslan á Hótel Island um
besta íslenska danslagið 1939 fór
svo, að „Dagný“, eftir Sigfús Hall-
dórsson, fjekk 1. verðlaun. „Minn-
ing“, eftir Guðmund Jóhannsson,
fjekk 2. verðlaun. Þá fengu 5 af þátt-
takendum í atkvæðagreiðslunni
verðlaun frá hljómsveitinni, voru
það nótur.“
I heilsíðuauglýsingu sem birtist
nýverið er talinn fjöldi tónskálda og
textahöfunda í dægurlagaminningu,
sem fram á að fara um dægurlög
aldarinnar með tilstyrk öflugra
stofnana. Þeir sem til þekkja sakna
fjölda höfunda, laga og ljóða. Má þar
nefna: Sigfús Halldórsson, Svavar
Benediktsson, Kristján frá Djúpa-
læk, Tómas Guðmundsson, Henna
Rasmus, Kristin Reyr Pétursson,
Guðnýju Richter, Þórhall Stefáns-
son, Oskar Cortez, Baldur Krist-
jánsson, Áma úr Eyjum, Carl
Billich, Jan Moravek, Valdimar
Auðunsson, Þórunni Franz, Astu
Sveinsdóttur, Guðjón Halldórsson,
Núma Þorbergsson, Jón Sigurðs-
son, Guðmund Jóhansson, Skúla
Halldórsson, Matthías Á.
Mathiesen, Valgerði Ólafsdóttur,
Eirík á Bóli, Jenna Jóns, Elsu Sig-
fúsdóttur, Friðrik Jónsson, Karl 0.
Runólfsson, Oliver Guðmundsson,
Steingrím Sigfússon, Þorstein Hall-
dórsson, Jón Kjerúlf, Þorstein
Sveinsson, Bjarna Gíslason, Magnús
Blöndal Jóhannsson ofl. sem mætti
telja.
Er hugsanlegt að forvígsmenn
hátíðarinnar hafi gleymt öllum
helstu frumherjum íslenskra dæg-
urlaga, tónskáldum jafnt sem texta-
höfundum? Hvar er öll menntun
þessa fólks og söguþekking? Hvað
veldur þeirri hyldýpis hrörnun sem
orðið hefur á þeim mannsaldri sem
liðinn er? Þær hljómsveitir sem nú
njóta hvað mestra vinælda kenna
sig við sorp, eiturlyf, kynsjúkdóma
NANNA Halldórsdóttir, systir
Sigfúsar og eiginmaður hennar,
Runólfur Sæmundsson.

OLIVER Guðmundsson prent-
ari í Isafoldarverksmiðju var
eitt afkastamesta og vinsælasta
dægurlagatónskáld á fjórða
áratug aldarinnar. Hann átti
mörg lög í keppninni. Hér birt-
ist mynd af forsiðu lags eftir
Oliver. Textinn er eftir starfs-
bróður hans og góðskáld prent-
ara Þorstein Ilalldórsson. Carl
Billich raddsetti. Hljómsveit
Carls Billich skipuðu þeir Carl,
sem lék á pfanó. Jakob Einars-
son lék á fiðlu og saxófón (Jak-
ob var faðir Svanhildar Jakobs-
dóttur), Adolf Theodórsson
saxófón, Rudi Kamphausen,
trompet, Skafti Sigþórsson
fiðlu. Skafti samdi auk þess
Qölda vinsælla dægurlaga-
texta. Þetta lag Olivers er
„Góða nótt“.
gestum Hótel íslands gæfist kostur
á að hlýða á lögin sungin og leikin og
greiða síðan atkvæði. Þá kæmi í ljós
hvaða lög nytu mestra vinsælda.
Gæti slíkt orðið höfundum hvatning
og viðurkenning og eflt þessa grein
hljómlistar og skemmtunar. Carl
Billich tók erindi mínu ljúfmann-
lega. Sama má segja um gestgjafann
Rosenberg og starfslið og fjöl-
skyldu. Allir lögðust á eitt að vanda
sem best til undirbúnings. Tón-
skáldin leituðu til frægra söngvara